LIT Literatuur, Taal en Kunst
Boekbesprekingen, vragen over schrijvers, je favoriete theaterstuk, de mooiste schilderijen of de beste musea. Een must voor alle liefhebbers van kunst, boeken, theater en taal.
Jan Hendrik Wolkers (Oegstgeest, 26 oktober 1925 – Westermient, 19 oktober 2007) was een Nederlands schrijver, schilder en beeldhouwer. Wolkers wordt gerekend tot de beste auteurs in de naoorlogse Nederlandse literatuur. Zijn beeldende, directe taalgebruik vond veel navolging.
In weerwil van zijn grote bekendheid als schrijver heeft Wolkers altijd te kennen gegeven dat hij zichzelf in de eerste plaats beeldhouwer voelde.
JeugdjarenJan Wolkers was afkomstig uit een gereformeerd milieu waar hij in zijn tienerjaren afstand van heeft genomen. De ouders van Wolkers kwamen oorspronkelijk uit Amsterdam en hadden in totaal elf kinderen, van wie Jan het derde was. Vader Wolkers bezat voor de Tweede Wereldoorlog een slecht lopende kruidenierswinkel in Oegstgeest.
Wolkers bezocht de mulo, maar moest al snel van school om te helpen in de winkel. Hij was onder andere dierenverzorger in een laboratorium van de Universiteit Leiden, was tuinman en schilderde landschappen. In de oorlog dook Wolkers onder. Hij nam les aan de Leidse schilderacademie Ars Aemula Naturae en hij leerde typen - de enige vaardigheid waarin hij ooit een diploma zou behalen. Kort na de bevrijding woonde Wolkers in Parijs.
Latere jarenJan Wolkers was driemaal getrouwd. In 1947 huwde hij Maria de Roo (1923-1993).[1] Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren: Eric (5 januari 1948), Eva (1949) en Jeroen (3 april 1953). Eva overleed in 1951 door een ongeluk in bad. Deze traumatische gebeurtenis zou Wolkers later verwerken in de roman Een roos van vlees uit 1963.
In 1958 trouwde Wolkers in Frankrijk met Annemarie Nauta. Het huwelijk zou niet lang duren. Deze periode vormde later de inspiratie voor de roman Turks fruit. Olga, de hoofdpersoon uit dit boek, was gebaseerd op Nauta. Met Olga's kanker en haar overlijden in Turks fruit symboliseerde Wolkers het rouwproces dat hij doorging na het verbreken van de relatie met haar.
In 1963 ontmoette Wolkers de op dat moment 17-jarige Karina Gnirrep (geboren 21 maart 1946). Zij woonde schuin tegenover zijn atelier in de Uiterwaardenstraat. Zij is een dochter van Piet Gnirrep, die tijdens de oorlog vanwege zijn bijdrage aan het organiseren van de Februaristaking tot 10 jaar gevangenisstraf was veroordeeld, waarvan hij er vier in een Duitse gevangenis heeft doorgebracht, en Johanna Harthoorn, die tijdens de oorlog aan het CPN-verzet had bijgedragen. Zij trok kort daarna bij hem in in het woonatelier in de Amsterdamse Rivierenbuurt, waar Wolkers sinds 1950 woonde. In 1980 verhuisde het paar van Amsterdam naar de buurtschap Westermient op het eiland Texel. In 1981 trouwde Wolkers met Gnirrep. In hetzelfde jaar werden hun kinderen - de tweeling Bob en Tom - geboren.
Etalage van boekhandel Athenaeum aan het Spui in Amsterdam na het overlijden van Jan Wolkers, oktober 2007.In 2002 en 2003 zond VPRO's Villa Achterwerk twee seizoenen lang de serie De Achtertuin van Jan Wolkers uit, over planten en dieren in de tuin die Wolkers en Karina bij hun huis op Texel hadden aangelegd.
Voor de Europese Parlementsverkiezingen 2004 en de Tweede Kamerverkiezingen 2006 stond Wolkers als lijstduwer op de lijst van de Partij voor de Dieren.
In 2006 werd Wolkers ereburger van Texel.
De doodJan Wolkers overleed in zijn slaap op 19 oktober 2007, een week voor zijn 82e verjaardag, in zijn huis op Texel. In de week ervoor was Wolkers met wondroos in het ziekenhuis opgenomen, waarbij levensbedreigend leverfalen werd geconstateerd.
Bij de crematieplechtigheid op 24 oktober op de begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam, op tv rechtstreeks te volgen, werd gesproken door De Bezige Bij-directeur Robbert Ammerlaan, Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Broertjes, historicus Maarten van Rossem, cultuurminister Ronald Plasterk, schrijver Remco Campert en Wolkers' weduwe Karina. Zoon Tom en Leonie Hulsman, de vriendin van zoon Bob, zongen een zelfgeschreven lied
Enkele maanden voor zijn dood had Wolkers literair journalist Onno Blom toestemming gegeven voor het schrijven van zijn biografie. Blom denkt hiermee in 2012 klaar te zijn.
SchrijverZijn schrijversdebuut vond plaats in 1961 toen de verhalenbundel Serpentina's petticoat uitkwam. In 1962 verscheen de eerste roman van Wolkers: Kort Amerikaans. Daarna verscheen er geregeld een nieuw boek van zijn hand. In 1969 verscheen Turks fruit, Wolkers' grootste literaire succes. Het boek werd in 1973 door Paul Verhoeven verfilmd, met hoofdrolspelers Rutger Hauer en Monique van de Ven.
Wolkers' gereformeerde afkomst komt veelvuldig terug in zijn romans. Verder kenmerken zijn romans zich door een grote openheid over seksualiteit. Hij was een van de eerste literaire schrijvers die zo ver gingen. De eerste uitgever van Wolkers vond dat er te veel "vieze woorden" in zijn boeken stonden, en dat Wolkers deze door Latijnse termen moest vervangen. Wolkers stelde daar tegenover dat de dingen die hij beschreef nu eenmaal voorkomen in de maatschappij en het leven. Hij vond daarom de expliciete beschrijvingen in zijn verhalen verantwoord. Ook wees hij erop dat over al deze zaken in "grote boeken", zoals de Bijbel, evenzeer op niet mis te verstane wijze wordt verhaald.
De boeken van Wolkers hebben sterk autobiografische elementen en in sommige speelt de afgunst tegenover de (schoon)ouders een rol.
Andere thema's die veel voorkomen in het werk van Wolkers zijn (lichamelijk) verval en de dood. Op zijn eerste schilderijen gebruikte hij ook het thema dood, dat waren bijvoorbeeld stillevens met schedels. Wolkers kwam vroeg in aanraking met de dood. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, op 30 augustus 1944, overleed zijn oudste broer, Gerrit Johannes Wolkers, op 22-jarige leeftijd aan difterie.
In 2007 schreef Wolkers speciaal voor de postzegels van de Weken van de Kaart 2007[6] een gedicht, dat door grafisch ontwerper Lex Reitsma werd verwerkt. De zee, de ruimte en het licht van Texel, en 'De geboorte van Venus' van de Italiaanse schilder Botticelli inspireerden Wolkers tot het gedicht voor de postzegels.
In augustus 2007 sprak Jan Wolkers in zijn huis op Texel zelf het luisterboek Turks fruit in, dat in oktober van dat jaar verscheen.
In 2007 was hij de auteur van de tekst voor het op 19 december uitgezonden Groot Dictee der Nederlandse Taal. Als Wolkers niet twee maanden voor het evenement was overleden, zou hij haar zelf, waarschijnlijk via een satellietverbinding tussen Texel en Den Haag, hebben voorgedragen. Nu was het evenwel zijn echtgenote en muze Karina die de eer te beurt viel. Wolkers had het dictee in augustus voltooid en daarmee werd het officieel zijn "laatst bekende tekst". Het was niet, zoals vaak bij het Groot Dictee, een willekeurige verzameling lastig te spellen woorden, bijeengehouden door een dun verhaaltje zonder plot, maar qua vorm en inhoud een 'echte Wolkers', compleet met bijbel, engelen, seks en 'geschilderde' taal.
Geweigerde lofIn 1963 kreeg zijn boek Serpentina’s petticoat de literatuurprijs van de gemeente Amsterdam. Wolkers stuurde de prijs in 1966 weer terug uit protest tegen het optreden van de politie bij de rellen rond het huwelijk van Beatrix en Claus.
Jan Wolkers weigerde ook de Constantijn Huygensprijs (1982).
In 1989 werd hem de P.C. Hooft-prijs toegekend. Hij weigerde die, omdat stripauteur Marten Toonder nog nooit een grote literatuurprijs had gekregen, maar ook omdat hij vond dat hij al eerder prijzen had verdiend voor zijn boeken.
Een procedure om hem een koninklijke onderscheiding te geven werd stopgezet omdat verwacht werd dat hij die ook zou weigeren.
De enige prijs die Wolkers wel aannam, was de Busken Huetprijs 1991, voor zijn essays Tarzan in Arles.
Publicaties Romans1962 - Kort Amerikaans
1963 - Een roos van vlees
1965 - Terug naar Oegstgeest
1967 - Horrible tango
1969 - Turks fruit
1974 - De walgvogel
1977 - De kus
1979 - De doodshoofdvlinder
1980 - De perzik van onsterfelijkheid
1981 - Brandende liefde
1982 - De junival
1983 - Gifsla
1984 - De onverbiddelijke tijd
Novellen1975 - Dominee met strooien hoed
2005 - Zomerhitte (Boekenweekgeschenk)
Verhalenbundels1961 - Serpentina's petticoat
1963 - Gesponnen suiker
1964 - De hond met de blauwe tong
1981 - Alle verhalen
1984 - Sprookjes van de kust
1985 - 22 sprookjes, verhalen en fabels
1988 - Kunstfruit en andere verhalen
1989 - Jeugd jaagt voorbij
1991 - Wat wij zien en horen (samen met Bob en Tom Wolkers)
2003 - De achtertuin (boek bij televisieserie)
Essays1987 - Een paradijsvogel boven het aardappelloof
1988 - De bretels van Jupiter
1990 - De drijfschaal van Van Gogh
1991 - Tarzan in Arles
1994 - Rembrandt in Rommeldam
1995 - Zwarte bevrijding (Boekenweek)
1996 - Icarus en de vliegende tering
1997 - Mondriaan op Mauritius
1998 - Het kruipend gedierte des aardbodems
2000 - Wolkers in Wolkersdorf
2001 - De schuimspaan van de tijd
Verhalen & Essays2007 - Waddenboek
Toneel1963 - Wegens sterfgeval gesloten, commedia della morte
1963 - De Babel
Gedichten2000 - Jaargetijden
2003 - Wintervitrines
2008 - Verzamelde gedichten
Columns1999 - Omringd door zee
2001 - De weerspiegeling
Lezing1990 - Op de vleugelen der profeten / On the wings of the prophets
1999 - De nagels van God
2000 - Een cilinder vol zeegeruis
2003 - De grazige weiden
Dagboeken2005 - Dagboek 1974
2006 - Dagboek 1969
2007 - Dagboek 1972
2007 - Dagboek 1976
2009 - Dagboek 1967
2010 - Dagboek 1975
Brieven2005 - Ach Wim, wat is een vrouw? (brieven aan een jeugdvriend)
2010 - Brieven aan Olga (brieven aan Annemarie Nauta)
Documentaires1971 - Groeten van Rottumerplaat (autobiografisch)
1971 - Werkkleding (autobiografisch)
2007 - Rottumerplaat (verkorte versie van 'Groeten ..' in de serie Literaire juweeltjes)
Audio-cd2006 - 2 Texel: Drummers Double Bill & Jan Wolkers
Luisterboeken1987 - Jan Wolkers leest
1989 - Twee verhalen, Jan Wolkers leest voor
1998 - Omringd door zee
2001 - Onbeperkt houdbaar
2003 - De achtertuin van Jan Wolkers
2005 - Mijn stem brandt in mij
2005 - Jan Wolkers leest De achtste plaag
2006 - Alleen op een eiland
2007 - Turks fruit
Kunstboek1999 - De spiegel van Rembrandt (voor kinderen)
2000 - Wandelen in dromen (agenda 2000 Teylers Museum Haarlem)
BeeldverhaalStriptekenaar Dick Matena heeft een stripversie gemaakt van Wolkers' roman Kort Amerikaans. In april 2006 overhandigde hij het eerste exemplaar aan de schrijver. De strip werd in drie delen op de markt gebracht.
PrentenboekIn Augustus 2008 kwam het prentenboek 'Het was wel een heel lief varkentje' uit, het eerste fictieboek voor kinderen geschreven door Jan Wolkers, en tevens zijn laatste geschreven tekst.
VerfilmingenTurks fruit (1973) regie: Paul Verhoeven, met onder andere: Rutger Hauer en Monique van de Ven
Kort Amerikaans (1979) regie: Guido Pieters, met onder andere: Derek de Lint en Joop Admiraal
Brandende liefde (1983) regie: Ate de Jong, met onder andere: Peter Jan Rens en Monique van de Ven
Een roos van vlees (Zweedse verfilming) (1985) regie Jon Lindström
Terug naar Oegstgeest (1987) regie: Theo van Gogh, met onder andere: Tom Jansen en Geert de Jong
Zomerhitte (2008) regie: Monique van de Ven, met onder andere Sophie Hilbrand en Waldemar Torenstra.
Daarnaast is door het Humanistisch Verbond in 1998 nog het verhaal De wet op het kleinbedrijf verfilmd en op video uitgebracht. Regisseur Kees Vlaanderen won hiermee in 1999 de Genève Europa Prijs voor het beste tv-script.
SchilderWolkers studeerde voor beeldend kunstenaar in Den Haag en Amsterdam. In Amsterdam tot 1953 aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten. Van 15 juli tot 14 augustus 1954 volgde Wolkers de Internationale Sommerakademie für bildende Kunst in Salzburg, die in 1953 door Oskar Kokoschka was opgericht. Daarvoor kreeg hij een beurs van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Hij kreeg er les van de Italiaanse beeldhouwer Giacomo Manzù. In 1957 kreeg hij een Franse beurs om bij Ossip Zadkine te studeren in Parijs.
Wolkers signeerde zijn schilderijen soms aan de achterzijde, net als Mondriaan, omdat hij vond dat de handtekening detoneert met het werk. Zijn schilderijen ontstaan, stelde Wolkers in 2007, uit wat hij in eenzaamheid in zichzelf verzamelt. Daar moet hij rustig voor leven. Inspiratiebronnen voor zijn abstracte werken zijn de zee, het landschap en de rust.
Veelbesproken zijn de verkiezingsaffiches die hij in de tweede helft van de zestiger jaren voor de CPN schilderde.
Beeldhouwer
Watersnoodmonument, Kruiningen.In 1956 ontving Jan Wolkers voor zijn bronzen beeld Jongen met haan de Sint-Lucas medaille. Ook in 1956 kreeg hij zijn eerste belangrijke opdracht, het Watersnoodmonument in Kruiningen. Het eerste ontwerp voor dit monument was voor die tijd revolutionair, het ontwerp was helemaal van glas. Waarschijnlijk is Wolkers de eerste ter wereld die zo vroeg een beeld van glas gemaakt heeft. Dit eerste ontwerp werd afgewezen. In 1957 werd het monument voltooid, een bronzen beeld van een jonge vrouw met een verdronken kind op haar arm, ter herinnering aan de watersnood van 1953 in Zeeland.
Zijn beelden zijn vaak het slachtoffer van vandalisme. Voorbeelden hiervan zijn het Auschwitz-monument in Amsterdam en het monument op de dijk bij Ceres op Texel. Vermoedelijk speelt daarbij een rol dat Wolkers veel gebruik maakt van glas en dat de kwetsbaarheid die dit materiaal uitstraalt bij sommigen vernielzucht opwekt. Zo werd een glazen werk in zijn geboorteplaats Oegstgeest vernield. Na restauratie werd het verplaatst naar een nieuwe locatie vóór het gemeentehuis, waar het sindsdien permanent met camera's wordt bewaakt. Als reactie op de vernieling van het monument bij Ceres in 2003 maakte Wolkers bekend dat hij minder met glas en meer met staal zou gaan werken. Het Jac. P. Thijsse-monument in de vijver bij de Elemert op Texel bevat inderdaad meer staal, maar glas is er nog steeds substantieel in aanwezig.
MuseumEind 2007 deelde Karina Wolkers mee dat zij de gemeente Leiden heeft weten te interesseren voor een museum of een plek waar Wolkers schilderijencollectie zijn plaats kan vinden. Daarin zal ook zijn literair archief met zijn brieven moeten worden opgenomen. De voorkeur voor Leiden komt voort uit het feit dat Wolkers daar naar de tekenacademie ging. Het was ook de eerste stad waar hij musea bezocht. De vormgeving en de locatie van het museum staan nog ter discussie. Men denkt aan het Stedelijk Museum De Lakenhal of het Natuurhistorisch Museum Naturalis. Karina Wolkers zei in dit verband dat "museum wat te statisch klinkt. Het moet iets swingenders worden, waar ook films van anderen getoond kunnen worden, met aandacht voor geschiedenis".
De eventuele verdere uitwerking van deze plannen voor een permanente presentatie bleef in 2008 buiten de openbaarheid, maar wel werd op 21 oktober 2008 in De Lakenhal een tijdelijke tentoonstelling van Wolkers' werk geopend met een looptijd tot 15 februari 2009
In weerwil van zijn grote bekendheid als schrijver heeft Wolkers altijd te kennen gegeven dat hij zichzelf in de eerste plaats beeldhouwer voelde.
JeugdjarenJan Wolkers was afkomstig uit een gereformeerd milieu waar hij in zijn tienerjaren afstand van heeft genomen. De ouders van Wolkers kwamen oorspronkelijk uit Amsterdam en hadden in totaal elf kinderen, van wie Jan het derde was. Vader Wolkers bezat voor de Tweede Wereldoorlog een slecht lopende kruidenierswinkel in Oegstgeest.
Wolkers bezocht de mulo, maar moest al snel van school om te helpen in de winkel. Hij was onder andere dierenverzorger in een laboratorium van de Universiteit Leiden, was tuinman en schilderde landschappen. In de oorlog dook Wolkers onder. Hij nam les aan de Leidse schilderacademie Ars Aemula Naturae en hij leerde typen - de enige vaardigheid waarin hij ooit een diploma zou behalen. Kort na de bevrijding woonde Wolkers in Parijs.
Latere jarenJan Wolkers was driemaal getrouwd. In 1947 huwde hij Maria de Roo (1923-1993).[1] Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren: Eric (5 januari 1948), Eva (1949) en Jeroen (3 april 1953). Eva overleed in 1951 door een ongeluk in bad. Deze traumatische gebeurtenis zou Wolkers later verwerken in de roman Een roos van vlees uit 1963.
In 1958 trouwde Wolkers in Frankrijk met Annemarie Nauta. Het huwelijk zou niet lang duren. Deze periode vormde later de inspiratie voor de roman Turks fruit. Olga, de hoofdpersoon uit dit boek, was gebaseerd op Nauta. Met Olga's kanker en haar overlijden in Turks fruit symboliseerde Wolkers het rouwproces dat hij doorging na het verbreken van de relatie met haar.
In 1963 ontmoette Wolkers de op dat moment 17-jarige Karina Gnirrep (geboren 21 maart 1946). Zij woonde schuin tegenover zijn atelier in de Uiterwaardenstraat. Zij is een dochter van Piet Gnirrep, die tijdens de oorlog vanwege zijn bijdrage aan het organiseren van de Februaristaking tot 10 jaar gevangenisstraf was veroordeeld, waarvan hij er vier in een Duitse gevangenis heeft doorgebracht, en Johanna Harthoorn, die tijdens de oorlog aan het CPN-verzet had bijgedragen. Zij trok kort daarna bij hem in in het woonatelier in de Amsterdamse Rivierenbuurt, waar Wolkers sinds 1950 woonde. In 1980 verhuisde het paar van Amsterdam naar de buurtschap Westermient op het eiland Texel. In 1981 trouwde Wolkers met Gnirrep. In hetzelfde jaar werden hun kinderen - de tweeling Bob en Tom - geboren.
Etalage van boekhandel Athenaeum aan het Spui in Amsterdam na het overlijden van Jan Wolkers, oktober 2007.In 2002 en 2003 zond VPRO's Villa Achterwerk twee seizoenen lang de serie De Achtertuin van Jan Wolkers uit, over planten en dieren in de tuin die Wolkers en Karina bij hun huis op Texel hadden aangelegd.
Voor de Europese Parlementsverkiezingen 2004 en de Tweede Kamerverkiezingen 2006 stond Wolkers als lijstduwer op de lijst van de Partij voor de Dieren.
In 2006 werd Wolkers ereburger van Texel.
De doodJan Wolkers overleed in zijn slaap op 19 oktober 2007, een week voor zijn 82e verjaardag, in zijn huis op Texel. In de week ervoor was Wolkers met wondroos in het ziekenhuis opgenomen, waarbij levensbedreigend leverfalen werd geconstateerd.
Bij de crematieplechtigheid op 24 oktober op de begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam, op tv rechtstreeks te volgen, werd gesproken door De Bezige Bij-directeur Robbert Ammerlaan, Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Broertjes, historicus Maarten van Rossem, cultuurminister Ronald Plasterk, schrijver Remco Campert en Wolkers' weduwe Karina. Zoon Tom en Leonie Hulsman, de vriendin van zoon Bob, zongen een zelfgeschreven lied
Enkele maanden voor zijn dood had Wolkers literair journalist Onno Blom toestemming gegeven voor het schrijven van zijn biografie. Blom denkt hiermee in 2012 klaar te zijn.
SchrijverZijn schrijversdebuut vond plaats in 1961 toen de verhalenbundel Serpentina's petticoat uitkwam. In 1962 verscheen de eerste roman van Wolkers: Kort Amerikaans. Daarna verscheen er geregeld een nieuw boek van zijn hand. In 1969 verscheen Turks fruit, Wolkers' grootste literaire succes. Het boek werd in 1973 door Paul Verhoeven verfilmd, met hoofdrolspelers Rutger Hauer en Monique van de Ven.
Wolkers' gereformeerde afkomst komt veelvuldig terug in zijn romans. Verder kenmerken zijn romans zich door een grote openheid over seksualiteit. Hij was een van de eerste literaire schrijvers die zo ver gingen. De eerste uitgever van Wolkers vond dat er te veel "vieze woorden" in zijn boeken stonden, en dat Wolkers deze door Latijnse termen moest vervangen. Wolkers stelde daar tegenover dat de dingen die hij beschreef nu eenmaal voorkomen in de maatschappij en het leven. Hij vond daarom de expliciete beschrijvingen in zijn verhalen verantwoord. Ook wees hij erop dat over al deze zaken in "grote boeken", zoals de Bijbel, evenzeer op niet mis te verstane wijze wordt verhaald.
De boeken van Wolkers hebben sterk autobiografische elementen en in sommige speelt de afgunst tegenover de (schoon)ouders een rol.
Andere thema's die veel voorkomen in het werk van Wolkers zijn (lichamelijk) verval en de dood. Op zijn eerste schilderijen gebruikte hij ook het thema dood, dat waren bijvoorbeeld stillevens met schedels. Wolkers kwam vroeg in aanraking met de dood. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, op 30 augustus 1944, overleed zijn oudste broer, Gerrit Johannes Wolkers, op 22-jarige leeftijd aan difterie.
In 2007 schreef Wolkers speciaal voor de postzegels van de Weken van de Kaart 2007[6] een gedicht, dat door grafisch ontwerper Lex Reitsma werd verwerkt. De zee, de ruimte en het licht van Texel, en 'De geboorte van Venus' van de Italiaanse schilder Botticelli inspireerden Wolkers tot het gedicht voor de postzegels.
In augustus 2007 sprak Jan Wolkers in zijn huis op Texel zelf het luisterboek Turks fruit in, dat in oktober van dat jaar verscheen.
In 2007 was hij de auteur van de tekst voor het op 19 december uitgezonden Groot Dictee der Nederlandse Taal. Als Wolkers niet twee maanden voor het evenement was overleden, zou hij haar zelf, waarschijnlijk via een satellietverbinding tussen Texel en Den Haag, hebben voorgedragen. Nu was het evenwel zijn echtgenote en muze Karina die de eer te beurt viel. Wolkers had het dictee in augustus voltooid en daarmee werd het officieel zijn "laatst bekende tekst". Het was niet, zoals vaak bij het Groot Dictee, een willekeurige verzameling lastig te spellen woorden, bijeengehouden door een dun verhaaltje zonder plot, maar qua vorm en inhoud een 'echte Wolkers', compleet met bijbel, engelen, seks en 'geschilderde' taal.
Geweigerde lofIn 1963 kreeg zijn boek Serpentina’s petticoat de literatuurprijs van de gemeente Amsterdam. Wolkers stuurde de prijs in 1966 weer terug uit protest tegen het optreden van de politie bij de rellen rond het huwelijk van Beatrix en Claus.
Jan Wolkers weigerde ook de Constantijn Huygensprijs (1982).
In 1989 werd hem de P.C. Hooft-prijs toegekend. Hij weigerde die, omdat stripauteur Marten Toonder nog nooit een grote literatuurprijs had gekregen, maar ook omdat hij vond dat hij al eerder prijzen had verdiend voor zijn boeken.
Een procedure om hem een koninklijke onderscheiding te geven werd stopgezet omdat verwacht werd dat hij die ook zou weigeren.
De enige prijs die Wolkers wel aannam, was de Busken Huetprijs 1991, voor zijn essays Tarzan in Arles.
Publicaties Romans1962 - Kort Amerikaans
1963 - Een roos van vlees
1965 - Terug naar Oegstgeest
1967 - Horrible tango
1969 - Turks fruit
1974 - De walgvogel
1977 - De kus
1979 - De doodshoofdvlinder
1980 - De perzik van onsterfelijkheid
1981 - Brandende liefde
1982 - De junival
1983 - Gifsla
1984 - De onverbiddelijke tijd
Novellen1975 - Dominee met strooien hoed
2005 - Zomerhitte (Boekenweekgeschenk)
Verhalenbundels1961 - Serpentina's petticoat
1963 - Gesponnen suiker
1964 - De hond met de blauwe tong
1981 - Alle verhalen
1984 - Sprookjes van de kust
1985 - 22 sprookjes, verhalen en fabels
1988 - Kunstfruit en andere verhalen
1989 - Jeugd jaagt voorbij
1991 - Wat wij zien en horen (samen met Bob en Tom Wolkers)
2003 - De achtertuin (boek bij televisieserie)
Essays1987 - Een paradijsvogel boven het aardappelloof
1988 - De bretels van Jupiter
1990 - De drijfschaal van Van Gogh
1991 - Tarzan in Arles
1994 - Rembrandt in Rommeldam
1995 - Zwarte bevrijding (Boekenweek)
1996 - Icarus en de vliegende tering
1997 - Mondriaan op Mauritius
1998 - Het kruipend gedierte des aardbodems
2000 - Wolkers in Wolkersdorf
2001 - De schuimspaan van de tijd
Verhalen & Essays2007 - Waddenboek
Toneel1963 - Wegens sterfgeval gesloten, commedia della morte
1963 - De Babel
Gedichten2000 - Jaargetijden
2003 - Wintervitrines
2008 - Verzamelde gedichten
Columns1999 - Omringd door zee
2001 - De weerspiegeling
Lezing1990 - Op de vleugelen der profeten / On the wings of the prophets
1999 - De nagels van God
2000 - Een cilinder vol zeegeruis
2003 - De grazige weiden
Dagboeken2005 - Dagboek 1974
2006 - Dagboek 1969
2007 - Dagboek 1972
2007 - Dagboek 1976
2009 - Dagboek 1967
2010 - Dagboek 1975
Brieven2005 - Ach Wim, wat is een vrouw? (brieven aan een jeugdvriend)
2010 - Brieven aan Olga (brieven aan Annemarie Nauta)
Documentaires1971 - Groeten van Rottumerplaat (autobiografisch)
1971 - Werkkleding (autobiografisch)
2007 - Rottumerplaat (verkorte versie van 'Groeten ..' in de serie Literaire juweeltjes)
Audio-cd2006 - 2 Texel: Drummers Double Bill & Jan Wolkers
Luisterboeken1987 - Jan Wolkers leest
1989 - Twee verhalen, Jan Wolkers leest voor
1998 - Omringd door zee
2001 - Onbeperkt houdbaar
2003 - De achtertuin van Jan Wolkers
2005 - Mijn stem brandt in mij
2005 - Jan Wolkers leest De achtste plaag
2006 - Alleen op een eiland
2007 - Turks fruit
Kunstboek1999 - De spiegel van Rembrandt (voor kinderen)
2000 - Wandelen in dromen (agenda 2000 Teylers Museum Haarlem)
BeeldverhaalStriptekenaar Dick Matena heeft een stripversie gemaakt van Wolkers' roman Kort Amerikaans. In april 2006 overhandigde hij het eerste exemplaar aan de schrijver. De strip werd in drie delen op de markt gebracht.
PrentenboekIn Augustus 2008 kwam het prentenboek 'Het was wel een heel lief varkentje' uit, het eerste fictieboek voor kinderen geschreven door Jan Wolkers, en tevens zijn laatste geschreven tekst.
VerfilmingenTurks fruit (1973) regie: Paul Verhoeven, met onder andere: Rutger Hauer en Monique van de Ven
Kort Amerikaans (1979) regie: Guido Pieters, met onder andere: Derek de Lint en Joop Admiraal
Brandende liefde (1983) regie: Ate de Jong, met onder andere: Peter Jan Rens en Monique van de Ven
Een roos van vlees (Zweedse verfilming) (1985) regie Jon Lindström
Terug naar Oegstgeest (1987) regie: Theo van Gogh, met onder andere: Tom Jansen en Geert de Jong
Zomerhitte (2008) regie: Monique van de Ven, met onder andere Sophie Hilbrand en Waldemar Torenstra.
Daarnaast is door het Humanistisch Verbond in 1998 nog het verhaal De wet op het kleinbedrijf verfilmd en op video uitgebracht. Regisseur Kees Vlaanderen won hiermee in 1999 de Genève Europa Prijs voor het beste tv-script.
SchilderWolkers studeerde voor beeldend kunstenaar in Den Haag en Amsterdam. In Amsterdam tot 1953 aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten. Van 15 juli tot 14 augustus 1954 volgde Wolkers de Internationale Sommerakademie für bildende Kunst in Salzburg, die in 1953 door Oskar Kokoschka was opgericht. Daarvoor kreeg hij een beurs van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Hij kreeg er les van de Italiaanse beeldhouwer Giacomo Manzù. In 1957 kreeg hij een Franse beurs om bij Ossip Zadkine te studeren in Parijs.
Wolkers signeerde zijn schilderijen soms aan de achterzijde, net als Mondriaan, omdat hij vond dat de handtekening detoneert met het werk. Zijn schilderijen ontstaan, stelde Wolkers in 2007, uit wat hij in eenzaamheid in zichzelf verzamelt. Daar moet hij rustig voor leven. Inspiratiebronnen voor zijn abstracte werken zijn de zee, het landschap en de rust.
Veelbesproken zijn de verkiezingsaffiches die hij in de tweede helft van de zestiger jaren voor de CPN schilderde.
Beeldhouwer
Watersnoodmonument, Kruiningen.In 1956 ontving Jan Wolkers voor zijn bronzen beeld Jongen met haan de Sint-Lucas medaille. Ook in 1956 kreeg hij zijn eerste belangrijke opdracht, het Watersnoodmonument in Kruiningen. Het eerste ontwerp voor dit monument was voor die tijd revolutionair, het ontwerp was helemaal van glas. Waarschijnlijk is Wolkers de eerste ter wereld die zo vroeg een beeld van glas gemaakt heeft. Dit eerste ontwerp werd afgewezen. In 1957 werd het monument voltooid, een bronzen beeld van een jonge vrouw met een verdronken kind op haar arm, ter herinnering aan de watersnood van 1953 in Zeeland.
Zijn beelden zijn vaak het slachtoffer van vandalisme. Voorbeelden hiervan zijn het Auschwitz-monument in Amsterdam en het monument op de dijk bij Ceres op Texel. Vermoedelijk speelt daarbij een rol dat Wolkers veel gebruik maakt van glas en dat de kwetsbaarheid die dit materiaal uitstraalt bij sommigen vernielzucht opwekt. Zo werd een glazen werk in zijn geboorteplaats Oegstgeest vernield. Na restauratie werd het verplaatst naar een nieuwe locatie vóór het gemeentehuis, waar het sindsdien permanent met camera's wordt bewaakt. Als reactie op de vernieling van het monument bij Ceres in 2003 maakte Wolkers bekend dat hij minder met glas en meer met staal zou gaan werken. Het Jac. P. Thijsse-monument in de vijver bij de Elemert op Texel bevat inderdaad meer staal, maar glas is er nog steeds substantieel in aanwezig.
MuseumEind 2007 deelde Karina Wolkers mee dat zij de gemeente Leiden heeft weten te interesseren voor een museum of een plek waar Wolkers schilderijencollectie zijn plaats kan vinden. Daarin zal ook zijn literair archief met zijn brieven moeten worden opgenomen. De voorkeur voor Leiden komt voort uit het feit dat Wolkers daar naar de tekenacademie ging. Het was ook de eerste stad waar hij musea bezocht. De vormgeving en de locatie van het museum staan nog ter discussie. Men denkt aan het Stedelijk Museum De Lakenhal of het Natuurhistorisch Museum Naturalis. Karina Wolkers zei in dit verband dat "museum wat te statisch klinkt. Het moet iets swingenders worden, waar ook films van anderen getoond kunnen worden, met aandacht voor geschiedenis".
De eventuele verdere uitwerking van deze plannen voor een permanente presentatie bleef in 2008 buiten de openbaarheid, maar wel werd op 21 oktober 2008 in De Lakenhal een tijdelijke tentoonstelling van Wolkers' werk geopend met een looptijd tot 15 februari 2009
Ik noem een Tony van Heemschut,een Loeki Knol,een Brammetje Biesterveld en natuurlijk een Japie Stobbe !
Mogen we er een vijf van maken met Hugo Claus ?quote:Op maandag 24 januari 2011 14:55 schreef BasEnAad het volgende:
Ik denk dat de belangrijkste deelvraag is wie men nou eigenlijk is.
Of tellen alleen Nederlanders ?
Ik noem een Tony van Heemschut,een Loeki Knol,een Brammetje Biesterveld en natuurlijk een Japie Stobbe !
Ligt aan je invalshoek, Nederlandstalige literatuur of literatuur uit Nederland.quote:
[..]
Mogen we er een vijf van maken met Hugo Claus ?
Of tellen alleen Nederlanders ?
Lijstjes van Jan Wolkers zijn geniaal.quote:
Ik noem een Tony van Heemschut,een Loeki Knol,een Brammetje Biesterveld en natuurlijk een Japie Stobbe !
Jeroen Brouwers mag niet meedoen?quote:
[..]
Mogen we er een vijf van maken met Hugo Claus ?
Of tellen alleen Nederlanders ?
Proficiat voor dit topic overigens, Tong, wat schrijvers betreft dacht ik bij jou meer aan Belcampo (prettig gestoorde onzin) of C. Buddingh (Blauwbilgorgel)
Non possumus non loqui
Ken je 'Daar ga je Deibel.' ?quote:
Proficiat voor dit topic overigens, Tong, wat schrijvers betreft dacht ik bij jou meer aan Belcampo (prettig gestoorde onzin) of C. Buddingh (Blauwbilgorgel)
Ik noem een Tony van Heemschut,een Loeki Knol,een Brammetje Biesterveld en natuurlijk een Japie Stobbe !
Waarin een knieschijfje kapot geschopt wordt? Mooiste verhaal in die bundel: "Krijn kan weer pissen".quote:
Non possumus non loqui
Een kennerquote:
[..]
Waarin een knieschijfje kapot geschopt wordt? Mooiste verhaal in die bundel: "Krijn kan weer pissen".
Ik noem een Tony van Heemschut,een Loeki Knol,een Brammetje Biesterveld en natuurlijk een Japie Stobbe !
|
|
