Close encounters #2: Asteroiden scheren langs de aarde

CLOSE ENCOUNTERS: Wanneer wordt de aarde geraakt?

Naarmate de decennia verstrijken wordt ons overzicht van de aardkorst steeds overzichtelijker. Steeds duidelijker wordt dan ook dat de aarde van oudsher onderworpen werd aan kosmische bombardementen. Grote en kleine asteroides hebben de aarde vaak genoeg getroffen. De littekens worden, mede dankzij de steeds beter wordende apparatuur, steeds meer zichtbaar.

Nadat omstreeks 1990 de krater van Chicxulub in Mexico werd ontdekt, zijn onlangs nog enkele diep in zee of onder sedimenten liggende kraters gevonden. Alle tot dusverre gevonden kraters dateren uit de laatste 400 miljoen jaren; oudere zijn door verwering moeilijk of niet meer te vinden.

Daarnaast is onze maan ook een uitstekend voorbeeld van een schietschijf in de ruimte.
In de morgen van 25 juli 1178 sloeg 'iets' in de maansikkel, zo heftig dat deze sikkel in tweeën leek te splijten. Volgens de Engelse monnik Gervasius van Canterbury, die met enkele confraters het schouwspel zag, sloegen de vlammen uit de maan. Sommige moderne onderzoekers denken dat de monniken getuige zijn geweest van het ontstaan van de krater Gordiano Bruno -- een krater die, blijkens zijn hoekige en scherpe structuren van vrij recente oorsprong moet zijn. Of het verhaal juist is? Het is niet uit andere bron bevestigd en zal dus wel apocrief blijven.

Op de maan treedt, anders dan op aarde, geen verwering op door water of lucht. Wat eenmaal gevormd is, blijft in grote trekken zo bestaan. Slechts de grote temperatuurvariaties en de voortdurend neerdalende stroom van enorme aantallen kosmische steentjes en stofjes slijpt hoekige kanten enigszins af en dat geeft onderzoekers toch enige mogelijkheid oudere van jongere kraters te onderscheiden. Maar in beginsel blijft elke inslag tot in lengte van tijden zichtbaar. Kleine inslagen veroorzaken putjes, grotere zijn verantwoordelijk voor de maankraters en in de zeer zeldzame gevallen dat een object van enkele honderden km middellijn insloeg, werd een walvlakte gevormd die volliep met gesmolten magma.


1. De Arizona-krater (achtergrond) was de eerste waarvan kon worden vastgesteld dat het een inslagkrater is. Eugene Shoemaker besteedde een belangrijk deel van zijn carrière aan het onderzoek aan deze (en andere) inslagkraters.


2. Schets van een doorsnede van een kleine krater. Een voorbeeld van zo\'n krater is die van Arizon.


3. Schets van de doorsnede van een grote krater. De eindvorm wordt reeds bereikt na een tijdsinterval van minuten. Een voorbeeld: de krater van Chicxulub


4. Overzicht van de plaatsen op aarde waar tot 1994 kraters werden aangetroffen


5. De 40 km grote Mjølnir-krater in de Barentszzee.

Vele kraters op aarde ontdekt
Het is heel wat lastiger om kraters op aarde te ontdekken dan op de maan. Vooral in de tropische oerwouden, met hun alles overwoekerende verwering door de vegetatie en door tropische regens, zijn de resten van een inslag niet lang zichtbaar. Meer kans op ontdekking van kraters heeft men in woestijngebieden en in de toendra's van Canada en Siberië
Het is in dit verband interessant om te vergelijken hoeveel kraters van vergelijkbare omvang men op een deel van de maan aantreft, vergeleken met een even groot deel van het aardoppervlak. Ruwweg genomen blijken er op de maan per eenheid van oppervlakte ca. tien maal meer kraters voor te komen dan op aarde. Dat leidt tot een eenvoudige conclusie. We zien op de maan alle kraters, die in de ca. 4 miljard jaar waarin de maan in zijn huidige vorm bestaat, gevormd zijn. Als we op aarde op eenzelfde oppervlak tien maal minder kraters zien, dat moeten die van de laatste 400 miljoen jaar zijn. Het is een gevolg van de verwerende invloed van de aardatmosfeer.

De oorzaak: planetoïden of kometen?
De vraag die in dit verband steeds weer gesteld wordt is of de inslagen veroorzaakt worden door planetoïden of door kometen. Eén voorbeeld is goed onderzocht: de krater van Chicxulub is door een planetoïde veroorzaakt. Verder weten we dat de kans groot is dat de aarde door een planetoïde getroffen wordt. Er zijn namelijk veel planetoïden die dicht in de buurt van de aarde kunnen komen: de Near Earth Objects (NEO's) of aardscheerders. Nog niet zo lang geleden is een planetoïde ontdekt, 1998 DK36, die zowel dicht bij de baan van de aarde als bij die van Mercurius komt (afb. 6). Eens zal dit object op de aarde, Venus of Mercurius inslaan. Een statistisch onderzoek van aardscheerders heeft geleerd dat er naar schatting twintig zijn met een middellijn van 5 km, 1500 met een van 1 km, en 135.000 met een van 100 meter. Er moeten er honderden miljoenen zijn van 10 meter middellijn. De aarde wordt, gemiddeld genomen, elke twee jaar getroffen door een object van 10 meter en elke 2000 jaar door een van 100 meter

Kometen zijn brozer van structuur, bestaan voor een groot deel uit ijs en andere bevroren gassen, bevatten minder gesteente dan planetoïden. De inslag van Toengoeska in Midden-Siberië (30 juni 1908) was door een komeet veroorzaakt. Hij ontplofte op een hoogte van ca. 8 km boven de grond, een gevolg van de broze structuur. Van kometen kan men dus minder gauw een inslagkrater verwachten dan van een planetoïde. De reden om de kometen niet geheel uit te sluiten als mogelijke kandidaten voor inslagkraters is dat er aanwijzingen zijn voor een vlaagsgewijs optreden van inslagen. Zoiets kan men wel van kometen verwachten, maar niet van planetoïden.

Een vlaag van inslagen?
Bij olieboringen in het continentale plat voor de oostkust van de VS, nabij Atlantic City, werden in een van de boorgaten, boorgat 612, de ons nu bekende aanwijzingen van een inslag gevonden: tektieten, geschokt kwarts, breukverschijnselen. Bestudering van microfossielen leidde tot een ouderdom van ca. 35 miljoen jaar. Er werd daar echter geen krater gevonden; eerder leek het er op dat men te maken had met een strooiveld van uitgeworpen materiaal. Nader onderzoek in de wijde omgeving toonde ook op andere plaatsen bij de oostkust van noord en midden Amerika uitgeworpen materiaal van dezelfde ouderdom. Ergens moest in die tijd een enorme inslag hebben plaatsgevonden.

Die krater werd tenslotte in seismisch onderzoek gevonden aan de monding van Chesapeake baai, in de buurt van Newport (afb. 8). Onder 1400 meter water en 350 meter sedimenten ligt daar een krater van 80 km middellijn en met een diepte van 1 km. Hij is ongeveer 35 miljoen jaar geleden ontstaan. Het strooiveld heeft een oppervlak van 8 miljoen km2.

Dat er in die tijd meer gebeurd moet zijn blijkt uit de vondst van een andere krater met dezelfde ouderdom in hetzelfde gebied. Tom's Canyon ligt in zee bij de kust van het noorden van de V.S. Hij heeft een middellijn van 19 km. Die omvang sluit al uit dat we hier met een secundaire krater te doen hebben. Het is onmogelijk dat bij de inslag van Chesapeake een brokstuk van naar schatting een halve tot één km middellijn (een stuk met een gewicht van honderden miljarden kg) zover uitgeworpen kon zijn.

De aandacht werd echter pas goed getrokken toen bleek dat óók de krater van Popigai in Noord Siberie uit die tijd stamt. De krater heeft een middellijn van 85 km. En een meteoriet die bij Massignano in Italie werd gevonden blijkt ongeveer even oud te zijn. De onderstelling is dat hij met Popigai (of Chesapeake?) te doen heeft. Hoewel de leeftijden van deze kraters bepaald niet tot op de dag nauwkeurig kunnen worden vastgesteld, is het verleidelijk om de volgende vraag te stellen: is de aarde 35 miljoen jaar geleden getroffen door een vlaag van hemellichamen?

Sommige onderzoekers trekken hieruit een gewaagde conclusie: de aarde zou in die tijd getroffen zijn door een vlaag van kometen. We weten dat de zon omringd wordt door de kometenwolk van Oort, een wolk van ca. 10 biljoen komeetkernen, die traag om de zon cirkelen op afstanden tussen 1 en 2 lichtjaren. Van deze komeetkernen zullen we weinig merken tot een ster in de nabijheid van de wolk komt en de regelmatige omloop door zijn aantrekking verstoort. Dit kan van allerlei tengevolge hebben. Sommige komeetkernen zullen versneld worden in hun loop, sommigen zullen zelfs zodanig versneld worden dat ze de Oortwolk verlaten en de ruimte invliegen. Maar enkelen zullen zo sterk vertraagd worden dat ze praktisch gesproken naar de zon toe \'vallen\'. Dit zijn de \'nieuwe kometen\' die we vanuit de aarde waarnemen. Jaarlijks ontdekken we een half dozijn van zulke nieuwelingen, maar als de Oortwolk hevig verstoord wordt, zouden het er wel eens veel meer kunnen zijn.


Aardse inslagen en de tijdstippen waarop deze inslagen plaats vonden. De zwarte blokjes slaan op de grootste inslagen. De sterrenkundige Stothers meent hier een periodiciteit van ca. 36 miljoen jaar in gevonden te hebben; zie de pijltjes (uit: Monthly Not. R.A.S.).

Als dat zo is, moet er een periodiciteit waarneembaar zijn in de komeetinslagen in de aarde. Het proces zou zich ongeveer om de 35 miljoen jaar moeten herhalen. Laten we daartoe eens nagaan in welke tijden inslagen op aarde plaatsvonden. Bovenstaade afbeelding toont de tijdstippen van de inslagen uit de laatste honderden miljoenen jaren. Zwarte balkjes duiden op grote inslagen. Voor een objectieve waarnemer is in de afbeelding weinig regelmaat te herkennen, maar de sterrenkundige Stothers, die dit materiaal heeft geanalyseerd, is tot de conclusie gekomen, dat als er een herhaling in de inslagen zit, deze een periodiciteit heeft van ca. 36 miljoen jaar (zie de pijltjes in het diagram) Dat is bijna gelijk aan de tijd tussen twee doorgangen van de zon door het melkwegvlak.
Het is een interessante conclusie die, zoals duidelijk moge zijn, nu nog niet veel meer is dan een hypothese, maar wel een om te blijven vervolgen. We zullen echt nog meer kraters moeten vinden om enige zekerheid te krijgen.

Geen onmiddellijk gevaar
Als er al sprake is van periodieke 'vlagen' van inslagen, hoeven we ons voor de nabije toekomst geen zorgen te maken over een 'bombardement' vanuit de Oortwolk. Amerikaanse en Franse sterrenkundigen hebben de bewegingen van sterren in de nabije omgeving nauwkeurig in kaart gebracht met behulp van de gegevens van de Hipparcos-satelliet (Astronomical Journal 117, blz. 1042). Uit het onderzoek blijkt dat de komende twee miljoen jaar slechts één ster daadwerkelijk door de Oortwolk zal bewegen. Het betreft Gliese 710, die ons over 1,4 miljoen jaar op een afstand van 1,1 lichtjaar zal passeren.

Steeds meer ontdekkingen
Door de betere technologie vinden we ook steeds meer asteroides in het heelal. Dit aantal lijkt enorm toe te nemen en nog altijd worden bijna dagelijks nieuwe ontdekkingen gedaan of soms wordt een asteroide pas opgemerkt nadat hij de aarde al gepasseerd is. Dit brengt risico's met zich mee, want je zou zeggen: "dat moet eens keer mis gaan"

• 1900: 450 planetoïden gevonden
• september 1980: 2289
• december 1989: 4295
• eind 1995: 29.000
• eind 2000: 108.000
• eind 2005: reeds van 305.000 planetoïden is de baan bekend.

Bruut wakker geschud
Begin jaren negentig werd de mens op aarde bruut wakker geschud. Astronomen hadden ontdekt dat de komeet Shoemaker Levy 9 halverwege juli 1994 op Jupiter zou storten. De wereld keek vol ontzag, ontzetting, ongeloof maar vooral met veel spektakel toe, hoe live op tv, de komeet in stukken brak en zich in Jupiter boorde.


[Tot nu toe is er echter geen enkel bewijs voor een asteroide die daadwerkelijk op aarde afkomt, althans, die groot genoeg is om aanzienlijke schade te doen. Er zijn wel enkele kandidaten die nauwlettend in het oog worden gehouden en ook potentiele nieuwkomers worden natuurlijk onder de loep genomen

Eentje daarvan is bijvoorbeeld Apophis oftewel 2004MN4 Een echte "killer" waarvan lang werd gedacht dat hij de aarde zou kunnen raken. Met afmetingen van honderden meters en snelheden van 30km per seconde zou hij in 2026, 2029 of 2032 de aarde raken. Inmiddels is die kans nog altijd 1 op 60. Astronomisch heel erg klein, al lijkt het natuurlijk peanuts. Nog altijd wordt 2004MN4 nauwlettend gevolgd


Vorige deel + verwante topics op Fok
WKN / Close encounters: Asteroiden op ramkoers
WKN / De Toengoeska-explosie

Externe links + bron/archiefmateriaal

NASA's Near Earth Object site
Meteorite Hunters
Wikipedia - Asteroiden

===========

Een asteroïde zal over enkele weken rakelings langs de Aarde scheren. Het voorwerp heeft een diameter van 46 meter en het zal medio october op 6,4 miljoen kilometer afstand aan onze planeet voorbijvliegen. Dat zeggen wetenschappers van het instituut voor astronomie van de universiteit van Hawaii.



Mogelijke botsing in 2098
De asteroïde heet 2010 ST3 en is het eerste potentieel gevaarlijk voorwerp dat door de telescoop op het Hawaiiaanse eiland Maui werd ontdekt. ST3 zal na z'n bijna-botsing maar liefst 88 jaar uit de buurt van de Aarde blijven, maar in 2098 is er een "heel kleine kans" dat hij onze planeet zou raken, zei astronoom Robert Jedicke. De astronomen veronderstellen dat een asteroïde van die grootte bij een botsing met de aarde al in de atmosfeer zou uit elkaar spatten. Maar zelfs dan zou een enorme drukgolf honderden vierkante kilometers op de aardoppervlakte verwoesten, volgens de wetenschapper.

Nu nog op veilige afstand
ST3 werd op opnames ontdekt die al op 16 september werden geregistreerd. Toen bevond zich de asteroïde nog op veilige 32 miljoen kilometer van de aarde. (dhr)

Toch wel angstwekkend, wetende dat net hetzelfde gebeurde in 2002.

[ Bericht 42% gewijzigd door Frutsel op 13-02-2013 23:02:33 ]

quote:

Op dinsdag 28 september 2010 19:51 schreef Pulsy het volgende:
6.4 miljoen kilometer? Is dat niet nog steeds zowat 15 keer verder dan de maan zit? Vorig jaar was er toch eentje die dichterbij gekomen was dan de aarde-maan afstand? Dan vind ik deze zo spectaculair niet...

Misschien minder spectaculair, maar wel hedendaags. En was dat vorig jaar? De dichtsbijzijnde ooit, was toch in 2002? Heb je een bron?

quote:

Op dinsdag 28 september 2010 20:40 schreef Frutsel het volgende:
Heb jij een bron voor je nieuwsbericht dan? Die zie ik ook niet

30 oktober komt er eentje trouwens die 400-800 meter groot is en ook nog dichterbij langskomt (5LD)
maar die is dan ook wel enorm groot.

En ja, begin september waren er zelfs twee... die gingen tussen aarde en maan door

Close encounters: Asteroiden op ramkoers

Ja ik heb een bron: http://www.hln.be/hln/nl/(...)rt-langs-Aarde.dhtml

quote:

Op woensdag 29 september 2010 10:18 schreef Frutsel het volgende:

[..]



Toppie! Ik vond het wel opmerkelijk, want zo dicht is het eigenlijk niet vergeleken met die van begin september of eind oktober

Ja, mijn fout, ik wist niet dat hetzelfde toen ook gebeurt was en ging er van uit dat deze het dichtstbijzijnde ooit ging zijn omdat in het artikel stond dat deze asteroïde het eerste potentieel gevaar vormt.

We zijn toch nog geen eind oktober? Of bedoel je vorig jaar?