Het Grote Klimaatverandering Topic

01-02-2007

'Opwarming van de aarde niet enkel door mens'

AMSTERDAM - De opwarming van de aarde wordt niet enkel veroorzaakt door de mensheid. Dit verklaart emeritus hoogleraar sterrenkunde Kees de Jager tegenover Kennislink.

Volgens De Jager wordt er in de huidige computermodellen over klimaatverandering te weinig rekening gehouden met de toegenomen activiteit van de zon. De verwarming van de aarde gaat volgens de hoogleraar hand in hand samen met steeds sterkere Coronal Mass Ejections (CME).

Schild

Een CME is een geladen wolk, voornamelijk bestaande uit elektronen, protonen, helium en zuurstof, die door de zon wordt afgestoten. Een CME vormt een natuurlijk schild tegen kosmische straling. Die straling is echter verantwoordelijk voor de ontwikkeling van wolken op onze planeet.

Wolken zijn op hun beurt wit en kaatsen energie van de zon terug het heelal in voordat deze de aarde kunnen verwarmen. Sterkere CME's betekenen minder wolken op aarde en dus een hogere temperatuur.

IJstijd

"De grootste CME's die ooit geregistreerd werden traden op in de jaren 2003 en 2005" legt De Jager uit tegenover Kennislink. "Dit besef is nieuw en het onderzoek ernaar staat nog in de kinderschoenen."

Volgens de wetenschapper zal de zonneactiviteit na 2011 sterk dalen. "Wij vermoeden dat er een nieuwe Kleine IJstijd kan komen waarbij de gemiddelde aardtemperatuur met 0,6 graden Celsius daalt."

Poolijs

Uit historische gegevens blijkt dat de invloed van de zon op ons klimaat geen fictief verhaal is. Op het Noordelijk Halfrond was er tussen de Middeleeuwen en begin negentiende eeuw ook al sprake van een 'kleine ijstijd'.

Wetenschappers verklaren dit door de ontdekking van langlevende radioactieve materialen die opgeslagen zitten in het poolijs. De radioactieve deeltjes zouden aantonen dat de zon tijdens de 'kleine ijstijd' bijzonder rustig was.

(nu.nl)

01-02-2007

Zon en klimaat

We weten dat de gemiddelde temperatuur op aarde in de laatste tientallen jaren is toegenomen. De opwarming wordt algemeen toegeschreven aan het broeikaseffect. Maar we horen de laatste jaren stemmen die wijzen naar een ander mogelijk mechanisme. De zon zou ook hebben kunnen bijdragen tot een verhoging van de aardtemperatuur.

Weliswaar was dit geen gelijkmatige toename. Tegen een vrij sterke opwarming in Midden en West-Europa staat een aanzienlijk geringere opwarming in Noord-Amerika. Antarctica is zelfs wat kouder geworden. Maar niettemin: over het geheel genomen nam de atmosferische temperatuur toe. Waar ligt dat aan - broeikaseffect of zonne-invloed?


De zon, compleet met zonnevlekken.

Laten we de zonsactiviteit eens bezien. De totale straling van de zon is ontzagwekkend constant, met een uiterst geringe toename van slechts 0,006 % over een miljoen jaar. Dat zet geen zoden aan de dijk. Maar de zonsvariatie heeft nog andere aspecten, die zich tonen op verschillende wijzen. Zonnevlekken zijn tijdelijke koele gebiedjes op de zon. Ze leven enkele dagen tot enkele weken en het aantal vlekken dat zichtbaar is komt en gaat in een elfjaarlijkse cyclus.
De vlekken zijn omringd door iets helderder en hetere gebieden, de zogenaamde fakkelvelden. Daarvan is de temperatuur ongeveer 4000 graden hoger dan die van het gemiddelde zonsoppervlak. Die velden stralen daarom een versterkte ultraviolette straling uit. Ook de fakkelvelden komen en gaan, met de zonnevlekken.

Van verder belang zijn de Coronale Massa Emissies (CME). Dit zijn enorme uitstotingen van elektrisch en magnetisch geladen gaswolken door de zon, die door de ruimte vliegen met steeds grotere snelheden. Als die wolken in de buurt van de aarde zijn gekomen, hebben ze snelheden verkregen van 500 tot 2500 km per seconde. De gemiddelde energie die uitgestoten wordt bij een CME is vergelijkbaar met 10 miljard Hiroshima-atoombommen; een voor ons onvoorstelbare energie.



Soms ontstaat in een actief gebied een ⤘zonnevlam⤙. De uitbarsting van een zonnevlam duurt slechts enkele minuten. Er komt een heet plasma vrij met een temperatuur van circa 50 miljoen graden.
bron: Prof. dr. Kees de Jager.


Het aantal uitgestoten CME⤙s varieert, min of meer parallel aan het aantal zonnevlekken, en het bedraagt, ruw gemiddeld, ongeveer een duizendtal per jaar. Kunnen deze verschijnselen bijdragen tot een verhoging van de aardtemperatuur? En zo ja, hoe dan?


Geassocieerd met zonnevlammen zijn ⤘Coronale Massa Emissies⤙ (CME⤙s). De gemiddelde energie per CME bedraagt circa tien miljard Hiroshima-bommen. Op de foto de CME van september 2005. Deze behoorde met de CME van oktober en november 2003 tot de sterkste CME⤙s van de laatste vijftig jaar.
bron: Prof. dr. Kees de Jager.

Verhoging van de aardtemperatuur
De verhoogde ultraviolette straling van de fakkelvelden wordt in hoofdzaak geabsorbeerd in de aardse stratosfeer, dat is op enkele tientallen kilometer boven ons hoofd. Als er veel fakkelvelden zijn geeft dat in aanleiding tot aanzienlijke verwarming van die lagen. Maar dat gebeurt ver boven het aardoppervlak. Het kan echter wel tot verwarming in de lage atmosfeer leiden, indien, als gevolg van de verwarming op die grote hoogte, massale circulatiesysteem ontstaan waarbij warmte van boven naar beneden gebracht wordt of het lagere circulatiestelsel verandert.

De CME⤙s veroorzaken geen directe verwarming van de aardatmosfeer. Maar ze schermen de aarde wel af tegen de inslag van de kosmische straling. Kosmische straling bestaat uit zeer energierijke deeltjes, die vrijwel met lichtsnelheid door de ruimte razen en onze aardatmosfeer bombarderen. Bij zo⤙n inslag worden de atomen en moleculen van de aardatmosfeer gesplitst in elektrisch geladen deeltjes. Dit gebeurt langs het pad van het binnendringende deeltje. Deze deeltjes en de elektrisch geladen stofjes kunnen fungeren als kernen voor de vorming van waterdruppeltjes. Zo zou een toename van de instroom van kosmische stralingsdeeltjes aanleiding kunnen geven tot meer bewolking op aarde en op die manier het klimaat beïnvloeden.



De heliosfeer is meer of minder gevuld met gemagnetiseerd zonneplasma. Door magnetische afscherming beïnvloedt de helisofeer de intensiteit van op aarde ontvangen kosmische straling.
bron: Prof. dr. Kees de Jager.
Klik op de afbeelding voor een grotere versie.


We vragen ons nu af wat te maken heeft met de zon. Het antwoord is dat een actieve zon, met veel CME⤙s, zoveel elektrisch en magnetisch geladen gas om de aarde en de andere planeten brengt dat een deel van de uit het heelal afkomstige kosmische straling afgebogen wordt en de aarde niet treft. Een actieve zon geeft zo aanleiding tot minder wolkvorming dan een niet-actieve.



De zon loopt periodiek door spiraalarmen van ons melkwegstelsel. Exploderende sterren produceren daar veel kosmische straling.
bron: Prof. dr. Kees de Jager.


Een boeiend voorbeeld hoe de zon het klimaat kan beïnvloeden wordt geleverd door de Kleine IJstijd. Gedurende de jaren 1650 tot 1700 was de zon verstoken van vlek- en CME-activiteit. Het was toen op aarde uitzonderlijk koud. Daarna is de activiteit van de zon gestaag toegenomen en ruwweg mag men zeggen dat, terwijl de intensiteit van de CME⤙s in de periode tussen 1610 en het midden van de vorige eeuw met een factor zes is toegenomen, de gemiddelde temperatuur van de aardatmosfeer gelijk daarmee opging en toenam met ca. 0,6 graden.



Alle zonsactiviteit verandert steeds en periodiek. Er bestaat een elfjaarlijkse cyclus, met grotere minima ruwweg om de 200 jaren. In de 17e eeuw was de zon niet actief (het zogenoemde Maunder Minimum) en was er sprake van een Kleine IJstijd.
bron: Prof. dr. Kees de Jager.


Men kan zich afvragen of we in de 17e eeuw CME⤙s konden observeren. Het antwoord is: neen, dat kon men toen nog niet. Maar er is een prachtige indirecte manier om terug te kijken. Kosmische stralingsdeeltjes, met hun enorme energie geeft in de aardatmosfeer aanleiding tot kernreacties waarbij ook radioactieve atoomkernen kunnen worden gevormd. Deze atoomkernen blijven lang radioactief. Ze slaan neer op de aarde en kunnen ten slotte opgeslagen worden in aardse sedimenten en in de jaarlijkse gevormde ijslaagjes van Antarctica en Groenland. Hoe actiever de zon is, des te sterker is de afscherming en des te minder van deze radioactieve deeltjes zullen er ontstaan. Door het onderzoek van opeenvolgende grond- of ijslaagjes kan zo het verleden van de zonsactiviteit worden nagegaan tot vele tienduizenden jaren geleden.
Wat blijkt? De zon is de laatste vijftig jaar actiever geweest dan hij in duizenden jaren daarvóór was. Sommige onderzoekers zeggen zelfs: actiever dan in de laatste tienduizend jaar Die activiteit van de laatste jaren ging gelijk op met die van de aardse temperatuur. Is er samenhang?


In geen duizenden jaren was de zon zo actief als gedurende de laatste halve eeuw!
bron: Prof. dr. Kees de Jager.
Klik op de afbeelding voor een grotere versie.


Ik vermoed van wel. Evenals de toename van gas emissie door de zon tussen 1610 en 1960 gepaard ging met een temperatuurtoename op aarde zou dat ook kunnen gelden voor de verdere toename gedurende de laatste vijftig jaren. Maar dan moeten we vaststellen dat het aantal zonnevlekken, dat in de laatste vijftig jaar al zeer hoog was, in die periode niet verder gestegen, terwijl de aardtemperatuur in die periode juist wel toenam. Klopt er nu iets niet? Het voor mij verrassend antwoord is dat in die periode het aantal CME⤙s wel gestaag bleef stijgen, en wel tot nu aan toe. De grootste CME⤙s die ooit geregistreerd werden traden op in de jaren 2003 en 2005.



Erg merkwaardig is dat hoewel het aantal zonnevlekken de laatste jaren afnam, de CME-activiteit wél bleef toenemen.
bron: Prof. dr. Kees de Jager.


Nieuwe kleine ijstijd op komst?
Dit besef is nieuw en het onderzoek van dit nieuwe verschijnsel staat dus nog in zijn kinderschoenen. Onderzoekers in verschillende landen zijn ermee bezig en we verwachten de eerste resultaten over een aantal jaren. Waar we naar zoeken is een goed onderbouwd natuurkundig model, dat verklaart hoe versterkte gasemissie door de zon en de aardtemperatuur met elkaar samenhangen.



Er lijkt een verband te bestaan tussen de gemiddelde temperatuur op het noordelijk halfrond op aarde en de hoeveelheid magnetisch plasma afkomstig van equatoriale gebieden van de zon . In de grafiek zijn gegevens verwerkt van 1610 ⤓ 1960.
bron: Prof. dr. Kees de Jager.


Verscheidene onderzoekers, ook ikzelf in samenwerking met een collega in Argentinië, vragen ons af, hoe het met de zonsactiviteit verder zal gaan. Wij voorspellen dat de zon na omstreeks 2011 zeer sterk in activiteit omlaag zal gaan. Wij vermoeden dat er een nieuw nieuwe Kleine IJstijd kan komen waarbij de gemiddelde aardtemperatuur zal dalen tot ongeveer 0,6o lager dan hij op dit ogenblik is.



Het gemiddeld aantal zonnevlekken nam gestaag toe sinds 1600. Tweehonderd jaar na het grote minimum aan het begin van de 19e eeuw mag worden verwacht dat de zonsactiviteit begin van deze eeuw opnieuw sterk zal afnemen.
bron: Prof. dr. Kees de Jager.

(Kennislink)

02-02-2007

"Situatie is dringender dan gedacht"

De belangrijkste conclusie van het rapport van het klimaatpanel van de Verenigde Naties is dat de dringendheid nog groter is dan we dachten. Dat meldt de milieu-organisatie Bond Beter Leefmilieu (BBL).

"Op dit ogenblik riskeren we een aantal fenomenen te starten die niet te stoppen zijn, indien we de uitstoot van broeikasgassen niet kunnen terugdringen. De effecten zullen oncontroleerbaar worden", zei Bram Claeys, beleidsmedewerker Klimaat en Energie bij BBL.

Zeespiegel
"Zo zullen de ijskappen in Groenland smelten, waardoor de zeespiegel stijgt. Dat heeft ook grote gevolgen voor Vlaanderen", waarschuwde Claeys. "De stijging van de zeespiegel verhoogt het risico op overstromingen bij ons", aldus de beleidsmedewerker van BBL.

Volgens hem zullen hittegolven tijdens de zomer geen uitzondering meer zijn, maar regel. En dat heeft zware gevolgen voor onder andere landbouw en volksgezondheid.

Geen mirakeloplossing
"We kunnen ons niet veroorloven om nog een aantal decennia te wachten op een mirakeloplossing. We moeten de energie-efficiëntie dringend verhogen en ook werk maken van hernieuwbare energie", aldus Claeys die erop wijst dat het hoog tijd wordt om de politieke woorden om te zetten in daden.

Dat is volgens hem een van de belangrijkste taken voor de volgende klimaatconferentie, die eind dit jaar in Bali plaatsvindt. "Het klimaat verandert. Nu is het ook tijd dat de politiek verandert".

Volgens Claeys is het geven van een kostprijs aan CO2 cruciaal in het bereiken van de reductie van broeikasgassen. "Zonder de prijsprikkel zal het moeilijk worden", zei Claeys.

"Het rapport van de VN leert ons dat de mens voor 90 procent de oorzaak is van de klimaatverandering. Het panel heeft ook de effecten van de klimaatverandering onderzocht, en deze bevestigen de voorgaande rapporten", verduidelijkte Claeys. (belga/hln)

(HLN)

20-02-2007

Klimaat wijzigt het snelst in China


China is zelf een belangrijke vervuiler en oorzaak van de klimaatsverandering.

Door de klimaatsverandering warmt China sneller op dan de rest van de wereld. Extreem weer zoals heftige regenval, erge taifoens, grote droogte, zandstormen en woestijnvorming zal nog toenemen, zo heeft het Chinees meteorologisch instituut in een nieuw rapport gewaarschuwd.

Sneller warmer
In de komende decennia zullen de temperaturen nog sneller stijgen dan in de voorbije tien jaar. De voorbije vijftig jaar zijn de temperaturen in China elk decennium steeds met 0,22 graden gestegen, meer dan de stijging in het noordelijk halfrond en wereldwijd. De oorzaak is door Xinhua niet opgegeven. Reeds het Chinese nieuwjaar dat deze week volgens de traditionele Maankalender wordt gevierd, is het warmste sinds het begin van de waarnemingen. Waar de thermometer normaal rond het vriespunt blijft hangen, was het kwik naar een lentetemperatuur van 15 graden gestegen.

Gletsjers smelten
De warmte zal de gletsjers in Noordwest-China tegen het jaar 2050 met zowat 27 procent doen afsmelten, zo waarschuwt het rapport ook. In vergelijking met de gemiddelde temperaturen tussen 1961 en 1990, zullen die tot 2020 tussen de 1,3 en 2,1 graden hoger liggen. Tot midden deze eeuw kan het 2,3 tot 3,3 graden warmer worden, tegen 2100 3,9 tot 6 graden. Sedert 1987 heeft China 19 warme winters op rij beleefd. Pas vanaf 2004-2005 is het normaal koud geweest.

Meer woestijn
De dorre gebieden in het noorden zullen nog toenemen. Immer meer Chinese bodem zal woestijn worden. De droogte zal zandstormen erger doen worden.Tot 2020 zal de neerslag over heel het land met twee tot drie procent, tegen 2050 zelfs met vijf tot zeven procent toenemen. De kansen dat het oosten van het Aziatische land extreme regenval zal kennen zijn vier tot zes keer groter dan in de jaren tachtig of negentig. De zeespiegel zal tegen 2050 met 15 tot 20 centimeter stijgen.
Taifoens zullen veelvuldiger en heviger worden.

Vervuiler
China is niet alleen zelf door klimaatsverandering getroffen, maar is bovenop de industriestaten een van de belangrijkste veroorzakers van de opwarming van onze planeet. Het meest bevolkte land ter wereld is de grootste consument van steenkool en zal wellicht in 2009 reeds de VS voorbijsteken als de grootste uitstoter van het broeikasgas koolstofdioxide (CO2).

Kyoto
Peking heeft wel het protocol van Kyoto ter beperking van de CO2-uitstoot geratificeerd, maar als ontwikkelingsland is het vrijgesteld van begrenzingen. Het land wil zijn energieverbruik tegen 2010 met twintig procent doen zakken. Maar gelijkaardige ambitieuze inperkingsdoelstellingen hebben in het verleden steeds gefaald. (belga)

(HLN)

27-02-2007

Rijke landen veroorzaken broeikaseffect

De rijke landen moeten hun verantwoordelijkheid opnemen voor de opwarming van de aarde, waarvan de gevolgen vooral de arme landen treffen. Daartoe heeft de Groep van 77, die bestaat uit een groot aantal ontwikkelingslanden, vandaag opgeroepen. Hoewel groeiende economieën zoals India en China steeds grotere vervuilers worden, hebben de rijke landen de meeste milieuvervuiling veroorzaakt, zei de Pakistaanse VN-ambassadeur Munir Akram.

Kyoto-verdrag
Akram veroordeelde de 'propagandapoging' die gaande is om de schuld voor de opwarming van de aarde in de schoenen te schuiven van de snelgroeiende economieën van ontwikkelingslanden. De Verenigde Staten, de zwaarste vervuiler ter wereld, weigerden het Kyoto-verdrag, dat oproept tot vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, te tekenen omdat landen als China en India er niet onder vallen.

Afrika draagt slechts 2,6 procent bij aan de wereldwijde milieuvervuiling, zei Akram na overleg in Rome tussen de Groep van 77 en de Voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties. Maar het continent lijdt volgens Akram het meest onder de klimaatveranderingen en woestijnvorming. Het tegenhouden van de ontwikkeling van arme landen is het verkeerde antwoord op het probleem van de klimaatverandering, zei Akram. (novum/hln)

(HLN)

02-03-2007

"Zon is de oorzaak van broeikaseffect"



National Geographic De laatste maanden stapelen de bewijzen zich op dat niet de mens, maar de zon verantwoordelijk is voor de globale stijging van de temperatuur op aarde. Nu is hier opnieuw bewijs voor gevonden op Mars. De poolkappen van deze planeet worden, net als op aarde, ieder jaar kleiner. Toeval of is er sprake van een connectie?

Het krimpen van de Martiaanse poolkappen wordt bevestigd door NASA's Mars Global Surveyor en Mars Odyssey. Deze ruimtesondes houden al enkele jaren de uit koolstofdioxide bestaande ijskappen op de zuidpool van Mars in de gaten. Al drie zomers achter elkaar hebben deze ijskappen qua grootte flink wat terrein verloren.

Habibullo Abdussamatov, hoofd van het Pulkovo observatorium in St. Petersburg, ziet dit dan ook als bewijs dat het broeikaseffect op aarde wordt veroorzaakt door de zon. "Het is overduidelijk dat de zonneactiviteit op langere termijn aan het stijgen is en dat zien we terug op Mars en op onze eigen planeet."

(Astrostart)

13-03-2007

Klimaatsverandering treft bossen wereldwijd



De wereld blijft bossen en wouden verliezen en er is een groeiend bewijs dat aantoont dat het bosbestand nadelig zal beïnvloed worden door de klimaatsverandering ondanks de globale inspanningen om het broeikaseffect te verminderen. Daarvoor waarschuwt de FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties, in een rapport.

Teruggang
Volgens het VN-rapport 'Toestand van 's Werelds Bossen 2007' verloor de aarde drie procent van zijn totaal bebost areaal tussen 1990 en 2005, een gemiddelde teruggang van 0,2 procent per jaar. Het nettoverlies daalde sinds 2000 lichtjes dankzij bebossing en natuurlijke uitbreiding van bossen en wouden, maar de ontbossing blijft tegen "een alarmerende snelheid" voortduren met ongeveer 13 miljoen hectare per jaar, aldus het rapport.

De wereld telt nu 4 miljard hectare bos, dat zowat 30 procent van het landoppervlak bedekt. Terwijl illegale houtkap, conflicten en armoede enkele van de grootste gevaren inhouden, "is er een groeiend bewijs dat bossen diepgaand door de klimaatsverandering zullen getroffen worden".

Bosbranden
"Het aantal bosbranden kan in hevigheid toenemen indien het globaal klimaat warmer en variabeler blijft worden", zegt het rapport. "Nadat het van kracht werd in februari 2005 is de uitvoering van het Kyoto-protocol en zijn mechanismen stilaan terrein aan het winnen, maar er is weinig impact op de bossector", voegt het eraan toe. Andere bedreigingen die door de globale opwarming worden veroorzaakt zijn ongedierte en ziektes. Het rapport verwijst hierbij naar de recente plaag van de pijnboomkever (Dendroctonus ponderosae) in British Columbia door de "historisch hoge temperaturen" in Canada.

Het eindbesluit van het rapport is dat er overal progressie wordt gemaakt, maar zeer onregelmatig. Terwijl Europa dichtbij een vol te houden bosbeleid staat, blijven Latijns-Amerika en Afrika hun bossen en wouden verliezen tegen een zorgwekkende snelheid. (dpa)

(HLN)

02-04-2007

'Klimaatverandering funest'

BRUSSEL - Als klimaatverandering geen halt wordt toegeroepen, wordt zeker een vijfde van de dier- en plantsoorten met uitsterven bedreigd. Dit staat in het tweede VN-klimaatrapport dat eind deze week uitkomt. De gezondheid van miljoenen mensen loopt gevaar.

Sinds maandag zijn in Brussel wetenschappers en regeringsfunctionarissen bijeen om de laatste puntjes op de i te zetten voor dit rapport. Het is het tweede in een reeks van vier.

Onlangs kwam het eerste VN-rapport uit dat harder dan ooit de invloed van de mens op de opwarming van de aarde beschreef.

De mens kan ook slachtoffer worden, maar dan gaat het vooral om bewoners van de armste regio's, en dan in het bijzonder kinderen. Hitte, smog en ondervoeding zijn de boosdoeners.

Zeespiegel

Ook de woestijn zal verder oprukken en het risico op hongersnood groeit. Neerslag neemt toe en vooral kustgebieden hebben daar last van. "Honderden miljoenen mensen worden door de stijging van de zeespiegel door overstromingen bedreigd", staat te lezen in de ontwerptekst.

Alleen al in Europa zijn dat er jaarlijks 2,5 miljoen mensen extra tot 2080.

Afspraken

De bijeenkomst in Brussel begon met een appèl van de EU-milieucommissaris Stavros Dimas aan de wereld om één lijn te trekken. Die boodschap was vooral voor de Verenigde Staten bedoeld, die bindende klimaatafspraken schuwen. Anders zullen landen als China en India niet willen meedoen.

Kyoto

De EU wil het goede voorbeeld geven, maar de VS en ook Australië maken het volgens Dimas moeilijk door te weigeren de Kyoto-afspraken te bekrachtigen. 'Kyoto' verplicht industrielanden tot reductie van de uitstoot van CO2, het belangrijkste broeikasgas.

"Impopulaire maatregelen kunnen we niet meer vermijden", peperde de Belgische premier, Guy Verhofstadt, politici in. Maar ook de consument zal zijn gedrag moeten veranderen.

Afrika

Organisaties als Milieudefensie en Greenpeace willen dat het Westen ontwikkelingslanden en met name de Afrikaanse helpen via investeringen bij het opvangen van de gevolgen van klimaatverandering.

Afrika zou meer moeten profiteren van Kyoto-instrumenten, die nu voor driekwart ingezet worden in China, Brazilië en India, aldus Donald Pols van Milieudefensie.

(nu.nl)

06-04-2007

Klimaatverandering zal Nederland tientallen miljarden kosten

Nederland zal de komende vijftien jaar tientallen miljarden euro moeten investeren om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen. Het kost alleen al zeker 26 miljard euro om het water in de rivieren meer ruimte te geven. Voor de constructie van klimaatbestendige gebouwen zal 23 miljard moeten worden uitgetrokken.

Dat heeft Ekko van Ierland, hoogleraar milieueconomie aan Wageningen Universiteit en Researchcentrum, becijferd. Van Ierland, die zich baseert op klimaatscenario's van het KNMI, zei dat in Den Haag naar aanleiding van het IPCC-rapport dat in Brussel is verschenen.

Rijn en IJssel omleggen
Omdat rivieren hun grotere hoeveelheid water niet kwijt kunnen, zijn omleggingen en bypasses van Rijn en IJssel noodzakelijk, bepleit Van Ierland. Woningen en kantoren moeten zodanig worden gebouwd dat ze in de winter makkelijker te verwarmen zijn en in de zomer koel blijven.

Aanpassen riolen
Verder voorziet Van Ierland bij een temperatuurverhoging van 1 graad tot 2020 extra kosten voor de ecologische hoofdstructuur en aanpassingen aan het rioleringstelsel. De hoogleraar rekende voor dat de kosten tenminste 63 miljard zullen bedragen. Na 2020 zullen opnieuw aanpassingen nodig zijn. Volgens de Amsterdamse hoogleraar Frans Berkhout, directeur van het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit, zijn er nog niet elders in de wereld dergelijke schattingen gemaakt.

Droge en hete zomers
In het IPCC-rapport worden de gevolgen voor Nederland niet expliciet genoemd. Deskundigen menen echter dat Nederland zich moet voorbereiden op voor onze begrippen droge en hete zomers, zoals die van 2003 en 2006. "In 2050 zal de zomer van 2003 als gemiddeld gelden", voorspelde de Wageningse hoogleraar Pavel Kabat, die meeschreef aan het rapport. In die zomer braken er bij Wilnis dijken door, was er door de lage waterstand nauwelijks scheepvaart mogelijk en stierven - zoals Berkhout stelde - in Europa 35.000 mensen aan hittestress.

Zeker is wel dat de zoetwatervoorziening voor landbouw en glastuinbouw, maar ook het gebruik van oppervlaktewater als koelwater in de energiesector in de toekomst regelmatig in ernstige problemen zal komen. De zeespiegelstijging leidt tot een toename van verzilting van de landbouw- en natuurgebieden in de kuststreek. Klimaatverandering heeft nog deels onbekende gevolgen voor de natuur en de landbouw: het komen en verdwijnen van soorten planten en dieren gaat niet alleen door, maar dat proces versnelt zich ook nog eens en laat zich moeilijk voorspellen.

Rik Leemans, Wagenings hoogleraar milieu systeemanalyse, is bezorgd over de bedreiging van de biodiversiteit. Mogelijk een kwart van de planten en dieren die we nu kennen zal op termijn verdwijnen. Toch ziet hij een lichtpuntje: de klimaatverandering is goed voor de jonge bossen. Die groeien harder dan ooit en nemen veel koolstofdioxide, een van de grote boosdoeners in de klimaatverandering, op. (belga/hln)

(HLN)

05-04-2007

Wonderen van de natuur lijden onder opwarming



Van de Amazone tot de Himalaya, de tien wereldwonderen van de natuur lijden onder de opwarming van de aardea, aldus het WWF. Als het klimaat blijft opwarmen aan de huidige snelheid, zullen ze verdwijnen.

Het WWF publiceert aan de vooravond van het eindrapport van de tweede werkgroep van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), de studie 'Saving the world's natural wonders from climate change'.

In het rapport vertelt de internationale natuurbehoudsorganisatie hoe de verwoestende gevolgen van de opwarming van de aarde nu al schade aan de grootste natuurwonderen ter wereld toebrengen. Het beschrijft ook hoe WWF in die tien regio's werkt aan verdedigingsstrategieën om de schadelijke gevolgen af te weren. (belga/hln)

(HLN)

06-04-2007

'Meeste Oostenrijkse gletsjers eind deze eeuw verdwenen'

AMSTERDAM - De meeste Oostenrijkse gletsjers zijn aan het einde van deze eeuw verdwenen. Dat staat in een vrijdag verschenen rapport van de milieuorganisatie Oostenrijkse Alpen Associatie.

De Oostenrijkse gletsjers krimpen gemiddeld met 10 tot 15 meter per jaar. Dat is twee keer zo snel als tien jaar geleden. Als het ijs op het huidige tempo blijven smelten, zijn de meeste van de 925 gletsjers nog deze eeuw verdwenen.

(nu.nl)

27-04-2007

Klimaatverandering in het zonnestelsel



De aarde bevindt zich tussen twee werelden die elk een klimatologische catastrofe hebben meegemaakt. Om meer inzicht te krijgen in de effecten van klimaatverandering op aarde, is het zinvol om te bekijken wat er nu precies bij onze zusterplaneten gebeurt is. Beide zijn van oorsprong vermoedelijk zeer aards geweest, compleet met oceanen. Venus is nu echter een heet hellevuur, terwijl Mars stijfbevroren is. Wat is hier de oorzaak van?


Het contrast: boven Venus, midden Aarde, onder Mars.

Het modelleren van het aardse klimaat om diens toekomst te voorspellen is van groots belang, zeker om te bepalen hoe groot de menselijke invloed erop is. Nu de geaccepteerde mening is dat de mens de hoofdverantwoordelijke is, leveren Venus en Mars ons een voorbeeld van hoe een worst case scenario kan verlopen. Voor het publiek is het net alsof klimaatvoorspellingen met een glazen bol zijn gedaan, maar in werkelijkheid zijn het complexe wiskundige vergelijkingen. Het bestuderen van onze buurplaneten kan ons helpen deze vergelijkingen nog betrouwbaarder te maken.



De atmosfeer van Venus is veel dikker dan die van de aarde, maar huidige klimaatmodellen zijn verrassend goed in staat Venus' huidige atmoferische structuur te verklaren. Nu willen planetaire wetenschappers de klok terugdraaien en begrijpen hoe en waarom Venus veranderd is van een tweeling-aarde tot een hels inferno.

De wetenschappers geloven dat de planeet een uit de hand gelopen broeikaseffect heeft meegemaakt, als gevolg van de zon. De is nu 30% helderder dan bij haar ontstaan en daardoor zijn de oceanen op Venus langzaam verdampt. Nu is waterdamp zelf een krachtig broeikasgas, zodat Venus in een positieve versterkingslus terecht is gekomen. De aarde zou hetzelfde lot kunnen wachten, maar wetenschappers hebben geen idee of we ook daadwerkelijk dit risico lopen. Met gegevens van Venus Express hoopt men meer antwoorden op deze vragen te kunnen verschaffen.



Het begrijpen van het klimaat op Mars is even belangrijk. De planeet is veel kleiner dan de aarde en is daardoor sneller afgekoeld. Hierdoor is het magnetisch veld verdwenen en is het grootste deel van de atmosfeer van de Rode Planeet de ruimte in verdwenen. Omdat ook de Martiaanse vulkanen zijn gaan zwijgen, is dit verlies na verloop van tijd niet meer aangevuld. Hoewel dit scenario wat minder waarschijnlijk is voor onze aarde, is het resultaat net zo verwoestend.

Zo blijkt dat wanneer planetaire wetenschappers praten over het verkennen van andere werelden, ze ook hun kennis van onze eigen aarde vergroten.

(Astrostart)

03-05-2007

'VS grootste boosdoener in klimaatsverandering'

BANGKOK - De Verenigde Staten zijn als belangrijkste producent van broeikasgassen ter wereld de 'grootste boosdoener' in de klimaatsverandering.

Met die woorden riep het Wereld Natuur Fonds (WNF) Washington donderdag op om snel actie te nemen om de opwarming van de aarde tegen te gaan.

Leidende rol

Volgens het WNF negeren de Amerikanen de wetenschappelijke bevindingen over de veranderingen van het klimaat. Desondanks zouden de VS een leidende rol moeten spelen in de strijd voor een beter milieu.

De milieuorganisatie deed de oproep in de marge van de VN-Klimaatconferentie in Bangkok.

(c) ANP

(nu.nl)

05-05-2007

Bellen met gsm warmt aarde op

Mobiel bellen draagt bij aan de opwarming van de aarde en daarmee aan klimaatveranderingen. Dat heeft een groep van vijftig wetenschappers vastgesteld tijdens een conferentie in het Zuid-Amerikaanse Colombia. Ze riepen op tot een bewuster gebruik van de gsm.

De schade van mobiel bellen ligt volgens de vorsers niet alleen in de stroom die nodig is voor de batterijen, maar vooral in de energie die vrijkomt door het gebruik van radiofrequenties. Een telefoontje is geen probleem, maar miljarden gesprekken en sms'jes in de wereld elke dag vormen wel een probleem, vinden ze. (hln/anp)

(HLN)

13-05-2007

Miljard migranten tegen 2050 door opwarming Aarde



Minstens een miljard mensen zullen tegen 2050 migreren door de opwarming van de Aarde, die de huidige conflicten en natuurrampen op de spits zal drijven en er nieuwe zal creëren. Dat blijkt uit een rapport van een Britse humanitaire organisatie. In het rapport 'Mensenzee: de echte migratiecrisis' waarschuwt de Britse niet-gouvernementele organisatie Christian Aid onomwonden voor de snelheid waarmee de bevolking zich in de 21ste eeuw verplaatst. "Het aantal mensen dat zijn huizen heeft verlaten omwille van conflicten, natuurrampen en grote projecten, is nu al verbazingwekkend gestegen (163 miljoen volgens schattingen van de organisatie)", luidt het in het rapport.

"In de toekomst zullen de klimaatsveranderingen dat aantal nog optrekken", schrijft de organisatie, die de internationale gemeenschap oproept tot "dringende actie" en "sterke preventiemaatregelen". Christian Aid vermoedt dat aan het huidige tempo "een miljard mensen extra tegen 2050 gedwongen zullen zijn alles achter te laten". "De gedwongen migratie zal het grootst zijn in arme landen en ontwikkelingslanden." Christian Aid, dat opgericht werd om slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te helpen, publiceert dit rapport naar aanleiding van zijn jaarlijkse actie in Groot-Brittannië. De organisatie hoopt dit jaar ruim 23 miljoen euro op te halen. (afp/hln)

(HLN)

18-05-2007

"Geen excuus negeren opwarming aarde"

Regeringen hebben geen excuus meer om niet te handelen als het gaat om de veranderingen van het klimaat. Dit zei de Nederlandse voorzitter van een conventie van de Verenigde Naties over klimaatsverandering, Yvo de Boer, vrijdag in Bonn.

Er moet daadkrachtig worden opgetreden om een wereldwijde catastrofe te voorkomen. De Boer beklemtoonde dat de techniek voorhanden is om de uitstoot van broeikasgassen te laten afnemen.

Hij zat in Bonn een conferentie voor van naar schatting 1800 deskundigen uit heel de wereld. Zij spraken onder meer over het laatste VN-rapport over klimaatsverandering dat 4 mei in Bangkok werd gepubliceerd.

De volgende VN-klimaatconferentie is op Bali waar de basis moet worden gelegd voor wereldwijde afspraken. Die moeten de oude uit het Protocol van Kyoto in 2012 gaan vervangen. Grote vervuilers zoals de VS, China en India zouden ook mee moeten gaan doen. (anp/hln)

(HLN)

19-06-2007

"Beschaving in gevaar door opwarming van de Aarde"



Wetenschappers waarschuwen opnieuw voor de catastrofale gevolgen van de opwarming.Zes eminente Amerikaanse wetenschappers hebben er in allerminst droge bewoordingen voor gewaarschuwd dat onze beschaving zelf in gevaar is door de klimaatsverandering en dat er intense inspanningen moeten komen om de uitstoot van broeikasgassen in te dijken, zo heeft de Britse kwaliteitskrant The Independent op gezag van een wetenschappelijk vakblad en een e-mail van de leider van het wetenschapsteam, James Hansen, bericht.

Planeet in gevaar
Onder leiding van Hansen, directeur van het Goddard Ruimtevaartcentrum van de NASA, beschrijven de auteurs in een door "peers" nagelezen en emotie niet schuwend paper van 29 bladzijden in het vakblad Philosophical Transactions of the Royal Society A gedetailleerd waarom de mensheid zich niet langer kan permitteren de "ergste bedreiging van klimaatsverandering" aan zich te laten voorbijgaan. Zij zeggen dat onze planeet in "imminent gevaar" is en dat niets anders dan een "planetaire redding" onze Aarde kan redden van het "milieucataclysme van gevaarlijke klimaatsverandering", waarbij de mens en andere species in "groot gevaar komen".

Sterke stijging zeeniveau
Het zestal heeft ook impliciete kritiek op het rapport van het VN-panel waarin stond dat het zeeniveau met zowat 40 cm dreigt te stijgen. Hansen en co praten over "meerdere meters" tegen 2100, op grond wat er gaat gebeuren met ijs op Antartica en Groenland als er niet ingrijpend wordt opgetreden tegen de uitstoot door de mens van CO2 en andere broeikasgassen.

Brandstoffen
De mensheid kan zich niet langer veroorloven de ondergrondse reserves aan fossiele brandstoffen op te branden, zo waarschuwt de paper. "Indien dit zou gebeuren, garandeert dit dramatische klimaatsverandering, leidend tot een andere planeet dan degene waarop de beschaving zich heeft ontwikkeld en voor wie uitgebreide fysieke infrastructuur is uitgebouwd", zo citeerde The Independent. (belga/hln)

(HLN)

02-07-2007

Na de broeikas komt de ijstijd

Klimaatverandering: de aarde warmt op door de mens. Extra kooldioxide in de atmosfeer stuwt de gemiddelde temperatuur op. Het is niet de eerste keer dat de aarde zo warm is, blijkt uit onderzoek. Ooit zwommen er nijlpaarden in de warme Rijn - en gleden er gletschers over ons land.

'Groeten van de warme wadden,' luidt de elektronische kaart die je kunt versturen vanaf de website van de Waddenvereniging. Op de kaart is de bekende vuurtoren van Texel afgebeeld, met op de voorgrond een enorme, zuidelijk ogende palmboom. 'Schaatsers vragen zich af of ze ooit nog zullen mee doen aan een Elfstedentocht,' legt de vereniging uit. 'Zonaanbidders dromen van een tropisch klimaat en snorkelen voor de kust van de Waddeneilanden. Natuurliefhebbers vrezen dat de platen, slikken en kwelders van de Waddenzee zullen verdrinken in een steeds dieper wordende zee. En de kustbewoners vrezen de stormen, golven en zeespiegelstijging.'


Zonsondergang aan de toekomstige Texelse rivièra.
bron: Carl Koppeschaar.

Bang voor het broeikaseffect? We zouden niet zonder kunnen! Door dit natuurlijke mechanisme houdt de dampkring de overdag ingestraalde zonnewarmte vast. Gebeurde dat niet, dan zou de gemiddelde temperatuur maar liefst 33 0C lager liggen. Achttien graden onder het vriespunt: brrr! Zonder broeikaseffect is het op aarde onleefbaar.

De rol van CO2
Zonne-energie bereikt de aarde voor een groot deel in de vorm van zichtbaar licht. Het bestaat dan uit kortgolvige straling. Als dit licht de aarde bereikt wordt het omgezet in warmte-energie. Deze warmtestraling noemt men ook wel infrarode straling.
Gasmoleculen als water, ozon en kooldioxide nemen de warmtestraling tijdelijk op. Later wordt deze energie opnieuw in alle richtingen uitgestraald, en dus ook weer richting aarde. Een deel van de zonne-energie blijft daarom gevangen in de onderste tien kilometer van de atmosfeer.

Voor het broeikaseffect is de aanwezigheid van kooldioxide (CO2) doorslaggevend. Koolstofdioxide komt in betrekkelijk hoge concentraties voor in de atmosfeer en het heeft een molecuulstructuur die warmte goed absorbeert en weer in alle richtingen uitstraalt. De andere broeikasgassen leveren ook een bijdragen, maar komen in veel kleinere hoeveelheden voor.

Kooldioxide komt vrij bij de verbranding van koolstof. Koolstof zit voornamelijk opgeslagen in hout, plantenresten en fossiele brandstoffen. Ook mens en dier produceren kooldioxide door adem te halen. Omgekeerd wordt CO2 door planten en algen opgenomen.

De bijdrage die planten leveren aan de hoeveelheid koolstof wordt gevormd door het vergaan van de plant (fossiliseren). Het materiaal komt voor zeer lange tijd in de aardbodem en in de oceanen (via plantaardige algen) terecht.

De laatste eeuw is de bijdrage van de mens ook belangrijk geworden. De industrie draait op fossiele brandstoffen en het gebruik van het autoverkeer neemt steeds meer toe.

Versterkt broeikaseffect
In de twintigste eeuw is de gemiddelde temperatuur op aarde met nog eens 0,74 0C gestegen. De laatste vijftig jaar ging dat veel harder. Volgens de VN-klimaatcommissie IPCC is een versterking van het broeikaseffect 'zeer waarschijnlijk' de oorzaak van de temperatuurstijging. Die wordt toegeschreven aan menselijke activiteit. Grote boosdoeners zijn de uitstoot van kooldioxide (CO2) en andere broeikasgassen. Ook de toename van het luchtverkeer. De komende eeuw kan de gemiddelde temperatuur met nog eens 1,1 0C tot 6,4 0C stijgen.


De variatie van de gemiddelde temperatuur op aarde gedurende de laatste 140 jaar en laatste 1000 jaar. In de laatste grafiek is het grijze gebied de onzekerheidsmarge in de afleidingen van de temperatuur in het verleden.
bron: IPCC.

Dé oplossing is het terugdringen van de CO2-uitstoot door energiebesparing en mindering in het verbruik van fossiele brandstoffen. Een welvarend land als Nederland verbruikt per jaar een hoeveelheid fossiele brandstoffen die gelijk is aan 60 miljard ton olie. De industrie verbruikt daar ongeveer 25% als energie en 15% als grondstof. De dienstverlenende sector slokt 20% op en het vervoer 15%. Tot slot verbruikt het huishouden bijna 25%, waarvan een niet onbelangrijk deel door het nodeloos op slaapstand laten staan van televisies en andere apparaten.

Ministeries buitelen over elkaar heen met voorstellen voor maatregelen. Zo moet de gloeilamp vervangen worden door energiezuiniger LED-lampen. Huizen moeten worden geïsoleerd. Een nieuw deltaplan tegen het wassende water is in de maak. Schiphol is beducht voor de toename van westenwind bij een warmer wordend klimaat. Om vertragingen te voorkomen wil de luchthaven een zesde en eventueel een zevende baan. Maar milieubewegingen wijzen er op dat juist het vliegverkeer een van de boosdoeners is bij klimaatverandering. Condenssporen van vliegtuigen vormen in de hoge lucht een deken. Daardoor wordt met name 's nachts en 's winters minder warmte door het aardoppervlak uitgestraald. Een heel duidelijk effect kon worden gemeten na de terroristische aanslagen in New York, toen drie dagen lang het commerciële vliegverkeer boven het Amerikaanse luchtruim was stilgelegd.



Vliegtuigstrepen
Al tien jaar wordt gewaarschuwd tegen de gevolgen van het vliegverkeer voor het klimaat. Weliswaar draagt de luchtvaart nu nog maar voor 3,5 procent bij aan de aardse opwarming, maar ze groeit jaarlijks met vijf procent. Werd in 1992 nog maar 130 miljoen ton brandstof verbruikt, in 2015 loopt dat op tot 300 miljoen ton. En in 2050 is het brandstofverbruik gestegen tot 450 miljoen ton. Over vijftig jaar gaat er dus meer dan drie keer de huidige hoeveelheid broeikasgassen de lucht in. Kooldioxide, waterdamp, stikstof- en zwaveloxiden uit de motoren van vliegtuigen warmen de aarde nog veel verder op.
Klik op de afbeelding voor een grotere versie.


De aarde nú is warmer dan de afgelopen 400 jaar. Dat klinkt angstaanjagend, maar vierhonderd jaar geleden verkeerde de wereld in de zogeheten 'kleine ijstijd'. Tijdens de Middeleeuwen, tussen 900 en 1300, wat het mogelijk zelfs warmer dan nu. Toen de Noren zich omstreeks het jaar 1000 op Groenland vestigden, kon daar vee worden gehouden. Later breidde het poolijs zich zo sterk uit dat de nederzettingen moesten worden opgegeven. Gaan we nog verder terug in de tijd, dan zien we dat warme perioden worden afgewisseld door ijstijden.

Tijdens de laatste grote ijstijd denderden mammoeten en wolharige neushoorns door ons land. Dáárvoor, tijdens de warme, interglaciale periode tussen twee ijstijden, baadden nijlpaarden in de Maas en Rijn. Wie in Limburg en België door het Maasdal reist, kan kalkafzettingen en versteende koralen zien uit een tijd dat ons deel van West-Europa nog onder de zeespiegel lag. En toen Nederland de kust van een ondiepe, warme binnenzee werd, vormden zich door verdamping van het zeewater onze huidige, ondergrondse zoutafzettingen.

IJstijden
Het klimaat kent van nature hitte- en koudegolven. De ijstijden worden gestuurd door variaties in de hoek van de aardas en de baan van de aarde rond de zon. Door deze bewegingen komt de zon in de loop van tienduizenden jaren lager aan de hemel te staan. Daardoor koelt de aarde plaatselijk en groeit het poolijs aan. Pas na duizenden jaren klimt de zon weer hoger aan de hemel. Het ijs smelt en een warmere periode breekt aan.



De periodieke klimaatswijzigingen op lange termijn zijn beschreven door de Servische wiskundige Milutin Milankovitch. Ze worden bepaald door de precessie (de zwenking van de aardas ten opzichte van haar baanvlak), de wijziging van de hoek van de aardas ('obliquity') en de verandering van de excentriciteit van de baan van de aarde om de zon.
Deze factoren veroorzaken een variatie van de zonnestraling. Gedurende de ijstijden is de sterkte van de zonnestralen op hoge breedte een tiende lager dan gedurende een warme interglaciale periode. De voorspelling aan de hand van dit model is dat de zonnestraling zesduizend jaar geleden het sterkst was en over 55000 jaar het zwakst zal zijn.
Verwacht wordt dat de temperatuurverdeling in de toekomstige ijstijd zal lijken op die van 18.000 jaar gelden, toen de laatste ijstijd op zijn hoogtepunt was. De oceanen op hogere breedtegraden waren ongeveer zes garden koeler dan tegenwoordig. In de tropen bedroeg het verschil één à twee graden Celsius.


Koud tot op het bot
'Tienduizend jaar geleden begon de lente,' schrijft de Delftse hoogleraar Salomon Kroonenberg in zijn onlangs bekroonde boek 'De menselijke maat: de aarde over tienduizend jaar'. De glinsterende ijskap die Scandinavië bedekte, smolt letterlijk weg als sneeuw voor de zon. De zeespiegel steeg snel en de Noordzee, die tot dan toe droog lag, liep vol. De poolwoestijn van Noordwest-Europa kleurde groen.
'Inmiddels is het hoogzomer geworden,' stelt Kroonenberg. 'Het klimaat is vrijwel constant, maar toch zijn we bang dat het over een eeuw een graadje warmer is. Over tienduizend jaar wordt het herfst. Dan komen de ijskappen terug en gaat de zeespiegel weer dalen. Canada, Finland, Zweden, Noorwegen en IJsland houden op te bestaan. Alles wat er in die landen staat aan bossen, huizen, bruggen, fabrieken, musea, kerncentrales, dierentuinen, kerken, viaducten, schoorstenen, wordt door de ijskap naar het zuiden gebulldozerd, en de onherkenbaar verworgen resten ervan worden bij elkaar geveegd tot een stinkende stuwwal van vuil puin van Amsterdam tot Moskou.'

Zo ver is het nog lang niet. Maar Kroonenberg wil hiermee aantonen dat we ons nu druk maken over een nog relatief klein effect voor de komende paar eeuwen, terwijl geologisch gezien onherroepelijk een afkoeling van het klimaat gaat plaatsvinden. Zo'n tienduizend jaar na nu kunnen we opnieuw kaarten gaan versturen: 'Koud tot op het bot. Groeten uit ijzig Nederland!'

Tegelijk met de ijstijden varieert ook het CO2-gehalte in de atmosfeer. Oorzaak of gevolg, dat is nog onbekend. Wat wel vaststaat, is dat de huidige concentratie CO2 30% hoger ligt dan voor de industriële revolutie. Ze valt zelfs ver buiten de natuurlijke marge van de afgelopen 420.000 jaar. Het lijkt dus zeer aannemelijk dat die toename een aanzienlijk klimaateffect gaat krijgen.



In de loop der eeuwen is de hoeveelheid kooldioxide in de atmosfeer voortdurend veranderd. De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer over een groot tijdsbestek is gemeten aan de hand van boormonsters uit het ijs op Groenland en Antarctica. In het ijs zitten minuscule belletjes prehistorische lucht opgeslagen. Hoe dieper men in het ijs gaat hoe ouder de ijslaag en de luchtbelletjes. In de periode tussen 10.000 en 160.000 jaar geleden steeg en daalde de hoeveelheid atmosferische CO2 af en toe snel. Dit zou een oorzaak kunnen zijn voor het ontstaan van de ijstijden. Waarom de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer daalde en steeg voordat de mens op het toneel verscheen is onbekend. Vermoed wordt dat de hoeveelheid plantaardig plankton in de oceanen hierbij een rol speelt.


Opstoken
In de warme periode na de laatste ijstijd warmer werd, konden we 7000 jaar geleden landbouw gaan bedrijven. Maar we zijn nu zo ver geïndustrialiseerd dat we ons warme periode tussen twee ijstijden zelf opstoken tot een 'super-interglaciaal'.



De meest recente klimaatcyclus. Zo'n 140.000 jaar geleden was Noord-Europa bedekt met een ijskap die zich tot aan de Utrechtse heuvelrug uitstrekte. De zeespiegel lag zo'n 120 meter onder het huidige niveau. Kort daarop eindigde deze ijstijd waarbij de temperaturen opliepen. Daarna volgde een nieuwe ijstijd, die bijna 100.000 jaar duurde. Zo'n 18.000 jaar geleden begon een snelle opwarming naar de warmere periode waarin we nu leven. Op dit moment lijkt de mens een 'super-interglaciaal' op te wekken. Maar we zijn onherroepelijk op weg naar een nieuwe ijstijd.


De aarde is gewend aan warme en koude perioden. Over ongeveer tienduizend jaar komt de volgende ijstijd en zal ook de zeespiegel weer dalen. Voordat het zover is, moeten we nú een manier vinden om de lippen boven water te houden. Watertrappelend bij de Texelse rivièra bijvoorbeeld.

(Kennislink)

28-06-2007

Jaarlijks 77.000 doden in Azië door opwarming van Aarde


Opwarming van de Aarde maakt duizenden slachtoffers in Azië.

In de Aziatische landen rond de Stille Oceaan komen jaarlijks 77.000 mensen om het leven door gezondheidsproblemen als gevolg van de opwarming van de Aarde. Dat zegt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in de aanloop naar de internationale conferentie over "global warming" in Kuala Lumpur, de hoofdstad van Maleisië.

Ernstige gevolgen opwarming
"We hebben het stadium bereikt dat de opwarming van de aarde ernstige gevolgen heeft voor de gezondheid. Dit probleem zal de komende decennia nog groter worden als we nu niets ondernemen", zegt Shigeru Omi, regionaal directeur bij de WHO.

Meer muggen
Uit een studie van de VN-organisatie is onder meer gebleken dat er door de opwarming van de aarde muggen zijn in regio's waar die anders niet voorkomen en dat ze het risico op malaria en knokkelkoorts verhogen.

Gevolgen natuur
Op de conferentie van volgende week zullen ook de effecten op de natuur aan bod komen, zoals het risico op minder regen in sommige regio's, wat tot een gebrek aan drinkwater zal leiden, wat dan weer het ontstaan van ziektes in de hand werkt. Miljoenen mensen lopen bovendien het risico honger te lijden als de akkers niet meer bewerkt kunnen worden.

Meer hittegolven en orkanen
Andere zichtbare tekenen van de opwarming van de aarde zijn de stijging van het aantal hittegolven in gematigde klimaatzones en de vele tyfoons, orkanen en overstromingen.

Ministeriële top
De belangrijkste bevindingen van de bijeenkomst in Kuala Lumpur worden gebundeld en overgemaakt op de bijeenkomst van de ministers van Volksgezondheid en Milieu van veertien landen in Zuidoost- en Oost-Azië. Die vindt plaats op 8 en 9 augustus in Bangkok. (belga/hln)

(HLN)

04-07-2007

Sleutelen aan de broeikas

Om klimaatverandering in de hand te houden is energiebesparen alléén niet genoeg. Industrie en energiecentrales blijven altijd CO2 uitstoten. Daarom proberen wetenschappers het broeikasgas uit de atmosfeer te halen en op te bergen. Techneuten met grootheidswaanzin of redders van de maatschappij?

Aardonderzoekster Suzanne Hangx is net terug van een vliegvakantie naar Zuid-Europa. 'Of ik ecovriendelijk heb gevlogen? Nou nee. Ik doe al genoeg voor het milieu!' Met een duurder ecoticket wordt de aanplant van bomen betaald; die slaan tijdens hun leven CO2 op en werken daardoor het broeikaseffect tegen. 'Maar uiteindelijk gaan die bomen dood en rotten ze - daarbij komt weer CO2 vrij', vertelt Hangx. Zij onderzoekt een manier om broeikasgas tot het einde der tijden op te slaan.
De jaarlijkse kooldioxideuitstoot bedraagt 26 miljard ton CO2. Nederland stoot elk jaar 220 miljoen ton uit. Planten en oceanen nemen ongeveer de helft van de uitstoot op, maar de rest blijft in de atmosfeer. Vóór de industriële revolutie was de kooldioxideconcentratie maar 280 CO2-moleculen per miljoen luchtdeeltjes (ppm), maar ondertussen zitten we op 380 ppm: een stijging van 35%. De bovenlimiet om de mondiale temperatuurstijging onder de twee graden te houden is 550 ppm.


Menselijke kooldioxide-uitstoot versterkt het broeikaseffect. Daardoor warmt de aarde langzaam maar zeker op, met nadelige gevolgen voor onze leefomgeving. CO2 afvangen en ondergronds opslaan kan helpen het probleem onder controle te krijgen.

Terug de bodem in
Het CATO-project (CO2 Afvang, Transport en Opslag) onderzoekt de ondergrondse opslag van CO2 uit energiecentrales en industrie. Dat kan in lege aardgas- en olievelden, maar ook in waterhoudende aardlagen en kolenlagen. Daar draagt het gas niet meer bij aan het broeikaseffect. 'In Nederland hebben we ondergronds een opslagcapaciteit van negen miljard ton CO2', vertelt CATO-onderzoekster Hangx: 'genoeg om onze CO2-uitstoot tot 2050 op te slaan'.

Zelf onderzoekt Hangx of er nóg meer kooldioxide in de reservoirs past, in mineraalvorm in plaats van als gas. In het ideale geval kunnen de olie- en gasvelden daardoor tot 20% meer broeikasgas bevatten. 'Opslaan in mineraalvorm werkt alleen als de juiste stoffen aanwezig zijn', legt Hangx uit: 'we hebben veldspaat nodig, want dat bevat magnesium, calcium en ijzer. Als CO2 oplost in het grondwater vormt het met die stoffen carbonaten'. Die mineralen zijn tot in lengte van dagen stabiel. Lang niet al het ingepompte broeikasgas slaat neer als gesteente, weet Hangx: 'je moet dit zien als bonus bovenop de normale opslag'.



Manieren om CO2 ondergronds op te slaan:
(1) in uitgeputte olie- en gasvelden;
(2) inspuiten van kooldioxide perst extra olie en gas uit een veld;
(3) in poreuze waterhoudende aardlagen - (a) onder water (b) aan land;
(4) kooldioxide perst gevangen aardgas uit ondergrondse kolenlaag.
bron: IPCC.


Klimaatknutselen
CO2 in de bodem proppen klinkt al als halve science-fiction, maar het is een van de tammere voorstellen om het broeikaseffect tegen te gaan. De inmiddels overleden oceanograaf John Martin stelde voor CO2 op te slaan in fytoplankton in de oceanen. Die minuscule drijvende plantjes halen CO2 uit de atmosfeer. Als ze sterven zakken ze met het opgenomen broeikasgas naar de oceaanbodem. Plankton heeft ijzer nodig om te groeien en er zijn ijzerarme watermassa's in de oceaan waar maar weinig plankton leeft. Martin stelde voor daar ijzerstof te strooien om meer plankton te laten groeien dat kooldioxide opslaat.

Hoeveel CO2 de gedwongen planktonbloei uit de atmosfeer haalt is onzeker. In Nature van 21 juni bewees dr. Andrew Yool dat er veel minder fytoplankton naar de zeebodem zakt dan altijd gedacht. Dood plankton wordt namelijk óók gerecycled in het oppervlaktewater; daarbij komt opgenomen CO2 weer vrij.


Spontane plankton-explosie in de Golf van Biskaje, opgenomen met aardobservatiesattelliet Envisat.
bron: ESA.

Breukgevaar
Ook CO2-injectie in de bodem heeft zijn risico's. Als de nieuwe CO2-mineralen het reservoir of de stevige deklaag erboven aantasten, kunnen breuken ontstaan. Dan komt het opgesloten kooldioxide weer vrij. Hangx en collega's onderzoeken samen met bodemmodellen van Shell hoe CO2 het veiligst is op te slaan.
Ondergrondse CO2-opslag is al realiteit: Noorwegen pompt al tien jaar kooldioxide in de bodem naast het onderzeese Sleipnir-gasveld. Door de extra gasdruk komt er meer aardgas naar boven. Het klimaatvoordeel is, dat het Sleipnir-veld zo zijn eigen kooldioxide-uitstoot compenseert. Vanaf 2040 is het Nederlandse aardgasveld bij Slochteren leeggepompt en beschikbaar voor CO2-opslag.

'Het is en blijft dure techniek', vertelt Hangx: 'vooral het CO2 van andere afvalgassen scheiden kost bergen geld. Maar het is echt nodig: met energiebesparing alléén houd je klimaatverandering niet tegen. En ik wil toch echt dat mijn kinderen en hun kinderen nog prettig kunnen leven.'

(Kennislink)

23-07-2007

Mens beïnvloedt regenval



De mens heeft in de twintigste eeuw een invloed gehad op de wereldwijde regenval. Dat blijkt uit een computeranalyse van Canadese onderzoekers. De teweeggebrachte verandering in de neerslagverdeling heeft mogelijk al een invloed gehad op ons ecosysteem, op de landbouw en op de menselijke gezondheid, zo schrijven de wetenschappers van Environment Canada in het Britse vakblad Nature. Dit zou vooral het geval zijn in de Afrikaanse Sahel.

Broeikasgas
De wetenschappers vergeleken verschillende klimaatsimulaties met gegevens over veranderingen in de neerslagverdeling die het Global Historical Climatology Network van 1925 tot 1999 bijhield. Simulaties waarin enkel natuurlijke processen in rekening werden gebracht, leverden andere resulaten op dan de data uit de gegevensbank. Enkel die simulaties die ook rekening hielden met de uitstoot van broeikasgassen, leverden resultaten op die overeenstemden met de gegevens.

Meer regen
Onder invloed van menselijke activiteit viel er in de vorige eeuw duidelijk meer regen in het midden van het noordelijk halfrond, schrijven de onderzoekers. Ook in de tropische en subtropische gebieden van het zuidelijk halfrond (breedtegraad 0 tot 30) regent het meer dan in het begin van de twintigste eeuw. In de overeenstemmende gebieden van het noordelijke halfrond is het dan weer droger.

Nieuw
Het is de eerste keer dat een studie aantoont dat de mens met zijn industriële activiteit niet alleen de temperatuurstijgingen veroorzaakt, maar ook de globale neerslagverdeling verandert. (belga/hln)

(HLN)

24-07-2007

Watertekort dreigt voor China door klimaatverandering

De globale opwarming laat de Chinese gletsjers sneller smelten dan tot nog toe werd gedacht. Op lange termijn dreigt daardoor een tekort aan water voor miljoenen mensen, waarschuwt een onderzoek van de Chinese academie voor wetenschappen. De vermindering van smeltwater bedreigt de watervoorziening voor grote stromen zoals de Jantsekiang (Yangzijiang), Mekong, Huanghe (Gele Rivier), Indus en Ganges.

"De gletsjers zijn het afgelopen decennium steeds sneller gekrompen", zei wetenschapper Liu Shiyin. "Terwijl op dit ogenblik door het versneld smeltproces meer water in de stromen vloeit, zal het gletsjerwater op lange termijn afnemen".

Bijzonder snel smelt het gletsjerijs op de berg Anemaqen op het Qinghai-Tibet Plateau aan de oorsprong van de Gele Rivier, waarvan de 130 miljoen Chinezen aan de benedenloop afhankelijk zijn. De ijsvlakte is in vier decennia met 17 procent geslonken. Op de Mount Everest en gebieden in het midden en het noordelijke deel van de Himalaya zijn de gletjsers met 9 procent gekrompen. In het westen van het hooggebergte, dat voor de bevoorrading van de Yangtse, Mekong, Indus en Ganges zorgt, bedraagt de achteruitgang 8 procent. (belga/hln)

(HLN)

25-07-2007

Klimaatverandering en regenval

Hoosbuien in Nederland, extreme wateroverlast in Engeland: toeval of trend? Volgens computermodellen krijgen landen op onze breedtegraad extra neerslag te verwerken door klimaatverandering. Lagere breedtegraden zouden juist droger worden. Een internationale onderzoeksgroep presenteert in het prestigieuze blad Nature neerslagmetingen die computermodellen goeddeels bevestigen. De toekomst is nat.

Met de opwarming van het klimaat neemt de hoeveelheid zeewater die verdampt toe. En wat omhoog gaat moet ook weer omlaag. Dat betekent dat de hoeveelheid neerslag ook moet toenemen. Een belangrijke kwestie daarbij is: neemt de regen overal in gelijke mate en geleidelijk toe, of is het effect van klimaatverandering op de neerslag bijvoorbeeld van plaats tot plaats verschillend?


Regenachtige zomer: op 22 juli regende het in het hele land.
bron: buienradar.nl

De modellen die gemaakt zijn om de effecten van klimaatverandering na te gaan voorspellen het laatste. Op basis van die modellen mag worden verwacht dat de regenval vooral toeneemt in gebieden die niet ver van de kust liggen. Engeland en Nederland vallen in deze categorie. Verder laten de modelberekeningen zien dat de kans op extreem weer, inclusief extreme regenval toeneemt. En tenslotte voorspellen de modellen dat al naar gelang de breedtegraad bepaalde gebieden natter en andere droger kunnen worden.


Zandzakken moeten de schade van een overstroming in Engeland beperken.
bron: Staffordshire Moorlands.

Breedtegraden
Tussen de 40 en 70 graden Noorderbreedte (waar Nederland en Engeland zich bevinden) wordt een gemiddelde toename van de neerslag verwacht, maar tussen 0 en 30 graden Noorderbreedte (bijvoorbeeld in Noord Afrika) juist minder regen. Deze voorspelling is aan de hand van neerslagmetingen getest door een groep onderzoekers uit de Verenigde Staten, Canada, Engeland en Japan.

Voor het gebied tussen 40 en 70 graden Noorderbreedte werd door de onderzoekers een toename van de neerslag gevonden met ongeveer 46 millimeter over de periode 1925-1999. En de onderzoekers berekenen dat van deze toename waarschijnlijk 50-85% op rekening komt van door de mens veroorzaakte klimaatverandering. De toename van de neerslag is groter dan veel gebruikte klimaatmodellen gemiddeld voorspellen. Ook de vermindering van neerslag in de noordelijke tropen en subtropen (tussen 0 en 30 graden Noorderbreedte) is in de meetcijfers te zien. De zuidelijke tropen en subtropen blijken natter geworden.



De jaarlijkse neerslagsom in De Bilt is de afgelopen honderd jaar gestegen van 767 naar 890 mm. De toename bedraagt 14% en is statistisch significant.
bron: MNP.


Een einde aan de opwarming van het klimaat is nog niet in zicht. Gegeven de geografische ligging betekent dat waarschijnlijk in landen als Engeland en Nederland gerekend moet worden met een verdere stijging van de hoeveelheid neerslag die gemiddeld per jaar valt. Ook is waarschijnlijk dat de kans op extreme regen verder toeneemt.
X. Zhang e.a.: Detection of human influence on twentieth-century precipitation trends, Nature 2007

(Kennislink)

01-08-2007

'CO2 niet grote boosdoener bij opwarming aarde'

De uitstoot van koolstofdioxide speelt een kleine rol bij het broeikaseffect en daarmee gepaard gaande temperatuurstijgingen en klimaatveranderingen. Dat stellen Belgische meteorologen.


Natuurlijke waterdamp is voor 75 procent verantwoordelijk voor klimaatverandering

Wetenschappers van het Belgisch Meteorologisch Instituut KMI werken aan een groot onderzoek, waarvan de resultaten aan het einde van de zomer worden gepubliceerd.

Volgens KMI-klimatoloog Luc Debontridder heeft de uitstoot van CO2 wel invloed op het klimaat. ‘Alleen kan het onmogelijk de doorslaggevende rol zijn die er nu van wordt gemaakt,’ zegt Debontridder in de Vlaamse krant Het Laatste Nieuws.

Al Gore
Natuurlijke waterdamp is volgens de Belgen het belangrijkste broeikasgas waardoor klimaatverandering optreedt. ‘Dat is verantwoordelijk voor ruim 75 procent van het broeikaseffect. Maar door de film van Al Gore wordt alles eenzijdig aan CO2 toegeschreven.’

Het KMI legt uit dat de reeks warme winters van de laatste jaren gewoon past in de normale Noord-Atlantische schommeling (het verschil tussen het hogedrukgebied van de Azoren en het lagedrukgebied ter hoogte van IJsland en Groenland).

‘Dat heeft nu echt eens niets met CO2 te maken.’

Door Saïna van Breda

(Elsevier)

02-08-2007

Het Einde Is Droog!

Het water van de rivier de Amazone zakt, deze zomer nog sneller dan de vorige, die al ongekend droog was. In de Braziliaanse deelstaat Acre kon je van de ene oever naar de andere lopen...

Bekijk het Amazonegebied van boven, en het regenwoud lijkt voor eeuwig. Een oceaan van groen, veel te groot voor plotselinge verandering. Nog niet zo lang geleden zou bijna elke wetenschapper die eerste indruk hebben bevestigd. Het regenwoud stond bekend als een van 's werelds meest stabiele ecosystemen.

Nu niet meer. Ruwweg een vijfde van het bos is kaal gekapt, onder andere om plaats te maken voor sojabonen, in Europa gebruikt als kippenvoer. Nog eens een vijfde is zwaar beschadigd door de houtindustrie, zodat de zon ruimte krijgt om de bodem uit te drogen. In totaal is circa 40 procent van het gebied geen regenwoud meer. Daarmee nadert het Amazonegebied een kantelpunt.

Regenwoud verdampt een geweldige hoeveelheid water. Daardoor ontstaat een lagedrukgebied, de motor achter de noordoostelijke passaatwind, die meer natte lucht brengt en zorgt voor de geweldige hoeveelheid regen die het bos in stand houdt.

Minder bos betekent minder regen. Droge periodes gaan langer duren. Onderzoekers experimenteren sinds 2002 met een kunstmatig droog gehouden stukje regenwoud. Zo ontdekten ze dat het bos slechts twee droge jaren kan verdragen. Als de huidige droogte tot eind komend jaar doorzet, zeggen ze, dan sterft het bos. Voorgoed.

Dan verandert het regenwoud in een droge savanne, mogelijk zelfs in een woestijn. De gevolgen voor het klimaat zullen wereldwijd worden gevoeld. Want uit het stervende regenwoud zal 90 miljard ton koolstof vrijkomen, genoeg om het broeikaseffect met 50 procent te versterken. Bovendien zou de droogte zich uitbreiden naar het noordelijk halfrond, en zorgen voor een enorme voedselschaarste.

De dood van de regenwouden in het Amazonegebied zou het einde betekenen voor de wereld zoals we die kennen. -SB

(Bron: The New Zealand Herald)

(Kijk)