Evolutie in het Nieuws #2

Welkom in Evolutie in het Nieuws #2



Delen uit de voormalige reeks
Evolutie. Deel XIV
Evolutie. Deel XV
Centraal] Evolutie in het Nieuws

Wat hoort er in dit topic thuis?
Interessante artikelen uit de media of publicaties met betrekking tot de evolutie.

Evolutie

Wie Darwin denkt, denkt evolutie. Maar wat is evolutie eigenlijk precies? Hoe kwam Darwin aan zijn ideeën? Hoe ziet de evolutie van het leven op aarde er precies uit en hoe zijn we zelf ontstaan? Hoeveel invloed heeft Darwin nog in de moderne wetenschap? Op al deze vragen krijg je antwoord in dit evolutiedossier.

Op 12 februari 2009 was het 200 jaar geleden dat Charles Darwin, ontdekker van de evolutietheorie, werd geboren. Bovendien publiceerde hij zijn invloedrijke werk ‘On the origin of species’ precies 150 jaar geleden. Tijd dus voor een dossier over evolutie. Hierin lees je alles over de man achter de theorie, de evolutie van oersoep tot moderne mens en de invloed van Darwin in de rest van de wetenschap.



Wetenschappers hadden niet altijd zoveel bewondering voor Darwin's evolutietheorie als nu. Toen hij zijn theorie net presenteerde, vonden veel onderzoekers en theologen de gedachte dat mensen zouden afstaan van apen maar aanstootgevend. Nu kunnen we ons dat niet meer goed voorstellen, maar toen was het idee van een Darwinjaar waarschijnlijk net zo raar als het idee dat iemand de evolutie ontkent nu is.

De jonge Darwin
Charles Robert Darwin werd in 1809 geboren in Shrewsbury, vlakbij Birmingham in West-Engeland. Al vanaf het begin las de jonge Darwin boeken over de natuur en hield hij zich bezig met het verzamelen van schelpen, insecten en mineralen. Zijn vader (zelf arts) zag geen toekomst voor zijn zoon als natuurwetenschapper en stuurde Charles daarom op zijn zestiende naar de universiteit van Edinburgh om medicijnen te studeren.


Darwin als jochie van 7 jaar. Zoals je ziet op dit schilderij was hij een grote liefhebber van de natuur.

Na twee jaar verliet Darwin de opleiding. Het belangrijkst dat hij geleerd had, was het opzetten en conserveren van vogels en andere dieren. Volgens zijn vader moest Charles dan maar dominee worden. Daartoe verbleef hij drie jaar op het Christ College van de universiteit van Cambridge, waar alle wetenschappers de natuurlijke theologie (zie kader) aanhingen.


Darwin’s inspiratiebronnen

In de tijd van Darwin geloofden mensen in de westerse wereld dat de aarde enkele duizenden jaren oud is. De planeet wordt bewoond door vormen van leven die onveranderlijk zijn. Dit idee is afkomstig van de filosofen Plato en Aristoteles (427 tot 322 jaar voor Christus), maar werd nog versterkt door het opkomen van de natuurlijke theologie rond 1700. Deze leer gaat er vanuit dat alle levensvormen in één week zijn gemaakt door een Schepper die eerst het heelal creëerde.

Een aantal wetenschappers zag halverwege de zestiende eeuw al barstjes in de natuurlijke theologie theorie. Zo realiseerde de Fransman Georges Cuvier zich dat de geschiedenis van het leven op aarde vastligt in afdrukken in de rotsen (fossielen). Ook ontdekte hij dat hoe dieper de fossielen in de rotsen lagen, hoe ouder ze zijn en hoe minder ze lijken op moderne soorten. Zelfs het uitsterven van soorten behoorde volgens Cuvier tot de mogelijkheden.

Twee Schotse geologen, James Hutton (1726-1797) en Charles Lyell (1797-1875), vormen de belangrijkste inspiratiebron van Darwin. Zij deden de ontdekking dat de aarde verandert door continue, langzame acties en niet door plotselinge gebeurtenissen. Dit betekent niet alleen dat de aarde veel ouder moet zijn dan duizenden jaren, de wetenschappers zagen ook in dat langzame processen op de lange termijn grote verschillen kunnen bewerkstelligen. Natuurlijke theologie zien we tegenwoordig nog terug in stromingen als het creationisme en intelligent design.
(Op de foto: Georges Cuvier)

Meer over creationisme en intelligent design:
Creationisme en evolutie (Kennislinkartikel ism NIBI)
Intelligent Design: oude wijn, nieuwe zakken (Kennislinkartikel)
Scheppingstheorie verdonkeremaant 4,5 miljard jaar (Kennislinkartikel)
Discussie over Intelligent Design en Evolutietheorie (Kennislinkartikel)
Minister ontvangt boek over ID (Kennislinkartikel)
Webquest: Het lagerhuisdebat van het leven (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutie of Intelligent Design (Kennislinkartikel van Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde)

Op reis met de Beagle
Darwin’s professor in de botanie (John Henslow) introduceerde hem na het behalen van zijn graad bij de kapitein (Robert Fitzroy) van het schip de Beagle. Fitzroy was van plan een reis rond de wereld te maken om de waarheid van natuurlijke theologie te bewijzen. In december 1831 vertrok de Beagle richting Zuid-Amerika. Darwin concentreerde zich tijdens de reis voornamelijk op het verzamelen van planten en dieren. Na bijna vijf jaar varen bestond zijn collectie uit duizenden exemplaren. Hij merkte op dat Zuid-Amerikaanse soorten hele andere eigenschappen hebben dan Europese soorten.


Darwin's reis met de Beagle.

Meer over Darwin:
Charles Darwin schrijft Hugo de Vries (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Alles over Darwin (Engels)
Complete werken van Darwin online (Engels)

De evolutietheorie
Eenmaal weer thuis deed Darwin de ontdekkingen die hem op het spoor van de evolutietheorie zette. Aan zijn collectie van de Galápagos eilanden (vulkanische eilanden 900 km van de westkust van Zuid-Amerika) zag hij dat de meeste soorten die hij daar verzameld had nergens anders ter wereld voorkomen. Toch lijken zij wel een beetje op soorten van het Zuid-Amerikaanse vasteland. Zou het mogelijk zijn dat planten en dieren van de ene plek naar de andere plek verhuizen en zich aanpassen aan hun nieuwe omgeving? Darwin dacht van wel, maar was terughoudend met het introduceren van zijn theorie in de samenleving.



Een van de diersoorten die Darwin op het idee van evolutie brachten, waren de vinken op de Galápagos eilanden. Op het ene eiland zag hij een vink met een scherpe, spitse snavel. Op het andere eiland trof Darwin nagenoeg dezelfde vink aan, maar dan met een stompe snavel. Klaarblijkelijk was er ooit één soort vink, die zich door de verschillende omstandigheden op de beide eilanden net iets anders had ontwikkeld - oftewel: net iets anders was geëvolueerd.

Pas in 1959 publiceerde Darwin zijn ‘On the origin of species’. In dit werk maakte de natuurwetenschapper twee belangrijke punten. Elke soort die op dit moment op aarde leeft, is ontstaan uit een voorouder (met andere woorden: soorten zijn geleidelijk ontstaan). Een groep planten of dieren kan veranderen doordat sommige individuen gunstige eigenschappen hebben en daardoor meer nakomelingen krijgen dan anderen (voortbestaan van de best passende of ook wel survival of the fittest). Dit mechanisme staat bekend als natuurlijke selectie en zorgt er uiteindelijk voor dat soorten aangepast raken aan hun omgeving. De combinatie van deze twee punten vormt de basis van de evolutietheorie.



Geen twee wezens zijn hetzelfde. Dat komt ten eerste natuurlijk doordat we een combinatie zijn van de genen van onze vader en onze moeder. Maar er kan ook nog iets anders gebeuren: per ongeluk verandert een stukje van onze genetische code. Zo'n toevallige verandering noemen we een mutatie. Meestal is die mutatie niet handig of zelfs schadelijk. Dan is de kans niet groot dat hij wordt doorgegeven aan de volgende generatie. Maar als die mutatie er toevallig voor zorgt dat je beter aan je omgeving aangepast bent, dan heb je juist meer kans dat je veel nakomelingen krijgt die ook die mutatie hebben. Gefeliciteerd! Je kinderen zijn zojuist een beetje geëvolueerd.

Meer over evolutie:
Survival of the fittest? (Kennislinkartikel ism NIBI)
Complexe evolutie (Kennislinkartikel)
Wandelen door de evolutie (Kennislinkartikel van Universiteit Leiden)
Natuurlijke selectie onder de loep (Kennislinkartikel ism NIBI)
De buitenaardse blik op evolutie herzien (Kennislinkartikel ism NIBI)
Breaking the law (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutie op het hoogste niveau: het ontstaan van nieuwe soorten (Kennislinkartikel ism NIBI)
De evolutie van genen (Kennislinkartikel ism NIBI)

Van oersoep tot moderne mens
Darwin stelde dat elke soort is ontstaan uit een voorouder. Dit betekent dat we de stamboom van het leven op aarde moeten kunnen reconstrueren van oersoep tot moderne mens. De aarde ontstond ongeveer 4,5 miljard jaar geleden, maar was toen nog onbewoonbaar. Onze planeet werd gebombardeerd door rotsen, afkomstig van de vorming van de rest van het zonnestelsel. De extreme hitte die hierbij vrijkwam, zorgde ervoor dat zeeën en oceanen niet ontstonden.



Darwin had ongelijk

Darwin dacht dat er één enkele voorouder was. Vanuit deze voorouder – de stam van de ‘tree of life’ - waren alle levende soorten – de takken - ontstaan. Zodra een soort zich splitste in twee nieuwe soorten, kwamen die nooit meer bij elkaar. Op de afbeeldingen zie je een pagina uit zijn notitieboek waarin hij dat idee voor zichzelf op papier zette.

Ondertussen weten we dat dit niet helemaal klopt. Zo wisselen microbes van verschillende soorten links en rechts toch stukjes genetisch materiaal uit. En dat geldt niet alleen voor microben. Ook zoogdieren van twee soorten kunnen DNA uitwisselen. Dat doen ze op de ‘ouderwetse’ manier: door samen kinderen te maken. Zo zijn er aanwijzingen dat de homo erectus en de neanderthalers samen succesvol hybride nakomelingen kregen.

Bron: Why Darwin was wrong about the tree of life (New Scientist, 21-1-2009)

Ongeveer 3,9 miljard jaar geleden was de stenenregen ten einde en koelde de aarde langzaam af naar een temperatuur waarbij vloeibaar water voorkwam. Vlak daarna ontwikkelden zich waarschijnlijk ook de eerste tekenen van leven. Het gaat voornamelijk om eencelligen zonder celkern (prokaryoten) die leven van koolstofdioxide en zuurstof uitstoten in de atmosfeer: cyanobacteriën. 2,7 miljard jaar geleden hadden deze cyanobacteriën zoveel zuurstof geproduceerd dat veel meer levensvormen een kans kregen.

Meer over ontstaan van het leven
De oorsprong van het leven (Kennislinkartikel ism NIBI)
Ontstaan van RNA en DNA (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Het ontstaan van leven in een sodaoceaan (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Zuurstofrijke supercontinenten (Kennislinkartikel)
Het eerste dier op aarde (Kennislinkartikel van Geonieuws)
Proef voor fabriceren van kunstmatig 'eerste leven' mislukt (Kennislinkartikel van Geonieuws)

Al snel ontstonden eencelligen met een celkern (eukaryoten). 1,2 miljard jaar geleden voegden ook de meercelligen zich bij het leven op aarde. Dit gaf aanleiding voor het in gang zetten van de Cambrium explosie (543-510 miljoen jaar geleden) waarin de basis werd gelegd voor het ontstaan van de meeste moderne diergroepen. In de perioden daarna koloniseerden de eerste planten, schimmels en dieren het land. Op de komst van de zoogdieren moeten we wachten tot ongeveer 60 miljoen jaar geleden. Wijzelf zijn pas ontstaan ten tijde van de ijstijden (tussen 1,8 en 0,01 miljoen jaar geleden).



Meer over evolutie van het leven:
De evolutie van het plantenrijk (Kennislinkartikel ism NIBI)
Stamboom van het leven verliest tak (Kennislinkartikel)
Nieuwe overgangsvorm van vis naar landdier (Kennislinkartikel)
Evolutie van vin naar voet (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Een nieuwe ijstijd? (Kennislinkartikel van Universiteit Leiden)
Mitochondriën vertellen over de evolutie (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Het aanpassingsvermogen van zeehonden (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)

Over mensen en apen
Darwin meende dat ook de mens een product is van evolutie. Wij zouden zijn ontstaan uit een aapachtige voorouder. Het belangrijkste kenmerk van de groep apen, mensapen en mensen is de opponeerbare duim. Daarmee hebben soorten uit deze groep als enige de mogelijkheid om met hun duim de topjes van iedere vinger aan te raken. Deze eigenschap is waarschijnlijk ontstaan als aanpassing aan het leven in bomen, maar wordt door de moderne mens benut voor precisie bij het werken met voorwerpen. Mensapen zijn 25 tot 30 miljoen jaar geleden afgesplitst van de oude wereld (Afrika en Azië) apen. Uit DNA-onderzoek blijkt dat mensen het dichtst bij chimpansees en bonobo’s staan (met beide mensapen delen we 98 procent van ons DNA). De laatste gemeenschappelijke voorouder van mensaap en mens leefde waarschijnlijk vijf tot zeven miljoen jaar geleden.


De stamboom van de mensapen. Van de gemeenschappelijke voorouder splitste zich als eerste een aapsoort af, die zich sindsdien heeft ontwikkeld tot orang oetan. De volgende tak is voor de hedendaagse gorilla's. De moderne mens is het meest verwant met de chimpansee en de bonobo. Het is overigens erg waarschijnlijk dat er ooit nog meer mensaapachtige soorten zijn geweest, die ondertussen zijn uitgestorven.

Meer over mensen en apen:
98% aap (Kennislinkartikel)
Notenkrakende gorilla veroorzaakt discussie rond evolutie (Kennislinkartikel)
De mens als foetale aap (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Gezichtsherkenning aap en mens hetzelfde (Kennislinkartikel)
Stenen werktuigen waarschijnlijk niet door de mens uitgevonden (Kennislinkartikel van Geonieuws)
Betty bezit een menselijke gave (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutie en het ontstaan van de schroevendraaier (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Moleculaire biologie en paleontologie (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Op zoek naar het verschil (Kennislinkartikel van Bionieuws)
Chimpansees gebruiken al lang gereedschap (Kennislinkartikel ism NIBI)

Evolutie van de moderne mens
De oudste mensachtigen behoorden tot de groep van de Australopithecus soorten. Deze groep ontstond vier miljoen jaar geleden en ontwikkelde het lopen op twee voeten. Er waren robuuste Australopithecus met sterke kaken en grote tanden, aangepast aan het eten van hard voedsel. Daarnaast leefden ook dunne, slanke soorten waarvan het gebit voornamelijk zacht voedsel verwerkte. Uit deze laatste groep zijn vermoedelijk de mensachtige soorten van de groep Homo ontstaan. Dit gebeurde ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden.


Lucy in the sky with diamonds

Op de afbeelding zie je de reconstructie van een vrouwelijke Australopithecus afarensis. Het meest bekende lid van deze voorouder is waarschijnlijk Lucy. Ze is genoemd naar het Beatlenummer 'Lucy in the sky with diamonds', dat op de avond dat ze werd ontdekt opstond in het kamp van de vinders van haar skelet.

Overigens zijn er wetenschappers, zoals de Amerikaanse archeoloog Lori D. Hager - die betwijfelen of Lucy wel echt een vrouw is. De voornaamste reden om dit aan te nemen is dat ze, hoewel volwassen, toch behoorlijk klein is. Dat past in de theorie dat bij de a. afarensis mannen veel groter en sterker waren dan vrouwen. Helaas zijn er maar een paar exemplaren van a. afarensis gevonden, dus er iets niet veel vergelijkingsmateriaal. Dat maakt de conclusie dat Lucy een vrouw was omdat ze klein was extra dubieus, aldus Hager. Je gebruikt dan namelijk je theorie om dezelfde theorie te bevestigen.

Bij de latere voorouders van de mens - die tot het geslacht homo behoren is het gemakkelijker om te zien of een skelet aan een vrouw toebehoort. Omdat deze vroege mensen al hele grote schedels hebben zijn de heupen van de vrouw breder dan die van de man, zodat ze een baby met een groot hoofd kon baren.


Zo heeft de stamboom van de moderne mens en haar voorouders er waarschijnlijk uitgezien. Het is voor wetenschappers lastig om dit precies te weten, omdat er maar zo weinig skeletten van onze voorouders gevonden zijn. Bovendien zouden er nog best meer mensensoorten geweest kunnen zijn, waarvan de resten (nog) niet zijn gevonden.

Ergens tussen 1,8 en 500.000 jaar geleden was Homo erectus de eerste soort die Afrika verliet en Azië (en waarschijnlijk later ook Europa) koloniseerde. In Europa vormde erectus de voorouder van de Neanderthaler die 200.000 tot 40.000 jaar geleden ontstond. Ook vanuit Afrika ging de evolutie van de mens intussen door. De moderne mens (Homo sapiens) verspreidde zich over de hele wereld door een tweede massale migratie vanuit Afrika, 100.000 jaar geleden. Deze groep verdreef regionale populaties (zoals de Neanderthalers in Europa), zodat uiteindelijk alle mensen van dezelfde voorouder afstammen. Dit scenario staat bekend als de ´Out of Africa´ theorie en wordt onderschreven door het meeste moderne DNA/onderzoek.


De verspreiding van homo sapiens over de planeet. In het rood de homo sapiens, in het geel de neanderthalers en in het groen de vroege homoniden, zoals homo erectus en homo ergaster.

Meer over evolutie van de moderne mens:
Ook Neanderthaler had grote hersenen (Kennislinkartikel)
Rechtshandigheid en taal in de evolutie (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Egyptische grotbewoners (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Schudden aan de menselijke stamboom (Kennislinkartikel ism Marco van Kerkhoven)
Uit eten in de steentijd (Kennsilinkartikel)
Datering van oude fossielen (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Nieuwe prehistorische ‘hobbit’ uit Micronesië (Kennislinkartikel van Geonieuws)
Nieuwe schedel van de Javamens gevonden (Kennislinkartikel van Natuurwetenschap en Techniek)
De prijs van de menselijke evolutie (Kennislinkartikel)
Voorouder mens at al gekookt voedsel (Kennislinkartikel)
Micro-RNA’s maken de mens (Kennislinkartikel van Bionieuws)
Evolutie mens versnelt (Kennislinkartikel)
Oermens wel of géén Afrikaan? (Kennislinkartikel van Universiteit Leiden)
‘Genoom van Nederland’ gekraakt (Kennislinkartikel)

Wetenschap na Darwin
Tegenwoordig weten we dat DNA en genen belangrijk zijn bij het bepalen van evolutie. Darwin besefte wel dat er voor natuurlijke selectie een soort erfelijkheid nodig was, maar had op dat moment nog geen idee hoe dit eruit kon zien. In 1865 publiceerde Gregor Mendel zijn beroemde erfelijkheidswerk. Begin twintigste eeuw werd ingezien dat de natuurlijke selectie van Darwin een genetische basis moest hebben. Alleen de best passende genen worden doorgegeven aan de volgende generatie. Vanaf dat moment kwamen ook termen als ‘kin selection’ (oma investeert in de verzorging van kleinkinderen, omdat een kwart van haar genen daardoor in de populatie blijft) en ‘ the selfish gene’ (evolutie werkt niet ten gunste van het voortbestaan van de soort, maar is slechts gericht op het doorgeven van gunstige genen).


Gelukkig zijn we na Darwin niet opgehouden met nadenken over de evolutie. In deze documentaire legt evolutiebioloog Richard Dawkins - bekend van zijn 'zelfzuchtige genen'-theorie en ook wel Darwin's pitbull genoemd - onder meer uit wat we na Darwin nog allemaal te weten zijn gekomen over de evolutie van de moderne mens.

Ook andere wetenschappelijke vakgebieden maken dankbaar gebruik van Darwin’s werk. Zo is er de sociobiologie dat probeert menselijk gedrag te verklaren aan de hand van evolutie. De astrobiologie kijkt naar de mogelijkheden voor het ontstaan en ontwikkelen van leven op andere planeten. En dan is er nog de evolutionaire geneeskunde. Deze discipline zoekt verklaringen voor het voorkomen van bepaalde moderne ziekten en bestudeert ook de evolutie van allerlei ziekteverwekkende micro-organismen. Kortom 150 jaar na het verschijnen van zijn werk vormt Darwin nog steeds een inspiratiebron voor de moderne wetenschap.

Evolutie en sociobiologie:
Misdaad en menselijke evolutie (Kennislinkartikel van Cicero)
Evolutionaire verklaringen voor menselijk gedrag (I) (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutionaire verklaringen voor menselijk gedrag (II) (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutionaire verklaringen voor menselijk gedrag (III) (Kennislinkartikel ism NIBI)

Evolutie en astrobiologie:
Veerpontjes voor leven tussen Mars en aarde (Kennislinkartikel van UvA)
Korstmos overleeft ruimtereis (Kennislinkartikel van ESA)
Leven uit de ruimte (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Koolstofdioxide ontdekt op verre planeet (Kennislinkartikel)
Teken van leven (Kennislinkartikel)

Evolutie en geneeskunde:
Op consult bij dokter Darwin (Kennislinkartikel)
Waarom we nog steeds een blinde darm hebben (Kennislinkartikel van Bionieuws)

Evolutie en psychologie:
Waarom mannen en vrouwen even goed kunnen inparkeren... (Kennislinkartikel)
De evolutie van god
De prijs van menselijke evolutie (Kennislinkartikel)
Jongetjesaap speelt liever met autootjes (Kennislinkartikel)
Uit eten in de steentijd (Kennislinkartikel)

Meer weten over het Darwinjaar en evolutie?
Algemene website over het Darwinjaar 2009
Boeken over de evolutie

(Kennislink)

quote:

Op donderdag 27 januari 2011 19:18 schreef Thomass het volgende:

[..]

Hoi ExperimentalFrentalMental

Hoeveel biertjes passen er in een krat?

Als je het antwoord weet krijg je een koekje van me

Is dit een trick question?
Ik zou zeggen, dat hangt af van de grootte van de krat, en of de flesjes die je gebruikt in die krat (vakjes) passen ofzo

Kom op jongens, 1 keer is leuk, maar niet bezig blijven. Daar is dit topic niet voor bedoeld

27-01-2011

Homo sapiens al minstens 100.000 jaar uit Afrika


Hans-Peter Uerpmann van de Universiteit van Tübingen toont de werktuigen die in de Verenigde Arabische Emiraten werden gevonden.. © epa


© epa

De moderne mens, alias Homo sapiens, heeft blijkbaar al minstens 100.000 jaar geleden Afrika verlaten. Dat blijkt uit het jongste nummer van het vakblad Science. Die uitzwerming begon bijgevolg vroeger dan tot nu toe aangenomen.

Al lang woedt een debat over het tijdstip waarop de moderne mens van het Afrikaanse continent is beginnen emigreren en uitzwermen. Maar allerhande sporen wijzen erop dat dit zowat 60.000 tot 70.000 jaar geleden is gebeurd.

Werktuigen
Onderzoek op in de Verenigde Arabische Emiraten gevonden werktuigen leverde een ander beeld op, aldus onderzoekers onder leiding van Hans-Peter Uerpmann van de Universiteit van Tübingen. De werktuigen zouden teruggaan naar 100.000 of zelfs 125.000 jaar geleden.

Droge Rode Zee
Meer nog, de moderne mens zou ook zijn gewandeld door wat nu de Rode Zee heet. In die tijd zou er droog land zijn geweest tussen Afrika en het Arabische schiereiland. (afp/dpa/eb)

(HLN)

25-01-2011

Vorm van zeepaard verklaard

Waarom heeft een zeepaardje zo’n opvallende en karakteristieke S-vorm? Omdat hij met die lichaamsbouw het makkelijkst kleine garnaaltjes en vissenlarven kan vangen. Dat schrijven Antwerpse biologen deze week in vakblad ‘Nature Communications’.

Ze zijn een opvallende verschijning onder water: zeepaardjes. En die naam hebben ze niet voor niks. De kop en de nek van een zeepaardje zijn namelijk goed te vergelijken met het hoofd en de nek van een paard dat op het land rondloopt. Beide dieren hebben een kromming in de romp en een relatief lange snuit. Bovendien is de kop van het zeepaardje, net als het hoofd van een paard, richting de buik gebogen.

Vasthouden
Zeepaardjes zijn afstammelingen van pijpvissen, vissen die over het algemeen een langgerekt lichaam hebben. Hoe het zeepaardje aan zijn karakteristieke vorm komt, bleef voor biologen dan ook lange tijd een raadsel.

Bioloog Sam van Wassenbergh en zijn collega’s van de Universiteit Antwerpen vonden een verklaring voor de lichaamsbouw van het zeepaardje: het helpt ze bij de jacht op kleine garnaaltjes en vissenlarven. Zeepaardjes en pijpvissen zijn beide vleeseters, maar ze hebben een verschillende manier van jagen. Kijk maar eens naar de filmpjes hieronder.

Dwergzeepaardje op jacht naar kleine garnaaltjes. Het zeepaardje houdt zich met zijn staart vast en wacht op een strategische plek totdat de prooi zo dichtbij is dat hij hem kan pakken.

Pijpvis op jacht naar kleine garnaaltjes. De pijpvis heeft geen afwachtende houding, maar zwemt actief achter zijn prooi aan.

Een rondzwemmende pijpvis kan achter elk potentieel tussendoortje aangaan. Een zeepaardje is beperkt in zijn voedselkeuze. Omdat hij zichzelf bijna voortdurend vasthoudt, kan hij alleen garnaaltjes en vissenlarven pakken die toevallig langs zijn snuit komen drijven. De lichaamsbouw van het zeepaardje compenseert die beperking enigzins, zo ontdekten de Belgische biologen.

Natuurlijke selectie
Door de S-vorm kan een zeepaardje, in vergelijking met een pijpvis, zijn snuit minder snel richting de prooi verplaatsen (een verschil van 36 procent). Maar een zeepaardje kan met zijn kop wel een stuk verder naar voren reiken dan een pijpvis (een verschil van 28 procent). Zo kan hij, ondanks zijn afwachtende houding, toch nog aardig wat prooidiertjes naar binnen zuigen.


Deze plaatjes van een jagend zeepaardje zijn afkomstig van videomateriaal. Binnen 0.0050 seconden kan het zeepaardje zijn kop zover naar voren strekken dat hij het garnaaltje kan pakken. Afbeelding: © Wassenbergh e.a.

.In de evolutie van pijpvisachtige naar zeepaardje is de S-vormige lichaamsbouw waarschijnlijk een belangrijk voordeel geweest. Zeepaardjes zonder die vorm konden vanuit hun vaste positie niet zoveel prooidieren bereiken als hun soortgenoten met een gekromd lichaam. Door natuurlijke selectie bleven er uiteindelijk alleen nog maar zeepaardjes over met de opvallende, karakteristieke S-vorm.

Bron
Sam van Wassenbergh e.a. An adaptive explanation for the horse-like shape of seahorses Nature Communications 2:162 (1-5), 25 januari 2011

(Kennislink)

31-01-2011

'Tanden van buidelkikker teruggeëvolueerd'

AMSTERDAM – Amerikaanse wetenschappers hebben ontdekt dat de ondertanden van een specifieke soort buidelkikker in de loop van de evolutie zijn verdwenen en daarna weer terugkeerden.

Buidelkikkers van de soort Gastrotheca guentheri zijn de enige kikkers met tanden op hun boven- en onderkaak. De ondertanden van het dier zijn waarschijnlijk teruggekeerd in de evolutie na een afwezigheid van ruim 200 miljoen jaar.



Dat schrijven wetenschappers van de Stony Brook University in het wetenschappelijk tijdschrift Evolution.

Dollo

Het feit dat de tanden na een lange afwezigheid weer zijn geëvolueerd, is in tegenspraak met de zogenaamde Wet van Dollo. Volgens deze theorie zullen eigenschappen die verloren gaan bij de voorouders van een organisme later in de evolutie niet meer terugkeren.

De wetenschappers kwamen tot de nieuwe bevindingen door het DNA van de buidelkikkers te analyseren en te onderwerpen aan een statistische analyse.

“Ik heb gegevens van fossielen en DNA-sequenties gecombineerd met nieuwe statistische methodes en op die manier aangetoond dat de kikkers de tanden op hun onderkaak meer dan 230 miljoen jaar geleden verloren, maar dat ze opnieuw zijn verschenen in de afgelopen 20 miljoen jaar”, verklaart hoofdonderzoeker John Wiens op BBC News.

Mechanismen

“Het verlies van de ondertanden bij de voorouders van moderne kikkers en de verschijning van die tanden bij Gastrotheca guentheri vormt een sterk bewijs voor het controversiële idee dat anatomische eigenschappen die verloren gaan in de evolutie later opnieuw kunnen evolueren”, aldus Wiens.

Volgens de wetenschapper toont zijn onderzoek aan dat er gaten zitten in de Wet van Dollo. Bij het opnieuw ontwikkelen van ondertanden maakte de door hem bestudeerde buidelkikker waarschijnlijk gebruik van evolutionaire mechanismen die al aanwezig waren in zijn lichaam.

Andes

“Deze buidelkikker heeft weer tanden gekregen op zijn onderkaak, zonder dat de mechanismen voor het ontwikkelen van tanden weer opnieuw tot stand hoefden te komen”, aldus Wiens.

De buidelkikker Gastrotheca guentheri komt voor op de bosrijke hellingen van de Andes in Colombia en Ecuador. De soort wordt met uitsterven bedreigd.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

09-02-2011

'Slang verloor poten door afnemende groei'

AMSTERDAM – Een 95 miljoen jaar oud fossiel biedt wetenschappers nieuwe inzichten in de vraag hoe slangen in de loop van de evolutie zijn ontstaan.

Het fossiel uit Libanon van de prehistorische slang Eupodophis descouensi bevat twee achterpoten met enkelbotten, maar geen teen- of voetbeenderen.

Volgens onderzoekers van het Museum National d'Histoire Naturelle in Parijs suggereren de resten van het dier dat de voorouders van slangen poten hadden. Dat meldt BBC News.



Overbodig

De poten van de dieren verdwenen waarschijnlijk in de loop van de evolutie, omdat de ledematen steeds langzamer groeiden en gedurende een steeds kortere periode. De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Journal of Vertebrate Paleontology.

Waarschijnlijk werden de poten van de voorouders van slangen steeds korter omdat de dieren de ledematen niet meer nodig hadden.

Bewegingen

“Als een lichaamsdeel niet langer meer nuttig is, kan het langzaam verdwijnen, zonder dat het invloed heeft op de overlevingskans van een dier”, verklaart onderzoekster Alexandra Houssaye op Discovery News. “Deze regressie was waarschijnlijk zelfs positief, omdat de poten de bewegingen van een over de grond glijdende slang verstoorden.”

De wetenschappers kwamen tot hun theorie door de versteende resten van de oerslang in kaart te brengen met sterke röntgenstraling en vervolgens een 3D-model van het dier te creëren. Met behulp van het model konden ze nauwkeurig bepalen in welke mate de poten van de slang waren ontwikkeld.

Zeereptielen

Wetenschappers gaan er vanuit dat slangen ongeveer 160 miljoen jaar geleden ontstonden. De grote vraag is welke voorouders de dieren hadden. Tot nu toe zijn er twee verschillende theorieën.

Sommige onderzoekers nemen aan dat slangen zijn geëvolueerd uit zeereptielen. Andere wetenschappers geloven dat de dieren zijn voorgekomen uit hagedissen die op het land leefden en in de loop van de evolutie hun poten verloren.

Het bestudeerde fossiel uit Libanon zou die laatste theorie kunnen ondersteunen.


© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

11-02-2011

'Oermens Lucy liep rechtop'

AMSTERDAM – De voorouders van de mens liepen ruim miljoen jaar geleden al voornamelijk rechtop. Dat blijkt uit nieuw onderzoek op een fossiel dat is gevonden in Ethiopië.

Het gaat om een 3,2 miljoen jaar oude middenvoetsbeentje dat toebehoorde aan een mensachtige van de soort Australopithecus afarensis en is gevonden in de Ethiopische plaats Hadar.



De vorm van het bot wijst er op dat de voorouders van de mens voetholtes hadden, zo melden Amerikaanse onderzoekers in het wetenschappelijk tijdschrift Science.

Voetholtes zijn onmisbaar bij de manier van lopen die moderne mensen hanteren. De buiging in de botten dient om de schok op te vangen bij het neerkomen van de voet.

Rechtop

De vondst van het fossiel suggereert daarom dat Australopithecus afarensis zich ook al voornamelijk rechtop voortbewoog. “Het bot dat is opgegraven in Hadar heeft alle kenmerken van de vorm en de functie van een moderne menselijke voet”, verklaart hoofdonderzoeker William Kimbel van het Institute for Human Origins in Arizona op BBC News.

“Het gaat om het vierde middenvoetsbeentje dat aan de buitenkant van het middelste gedeelte van je voet zit”, aldus Kimbel. Dit bot ondersteunt de goed ontwikkelde voetholtes die we zien bij moderne mensen.”

Lucy

Wetenschappers vermoeden al langer dat Australopithecus afarensis af en toe rechtop liep. Die theorie wordt ondersteund door verschillende kenmerken van het beroemde fossiel van ‘Lucy’, een volwassen vrouw van de soort die ook ongeveer 3,2 miljoen jaar geleden leefde.

Haar overblijfselen zijn eveneens in Ethopië gevonden. Het fossiel van Lucy bevat echter geen voetbotten. Wetenschappers konden daardoor niet bepalen of ze vaak rechtop liep, of slechts af en toe.

Heupen

De ontdekking dat Lucy waarschijnlijk een voetholte had, zegt volgens hoofdonderzoeker Kimbel veel over de manier waarop ze zich voortbewoog.

“We kunnen nu zeggen dat de voeten er net als andere anatomische kenmerken op wijzen dat deze voorouder van de mens zich al op een fundamenteel menselijke manier voortbewoog”, aldus de wetenschapper.

“Haar heupen hielden haar lichaam bij elke stap in evenwicht. Bij een tweevoetige betekent dat uiteraard dat ze op één been stond bij elke stap die ze nam.”

Waggelen

Toch is het volgens andere wetenschappers nog maar de vraag of de loopstijl van Lucy echt zo soepel was.

“We weten nu dat Lucy op twee voeten liep, maar er bestaat nog onenigheid over de vraag hoe veel haar manier van lopen op die van ons leek”, verklaart historicus Chris Stringer op BBC News.

“Was het een ontwikkelde manier van lopen, of een meer waggelende manier? Dat moet nog blijken", aldus Stringer

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

03-02-2011

Trek oude mens tot ver in Azië véél eerder

Onze mensensoort ontstond zon 200.000 jaar geleden in oostelijk Afrika. Van daaruit trokken we pas vanaf 60.000 jaar geleden diep Azië in en door naar Europa; of toch niet? Opgravingen in de Verenigde Arabische Emiraten laten zien dat we al rond 125.000 jaar geleden ver in Azië waren doorgedrongen. Alleen is niet iedereen het eens met de bewijzen


Schedel moderne mens (Homo sapiens). Afbeelding: © Adiël Klompmaker

Fossielen en artefacten van de moderne mens (Homo sapiens) zijn zeldzaam. Maar als ze opduiken, halen ze vaak het nieuws. Zeker als het gaat om resten van tienduizenden jaren oud, want wie wil er nu niet weten hoe we vroeger in het leven stonden. Wat aten we? Hoe zagen we eruit? En waar leefden we?

Op die laatste vraag geven Simon Armitage en collegas een antwoord in Science. Zij stellen dat de moderne mens veel eerder vanuit Afrika Azië introk dan gedacht; en wel via het Arabische Schiereiland.

De verre trek
Net zoals vele andere, vroegere mensensoorten ontstond ook de moderne mens in Afrika. Dat gebeurde zon 200.000 jaar geleden in oostelijk Afrika. Tot nu toe werd gedacht dat de mens 140.000 jaar in en rond Afrika bleef, en pas zon 60.000 jaar geleden tot Azië en Europa doordrong. Althans, dat is de gangbare theorie.


De verspreiding van Homo sapiens over de planeet. In het rood de Homo sapiens, in het geel de Neanderthalers en in het groen de vroege homoniden, zoals Homo erectus en Homo ergaster.

Een Duits team van archeologen van de Universiteit van Tübingen is al sinds 2003 aan het graven in Jebel Faya, 55 km van de Perzische Golf in de Verenigde Arabische Emiraten. Deze berg, bestaande uit kalksteen, heeft een schuilplaats in de vorm van een grot. Een prima woonplaats moet ook de oude mens gedacht hebben: de archeologen vonden namelijk artefacten uit de IJzertijd, Bronstijd en het Neolithicum; de nieuwe steentijd, die zon 11.000 jaar geleden begon.

Al dieper gravend bleek er nog ouder materiaal te vinden te zijn zoals bijlen, mesjes en schrapers. Met behulp van een methode die meet hoe lang de artefacten al begraven zijn, kwamen de onderzoekers uit op 125.000 jaar; artefacten uit de oude steentijd het Paleolithicum dus.

In die tijd was het klimaat heel wat beter te verteren dan nu. Tegenwoordig leven er weinig mensen zo ver van de kust in het woestijnlandschap, maar 125.000 jaar geleden was dat wel anders. Toen was het beduidend natter: er groeide dan ook gras en af en toe een boom in de savanne.


Een overzichtsfoto van de vindplaats Jebel Faya met daarin de sleuven waarin gegraven is. Afbeelding: © AP/Science

.De onderzoekers stellen dat Homo sapiens vanuit Afrika overstaken naar Arabië bij het zuidelijkste puntje van de Rode Zee, toen de zeespiegel relatief laag was. Eénmaal in het nieuwe gebied was er minder competitie om voedsel. Datzelfde geldt ook voor Israel: daar leefde de moderne mens al zon 100.000-130.000 jaar geleden (alhoewel het om een andere groep gaat); de bewijzen daarvoor zijn menselijke schedels. Maar in Jebel Faya zijn alleen artefacten gevonden, geen schedels; en daaruit ontspint zich een verhit debat.

Wie maakte de artefacten?
De onderzoekers stellen namelijk onomwonden vast dat het gaat om artefacten die gemaakt zijn door de moderne mens en niet door Neanderthalers, die toen ook op aarde rondliepen. Ook een derde mogelijkheid individuen van de mensensoort Homo erectus, die mogelijk nog niet helemaal uitgestorven waren wijzen de onderzoekers van de hand.

Anthony Marks (Southern Methodist Universiteit, Texas), één van de onderzoekers, claimt in een Science News artikel dat Neanderthalers niet deze combinatie van bijlen, mesjes en schrapers gebruikten. Bovendien leefden ze ook niet zo ver zuidelijk. Hij krijgt bijval van Michael Petraglia (Universiteit van Oxford, GB) die zelf niet bij het onderzoek betrokken was. Hij stelde in 2007, ook in Science, dat de moderne mens al voor de grote uitbarsting van de supervulkaan Toba (74.000 jaar geleden) in India leefde. Vóór de veronderstelde 60.000 jaar geleden dus.

Paul Mellars (Universiteit van Cambridge, GB) is het er faliekant mee oneens. Volgens hem zijn de artefacten niet typisch Afrikaans en bovendien worden Neanderthalers en Homo erectus helemaal niet uitgesloten door de onderzoekers. Alles hangt af dus af van de stijl van de artefacten om te bepalen wie ze gemaakt heeft; alleen botten kunnen absoluut uitsluitsel geven.

(Kennislink)

24-02-2011

Overblijfselen van 'wandelende cactus' ontdekt

AMSTERDAM – Wetenschappers hebben in het zuidwesten van China de overblijfselen van een opmerkelijk dier ontdekt dat zich vermoedelijk als eerste organisme wapende met een uitwendig skelet.


© Janni Liu

Het fossiel van het organisme met de naam Diania cactiformis bestaat uit een centrale ruggengraat van een soort zachte worm, waaraan tien paar stekelige ledematen zitten. Het dier heeft de bijnaam 'wandelende cactus' gekregen.

Het organisme leefde ongeveer 520 miljoen jaar geleden en was waarschijnlijk één van de eerste geleedpotigen, een groep van dieren die zich met een uitwendig skelet beschermen tegen roofdieren.

Zachte wormen

Dat schrijft hoofdonderzoekster Jianni Liu is het fossiel van de Vrije Universiteit van Berlijn in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.

Geleedpotigen zijn waarschijnlijk voorgekomen uit de lobopoden, een groep van zachte wormen met poten waar weinig over bekend is. Het nieuw ontdekte fossiel bewijst mogelijk definitief dat er een evolutionair verband is tussen geleedpotigen en lobopoden.

Stekels

“We hadden tot nu toe nog geen fossiel waarvan je kon zeggen: dit was de eerste lobodop met een simpel uitwendig skelet”, verklaart Liu in het Britse tijdschrift New Scientist.

Het fossiel biedt ook inzicht in de manier waarop geleedpotigen ontstonden. Uit het zachte lichaam van de worm blijkt dat de dieren waarschijnlijk eerst stekels ontwikkelden op hun poten en pas later in de evolutie ook de rest van hun lichaam wapenden met een uitwendig skelet.

Roofdieren

Het aantal geleedpotigen explodeerde ongeveer 540 miljoen jaar geleden in het geologisch tijdvak Cambrium. In die tijd leefden er veel roofdieren op aarde. Kleinere organismen ontwikkelden onder invloed daarvan waarschijnlijk uitwendige skeletten.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

'Overgewicht en diabetes schuld van evolutie'

BAARN - Obesitas en diabetes type 2 zijn een gevolg van onze evolutionaire ontwikkeling, vermoeden Amerikaanse onderzoekers. De werking van het gen CMAH is verloren gegaan, waardoor een verhoogd risico op deze aandoeningen ontstond.

'Overgewicht en diabetes schuld van evolutie'
BAARN - Obesitas en diabetes type 2 zijn een gevolg van onze evolutionaire ontwikkeling, vermoeden Amerikaanse onderzoekers. De werking van het gen CMAH is verloren gegaan, waardoor een verhoogd risico op deze aandoeningen ontstond.
Het is de eerste keer dat er onderzoek wordt gedaan naar CMAH in relatie tot overgewicht en diabetes. De wetenschappers spreken van een 'verkeerde afslag in onze evolutie' waardoor CMAH niet meer functioneert en mensen bevattelijker worden voor extreem overgewicht en diabetes type 2. Andere zoogdieren hebben hier geen last van. Omdat het CMAH niet goed functioneert, maakt de alvleesklier bij mensen met overgewicht minder insuline aan.

De wetenschappers onderzochten de werking van CMAH bij twee groepen muizen. De ene groep had dezelfde gemuteerde variant van CMAH als mensen; de tweede groep had een normaal CMAH gen. Door een zeer vet dieet kregen beide groepen muizen te maken met insulineresistentie door overgewicht; echter: bij de groep met het gemuteerde gen nam de insuline-aanmaak af en schommelde de bloedsuikerspiegel enorm.
Diabetes type 2 is wereldwijd een groeiend probleem. De onderzoekers hopen dankzij deze doorbraak een nieuwe behandeling voor de ziekte te kunnen ontwikkelen.

Het is de eerste keer dat er onderzoek wordt gedaan naar CMAH in relatie tot overgewicht en diabetes. De wetenschappers spreken van een 'verkeerde afslag in onze evolutie' waardoor CMAH niet meer functioneert en mensen bevattelijker worden voor extreem overgewicht en diabetes type 2. Andere zoogdieren hebben hier geen last van. Omdat het CMAH niet goed functioneert, maakt de alvleesklier bij mensen met overgewicht minder insuline aan.

De wetenschappers onderzochten de werking van CMAH bij twee groepen muizen. De ene groep had dezelfde gemuteerde variant van CMAH als mensen; de tweede groep had een normaal CMAH gen. Door een zeer vet dieet kregen beide groepen muizen te maken met insulineresistentie door overgewicht; echter: bij de groep met het gemuteerde gen nam de insuline-aanmaak af en schommelde de bloedsuikerspiegel enorm.
Diabetes type 2 is wereldwijd een groeiend probleem. De onderzoekers hopen dankzij deze doorbraak een nieuwe behandeling voor de ziekte te kunnen ontwikkelen.

(gezondheidsnet.nl)

quote:

Op vrijdag 25 februari 2011 22:54 schreef Gray het volgende:
'Hitte stuurde menselijke evolutie'
Uitgegeven: 9 juni 2010 12:52
Laatst gewijzigd: 9 juni 2010 12:52
AMSTERDAM De gemiddelde temperatuur bij het Turkanameer in Kenia was in de prehistorie zo hoog dat hitte waarschijnlijk een grote invloed had op de evolutie van de voorouders van de mens die in het gebied leefden. Dat hebben Amerikaanse wetenschappers ontdekt.

De temperatuur rond het Turkanameer lag in de afgelopen 4 miljoen jaar steeds tussen de 30 en 35 graden Celsius. Dat hebben analyses van isotopen in mineralen uit de grond uitgewezen, zo schrijven wetenschappers van de John Hopkins Universiteit in het wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences.
Volgens de onderzoekers ondersteunen hun bevindingen de theorie dat hitte een grote invloed heeft gehad op de evolutie van de voorouders van de mens die in het gebied leefden.

Afkoeling
Er wordt al langer aangenomen dat de eerste mensen hun vacht verloren en rechtop ging lopen vanwege de hitte. Rechtop lopen zou voor afkoeling hebben gezorgd, omdat het bij zonnig weer vlak boven het aardoppervlak warmer is dan een meter boven de grond.
De boodschap van ons onderzoek is dat deze regio , die kan worden beschouwd als een belangrijke vindplaats van fossielen van menselijke evolutie, al heel lang een erg warme plek is, verklaart hoofdonderzoeker Benjamin Passey op nieuwssite Physorg.com. Het bleef hier zelfs warm toen de ijstijden drie miljoen jaar geleden begonnen.
Geloofwaardig
We hadden al bewijs dat de leefgebieden van primitieve mensen in Afrika steeds meer op open vlaktes werden, verklaart Passey. Dat was ook al een onderdeel van de theorie die de ontwikkeling van het lopen op twee benen en andere menselijke evolutie kon verklaren. Nu hebben we ook het bewijs dat het warm was, waardoor de hypothese over evolutie door hitte geloofwaardiger wordt.
© NU.nl/Dennis Rijnvis

Hier trouwens nog een mooie afbeelding van Darwin door Juan Osborne:
[ afbeelding ]

Mooie foto
Artikel is oud, en tevens terug te vinden in het vorige topic

quote:

Op dinsdag 1 maart 2011 08:42 schreef Papierversnipperaar het volgende:

[..]

Wow!

Is er iets bekend over wanneer die afslag genomen is? Lijkt me een "recente" ontwikkeling. Hoewel het natuurlijk een tijd kan duren voordat bepaalde gevolgen merkbaar worden.

Zoals het artikel aangeeft
Het is de eerste keer dat er onderzoek wordt gedaan naar CMAH in relatie tot overgewicht en diabetes

quote:

Als je achter Mammoeten aan rent krijg je niet snel de kans om dik te worden.

02-03-2011

Nu zeker: 'Lucy' wandelde helemaal rechtop



Een recente ontdekking werpt nieuw licht op een van onze voorouders, de Australopithecus afarensis. Die soort heeft zowel het genus Australopithecus als het genus Homo - waaruit wij uiteindelijk geëvolueerd zijn - voortgebracht.


© afp

Het oudste fossiel dat werd gevonden van de Australopithecus afarensis is Lucy, waarvan al werd vermoed dat ze rechtop liep. Andere fossielen, waaronder dat van een 3,2 miljoen jaar oud stuk voet dat gevonden werd in het Ethiopische Hadar, maakt duidelijk hoé recht precies.

Geen duim
Uit de vondst blijkt duidelijk dat de soort een stijve voet had zonder 'opponeerbare duim'. De soort kon dus niet beter in een boom klimmen dan wij, hoewel ze wel sterker waren. "Australopithecus afarensis leefde dus helemaal op de grond, lang voor de echt menselijke Homo-tak twee miljoen jaar geleden opdook", zegt antropologe Carol Ward van de universiteit van Missouri.

"Dat het veel belangrijker was om een - bijzonder handige - grijpende teen op te geven ten voordele van een moderne voet, vertelt ons hoe belangrijk zich efficiënt te kunnen voortbewegen over de grond was voor het overleven en de reproductie," zegt Ward aan National Geographic.

Nieuwe gebieden
Dankzij het efficiënt wandelen op twee benen kon de Australopithecus afarensis de bossen helemaal verlaten indien nodig, misschien om eten te zoeken of andere gebieden te koloniseren, zegt Ward.

Ook antropoloog C. Owen Lovejoy van Kent State University in Ohio benadrukt hoe belangrijk de verandering was in de evolutie van de mensachtigen. "Je krijgt een dier dat zich begint te verplaatsen naar nieuwe omgevingen zoals meren, de savanne en grasland. De enige manier waarop dieren dat konden doen was met een gesofistikeerde sociale cultuur. Een relatief trage tweepotige in de savanne is een dode tweepotige - tenzij hij veel vrienden rondom zich heeft." (sam)

(HLN)

09-03-2011

'Moderne mens ontstaan in zuidelijk Afrika'

AMSTERDAM - De moderne mens is waarschijnlijk ontstaan in het zuiden van Afrika. Dat blijkt uit een genetische studie van Amerikaanse wetenschappers.


© ThinkStock

De genetische diversiteit onder jager-verzamelaars in zuidelijk Afrika was in de prehistorie waarschijnlijk bijzonder groot. Daaruit blijkt dat mensen in het gebied bovengemiddeld lang leefden.

De ontdekking suggereert dat de moderne mens waarschijnlijk is ontstaan in het zuiden van Afrika en niet het noorden van het Afrikaanse continent, zoals tot nu toe werd aangenomen

Obscuur

Dat melden onderzoekers van de Universiteit van Stanford in het wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences.

“Afrika wordt gezien als het continent waar alle moderne volken zijn ontstaan”, verklaart hoofdonderzoeker Brenna Henn op BBC News. “Maar de details van de menselijke prehistorie en evolutie in Afrika zijn nog erg obscuur door de complexe historie van de verschillende populaties die er leefden.”

Afname

De wetenschappers kwamen tot hun nieuwe bevindingen door de genetische diversiteit van 27 moderne Afrikaanse stammen te onderzoeken. “We zagen een afname van diversiteit die groter wordt naarmate je stammen onderzoekt die meer in het noorden leven”, aldus Henn.

Dit komt volgens de wetenschappers overeen met de theorie dat de moderne mens zich vanuit het zuiden naar het noorden van het continent verspreidde.

Verhuizing

Als een klein aantal individuen van het oorspronkelijke volk verhuist en een nieuwe populatie sticht, leidt dat namelijk altijd tot een afname van genetische diversiteit.

“De populaties in het zuiden van Afrika hebben nog altijd de hoogste diversiteit”, aldus Henn.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

10-03-2011

‘Menselijke penis was ooit stekelig’

AMSTERDAM – De menselijke penis was ooit uitgerust met een soort kleine stekels. Dat hebben Amerikaanse wetenschappers ontdekt tijdens een genetisch onderzoek.


© Thinkstock

De eerste mensachtigen beschikten waarschijnlijk over genen die zorgden voor de productie van kleine stekels op de penis van de man.

Dat blijkt uit een vergelijking tussen het DNA van mensen, chimpansees en makaken, zo meldt BBC News.

Functie

Over de evolutionaire functie van de uitsteeksels wordt druk gespeculeerd. Mogelijk beleefden prehistorische mensen extra genot door de ‘weerhaakjes’ aan het mannelijk geslachtsorgaan. Volgens een andere theorie konden mannen met hun stekels de ovulatie opwekken bij vrouwen.

Bij veel apen en andere diersoorten komen stekelige penissen nog steeds voor. Sommige dieren gebruiken de stekels om stoffen te verwijderen die hun seksuele concurrenten achterlaten in het geslachtsorgaan van vrouwtjes, om te voorkomen dat anderen haar bevruchten.

DNA

De wetenschappers van de Universiteit van Stanford en de Staatsuniversiteit van Pennsylvania kwamen tot hun bevindingen door 510 stukjes DNA te analyseren die nog wel in chimpansees en makaken voorkomen, maar niet meer bij mensen. De onderzoekers hebben de resultaten van de studie gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.

Waarschijnlijk zijn de stekels op het mannelijk geslachtsorgaan van mensen verdwenen, omdat de manier waarop mensen paren in de loop van de evolutie sterk veranderde.

“Mensen zijn geëvolueerd naar een systeem waarbij ze meer langetermijnrelaties aangaan en dat leidde ook tot anatomische veranderingen”, verklaart hoofdonderzoeker David Kingsley op Discovery News.

Geslachtsgemeenschap

“De stekels bevinden zich waarschijnlijk niet meer op de menselijke penis, omdat de geslachtsgemeenschap langer duurt en vrouwen niet meer alleen paringsbereid zijn tijdens de ovulatie”, aldus Kingsley.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)