Cultuur & Historie in het Nieuws (Deel 4)

quote:

Op dinsdag 8 juni 2010 08:58 schreef Lord_Vetinari het volgende:
Wat meer plaatjes hierover: http://www.dailymail.co.u(...)-unearthed-York.html

08-06-2010

Laatste overlevende van 'The Great Escape' sterft op 97-jarige leeftijd

De laatst levende Britse oorlogsveteraan die deelgenomen zou hebben aan de beroemde ontsnapping uit de Duitse Stalag Luft III-gevangenis tijdens WOII, is overleden. Dat meldt het verzorgingstehuis waar de veteraan verbleef. Jack Harrison overleed op 97-jarige leeftijd. Zijn overlijden werd door de familie bevestigd.

De voormalige luchtmachtpiloot was een van de 200 gevangenen die in de nacht van 24 maart 1944 de ontsnappingstunnel, met codenaam Harry, richting vrijheid zouden nemen. De ontsnappingspoging werd door de Duitse bewakers ontdekt.

Zesenzeventig gevangenen konden ontsnappen, maar slechts drie van hen konden zichzelf in veiligheid brengen. De anderen werden gevat en vijftig onder hen werden geliquideerd. Harrison was nummer 98 op de ontsnappingslijst.

De gebeurtenis werd verfilmd in de kaskraker 'The Great Escape' uit 1963, met acteurs als Steve McQueen, Charles Bronson, James Garner en Richard Attenborough. Harrison keerde na de oorlog terug naar het Schotse Glasgow en ging er aan de slag als leraar klassieke talen. (dpa/ddh)

(HLN)

10-06-2010

Oudste lederen schoen ter wereld ontdekt in Armenië



Wetenschappers hebben een lederen schoen van 5.500 jaar oud ontdekt in een grot in Armenië. Het schoeisel in maat 37 stamt uit het jaar 3.500 voor Christus, en is dus een paar eeuwen ouder dan de schoenen van de gletsjermummie die in 1991 in de Oostenrijkse Alpen gevonden werd. Dat schrijft onderzoeker Ron Pinhasi van de universiteit van het Ierse Cork in een artikel voor het tijdschrift PLoS One.



"We weten niet of de schoen van een vrouw of een man was", zegt Pinhasi. De schoen lag onder een dikke laag schaapsmest en werd dankzij de koelte en de droogte in de grot in perfecte staat bewaard. (dpa/sam)





(HLN)

09-06-2010

Oudste bijenkorven ter wereld ontdekt

AMSTERDAM – Archeologen hebben in Israël de overblijfselen van dertig bijenkorven ontdekt die meer dan 3000 jaar oud zijn.

De bijenkorven zijn gevonden bij een opgraving in de buurt van de stad Tel Rehov en bevatten resten van een groot aantal bijen, waaronder werkers, larven en poppen.

De cilindervormige korven zijn gemaakt van klei en dateren uit de periode rond 900 voor Christus. Nog nooit eerder er werd zulk oud bewijs gevonden voor bijenteelt, zo melden de archeologen van de Universiteit van Jeruzalem in het wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences.

Literatuur

Tot nu toe konden wetenschappers alleen op basis van literatuur vermoeden dat er 3000 jaar geleden al bijen werden gefokt door mensen.

“Teksten en muurschilderingen suggereerden al wel dat er bijen werden gehouden in het oude Verre Oosten voor de productie van honing”, verklaren de onderzoekers op nieuwssite Livescience. “Maar er is nooit eerder archeologisch bewijs voor bijenteelt gevonden.”


Bijensoorten

De wetenschappers hebben met radiometrische datering de leeftijd van de bijenkorven bepaald. Uit onderzoek op de resten van de bijen blijkt dat het om een andere soort gaat dan de bijensoorten die nu Israël voorkomen.

De diertjes lijken nog het meeste op een moderne soort uit Turkije. Dat wijst er mogelijk op dat de imkers in het oude Israël al bijen importeerden.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

14-06-2010

Schoonheidsidealen in de geschiedenis .

Schoonheid wordt door de geschiedenis heen geassocieerd met het goede. Sappho, Oud-Griekse dichteres, schreef eens “Wat mooi is, is ook goed.” Andersom is het ook zo dat onaantrekkelijkheid of lelijkheid symbool stond voor het kwaad. Boosaardige heksen bijvoorbeeld werden vaak afgebeeld met onaantrekkelijke fysieke kenmerken en onaangename persoonlijkheden. Streven naar schoonheid was dus ook streven naar het goede en streven naar de algemeen geldende norm in de samenleving. Omdat we ons meestal conformeren aan de geldende rol in de samenleving streven we vrijwel allemaal naar deze schoonheidsidealen. De geschiedenis leert ons dat schoonheid loont, in de maatschappij (voorkeursbehandeling) maar ook in het vergroten van onze partnerkeuze.

Mode
Net als nu werden schoonheidsidealen vroeger ook al gepropageerd door trendsetters; mensen met invloed. In veel gevallen ging het om welgestelde mensen die door het dragen van bepaalde kledingstukken en het benadrukken van sommige lichaamsdelen, een geldende schoonheidsnorm voorschreven.

De ontwikkelingen die schoonheidsidealen hebben meegemaakt verschillen per streek. Sommige idealen hebben in Europa nooit voet aan de grond gekregen, anderen waren meer universeel. Een gemene deler is dat schoonheidsidealen eigenlijk altijd nauw verweven waren met mode. Laten we daarom de hoofdlijnen van heersende schoonheidsidealen en de bijhorende mode-grillen eens in vogelvlucht bekijken.


De Venus van Willendorf Afbeelding: © Flickr / Galerie op Weg

Prehistorie
Uit deze tijd hebben we geen geschreven bronnen, dus we weten niet helemaal zeker hoe ze over schoonheid dachten in de prehistorie. Wel zijn er uit deze periode veel Venusfiguurtjes gevonden die vrouwen moeten voorstellen. Deze vrouwen hebben allemaal flinke vormen. Stevige heupen, een groot achterwerk, en een boezem om jaloers op te zijn. Het is niet helemaal duidelijk wat ooit de functie was van deze beeldjes. Zij worden vaak in verband gebracht met een vruchtbaarheids-cultus, waarbij de rol van de vrouw als moeder verheven werd en wellicht als ideaal werd gehanteerd.

Grieks en Romeins
Schoonheid was voor de Grieken een teken van goddelijkheid. De kunst volgde hierin de verschillende opvattingen van filosofische scholen. De Discuswerper is een mooi voorbeeld van het Griekse schoonheidsideaal; het is geïdealiseerd.


Een kopie van de Discuswerper (5e eeuw v. Chr.) Afbeelding: © Wikimedia commons / Jastrow

De Discuswerper is atletisch gespierd, met fijne en toch sterke gelaatstrekken en een kleine penis. Vrouwen werden veelal jeugdig en rond weergegeven, met een slanke taille, hoge konische borsten en gewelfde heupen. Dit laatste was vooral om uiting te geven aan hun destijds voornaamste missie in de maatschappij: het moederschap.

De Romeinen kenden weinig eigen kunst. Ze kopieerden vooral veel van de Grieken en daarmee ook hun schoonheidsidealen. Desalniettemin kenden ook de Romeinen hun eigen schoonheidsidealen: voor mannen was dit vooral een grote en gespierde bouw, met lange benen, een goede kop met haar, een hoog en breed voorhoofd als teken van intelligentie, geprononceerde wenkbrauwen, open ogen, een perfect gestileerde neus, een wat kleinere mond, en een sterke kaaklijn. Voor vrouwen is het minder duidelijk, zij dienden vooral sterke kinderen te baren. Vrouwen gebruikten wel make-up om zichzelf een bleek uiterlijk te geven; een teken dat zij geen zware arbeid hoefden te verrichten in de zon. Ook gebruikten de welgestelde dames kleurstof om hun lippen rood te maken.

Gulden snede


De vroegste theorie over schoonheid vinden we in de werken van Griekse filosofen zoals Pythagoras. Zijn aanhangers zagen een verband tussen schoonheid en wiskunde. Meer specifiek zagen zij een verband tussen objecten geproportioneerd naar de gulden snede en de mate van schoonheid. De gulden snede is een wiskundige verhouding waarbij de hoogte tot de breedte 1 : 0,618 is. Moderne wetenschap bevestigt deze theorie ook; mensen wiens gezicht symmetrisch is en geproportioneerd volgens de gulden snede, worden als meer aantrekkelijk beschouwd in onze (on)bewuste keuze voor een partner.

Middeleeuwen
Fysieke schoonheid was niet heel belangrijk in de vroege Middeleeuwen. Het leven was doordrongen van het geloof, waarbij het streven naar aardse zaken, zoals ideale fysieke vormen, niet nuttig of zelfs zondig werd bevonden. Het aardse leven was maar tijdelijk tenslotte. Men kleedde zich ascetisch om niet de aandacht af te leiden van waar het werkelijk om ging, het hiernamaals en het geestelijke. Natuurlijk zal men de wulpse boerendochter als aantrekkelijk hebben beschouwd, maar vanuit de elite werd niet heel bewust een schoonheidsideaal uitgedragen.


‘De tuin van Eden’, uit het getijdenboek “Les Très Riches Heures du duc de Berry” uit circa 1410. Afbeelding: © Wikimedia commons

Nadat Europa de schok van de Zwarte Dood te boven was gekomen, braken er frivolere tijden aan. Onder de bezielende leiding van de elite gebruikte men schitterende kledingstukken om een merkwaardig schoonheidsideaal te bereiken. Men prefereerde kleine borsten die een stuk hoger gesitueerd waren dan normaal, smalle afhangende schouders, brede heupen met een bijhorend groot achterwerk, en een gewelfde bolle buik alsof de dames voortdurend zwanger waren. Tenslotte waren de dames bij voorkeur lelieblank met blond haar.

Om dit ideaal in werkelijkheid te bereiken werd het bovenlijf dermate ingesnoerd dat de borsten hoog op het lichaam prijkten. Voor de rok werd veel stof gebruikt en ietwat gerimpeld zodat het effect van een dikke buik ontstond. Hiermee week men voor het eerst in de geschiedenis af van Aristoteles’ visie dat het lichaam één geheel is, en door bepaalde ingrepen juist probeerde afzonderlijke lichaamsonderdelen te benadrukken.

En de mannen dan?


Arie Boomsma, de ideale Romein? Afbeelding: © Wikimedia commons

Schoonheidsidealen voor mannen, zoals gepropageerd door de Grieken en de Romeinen, hebben de basis gelegd voor het huidige mannelijke schoonheidsideaal. Dat dit schoonheidsideaal vandaag de dag vrijwel ongewijzigd is gebleven is bijzonder; vrouwen hebben in de loop der eeuwen heel wat moeten sleutelen aan hun lichaam en gezicht om te voldoen aan de geldende norm qua schoonheid. Een man die nu als aantrekkelijk wordt beschouwd komt verdacht veel overeen met het Romeinse schoonheidsideaal. De reden voor het veranderende schoonheidsideaal voor vrouwen heeft wellicht deels te maken met hun veranderende rol in de geschiedenis, waarbij we door de eeuwen heen zien dat de vrouw steeds gelijkwaardiger aan de man is geworden, en de primaire rol van het moederschap is afgevlakt.


‘De dame met de hermelijn’, een portret van Cecilia Gallerani door Leonardo da Vinci, circa 1490–91. Afbeelding: © Wikimedia commons

Renaissance
De Renaissance borduurt voort op de schoonheidsidealen van de volle Middeleeuwen. De gegoede dames droegen hun borsten nog steeds ingesnoerd omhoog. Het bolle buikje verdween echter en maakte plaats voor een sierlijke taille, die werd benadrukt door een strak lijfje gesneden in een V-vorm. Om de taille extra slank te laten lijken, maar ook de heupen mooi breed, droegen de dames weelderige rokken van meters en meters stof.

In deze periode werd de hals als zeer fraai beschouwd. De snit van de kraag werd dan ook zo gesneden dat deze zo lang mogelijk leek. Onder invloed van koningin Elizabeth werd een hoog voorhoofd ook erg charmant bevonden. Dames die niet waren gezegend met een hoog voorhoofd epileerden hun haargrens om deze optisch naar achter te verplaatsen.

Net als in de volle Middeleeuwen was blond dé haarkleur bij uitstek. Als een dame dit van nature niet had kwam het regelmatig voor dat ze het blond verfde met dubieuze middeltjes. Ook een blank uiterlijk was nog steeds populair. Dit kon worden verkregen door het gezicht in te smeren met ceruse, een smeerseltje gebaseerd op lood, wat niet altijd even goed was voor de gezondheid.


‘Adam en Eva’ geschilderd door Peter Paul Rubens (1577-1640) Afbeelding: © Wikimedia commons

Barok en Rococo
Alhoewel Peter Paul Rubens toch wel de kroon spant met zijn schilderijen van dikke mensen, zien we ook bij andere schilders in de Barok dat mensen knap mollig worden afgebeeld. Dik zijn was absoluut een teken van welvaart, en werd dan ook zeer fraai bevonden. De rol (en omvang) van de borsten is daarentegen afgenomen. Wanneer we kijken naar Eva hiernaast zien we dat de verhouding tussen haar lichaamsgewicht en de omvang van haar borsten eigenlijk niet helemaal overeenkomen. Een bleke huid bleef ook erg trendy, soms met aderen aangezet met blauwe make-up om de goede afkomst (“Blauw bloed”) te benadrukken)

Alhoewel tijdens de Rococo een mollig gezicht werd gewaardeerd, verschoof het lichamelijke ideaal naar ‘petite’. Om dit effect te bereiken werden de dames genadeloos ingesnoerd. Corsetten gemaakt van walvisbot moesten de tailles van de dames zodanig insnoeren dat ademhalingsklachten veelvuldig voorkwamen. Dit was dan ook wel weer de charme ervan. Flauwvallen werd door het andere geslacht namelijk erg bevallig gevonden. De ingesnoerde taille werd beschouwd als het bewijs van deugdzaamheid, discipline, en verfijndheid.


Actrice Camille Clifford toont de geliefde S-lijn. Afbeelding: © Wikimedia commons

Fin du Siècle
Vanaf de 19e eeuw ging het rap met de opvolging van de schoonheidsidealen. In deze eeuw zijn er meerdere periode’s te onderscheiden: ongeveer tussen 1790 en 1820 is het schoonheidsideaal een zeer hoge taille. Vlak onder de borsten werd het lichaam ingesnoerd, waardoor de borsten wederom prompt omhoog staken. Het derrière had in deze periode een achtergestelde rol, want door de hoge taille kregen jurken de vorm van een soort koker.

Tijdens de Romantiek (1820-1850) snoerden de dames nog steeds hun taille in, alleen verschoof die weer naar zijn natuurlijke plek. In deze tijd werd het modieus om een volumineuze rok te hebben; een kooi constructie (de crinoline) waar de rokken overheen konden vallen, maakte de omvang van de rokken groter zonder dat het gewicht ervan ondraagbaar werd.

Aan het eind van deze eeuw werd de crinoline aan de wilgen gehangen en vervangen door de ‘tournure’. Dit was een constructie die vooral de rok aan de achterzijde benadrukte. Naast de nadruk op het achterwerk, mochten de borsten er ook zijn. Door beide lichaamsdelen te benadrukken ontstond een geliefde S-lijn.


Een advertentie voor dameskleding in een catalogus uit 1921 Afbeelding: © Flickr / Elegant musings

Roaring Twenties tot nu
Begin 20e eeuw lijken de dames zich fanatiek af te zetten tegen eerder geprefereerde schoonheidsidealen. De vrouw deed in de maatschappij niet meer onder voor de man, en dat kwam tot uiting in een bepaalde vorm van imitatie. Een jongensachtig figuur was het nieuwe ideaal. De dames droegen in The Roaring Twenties kortere rokken en jurken, wijd en niet getailleerd. Het haar werd kort gedragen en opgestoken. Om dit jongensachtige uiterlijk te bereiken bonden sommige vrouwen zelfs hun borsten in om er sportief, jong en slank uit te zien.

En dan ineens gaat het snel. De volle vrouwelijkheid van Marilyn Monroe was in de jaren 50 als trend pas net een paar jaar gezet toen in de jaren 60 topmodel Twiggy het nieuwe ideaal werd. Haar slanke lichaam gaf uiting aan een nieuw ideaal; het vermogen en de discipline van vrouwen om ‘nee’ te zeggen tegen onaantrekkelijke vetrandjes.


Van links naar rechts, Marilyn Monroe, Twiggy, Farah Fawcett, en Keira Knightley

.Dit ideaal evolueerde verder in de jaren 70 en 80 met actrices als Farah Fawcett. De fitnessrage die ontstond schreef voor dat vrouwen niet alleen slank dienden te zijn, maar ook afgetraind. Tot op de dag van vandaag is sportief en slank (soms zelf mager) het ideaal dat we van vrouwen verwachten.

Rol van de elite
In mode en schoonheidsidealen is het altijd de elite geweest die ons zijn voorgegaan. Vroeger waren het de vorsten en de edelen, nu zijn het filmsterren en musici. Waarom zij? De exclusiviteit van schoonheidsidealen zit hem vooral in de hoeveelheid tijd en moeite die ervoor nodig zijn om die idealen te verwezenlijken, en de mate van welvaart die ervoor nodig is. Een bleek huidje was vroeger een schoonheidsideaal waar de elite zich mee bezig kon houden, omdat zij niet buiten hard hoefden te werken in de brandende zon. Tegenwoordig zijn filmsterren als Keira Knightley zo slank omdat zij simpelweg tijd hebben om 5 uur per dag in de fitnesszaal te trainen, en een privé trainer kunnen betalen.

Toch zijn schoonheidsidealen dankzij de toegenomen welvaart voor steeds meer mensen toegankelijk geworden. Deze idealen wijken iets af van de idealen van de ‘elite’; het zijn relatief bereikbare idealen geworden binnen ons begrip van welvaart en tijd. Voor de echte mode-junkies is het echter nog steeds een dure hobby. Zij rennen ongetwijfeld direct naar de winkel voor hun skinny jeans. Die laat ik dus mooi hangen als ik ze in de winkel zie.

(Kennislink)

15-06-2010

De geheimzinnige gladiatrix

Zowel in de literatuur als in de cinema van nature een publiekstrekker: man met weinig meer dan een zwaard vecht ondanks onmogelijke odds voor zelfbehoud en tegen onrecht, om uiteindelijk te triomferen en (in elk geval door de lezer/kijker) als held vereerd te worden. Slechts zelden wordt dit romantische beeld van een scherp randje voorzien en krijg je de smaak van bloed welhaast te proeven. De televisieserie ‘Spartacus, blood and sand’ geeft af en toe wel zo’n reality-check.

Maar ook hier blijft het gissen naar de feiten. Beschrijft de ene historische bron de gladiator als een nobel krijgskunstenaar die tot in de hoogste kringen aan seksueel gerief kon komen, volgens de andere is hij weinig meer dan een slaaf, naar eigen inzicht en wensen te ge- of misbruiken. Met deze discrepanties in gedachte verkennen we hier een nog redelijk onontgonnen, maar toch minstens evenzeer tot de verbeelding sprekend gebied: de arena van de vrouwelijke gladiator, oftewel de gladiatrix.



Dat ze bestonden staat buiten kijf: verscheidene Romeinse (geschied)schrijvers noemen ze en van keizer Septimius Severus is bekend dat hij A.D. 200 het vrouwen expliciet verbood aan de Spelen deel te nemen.

Zijn voorgangers keken wat minder nauw. De beruchte keizer Nero
bijvoorbeeld liet volgens geschiedschrijver Cassius Dio regelmatig vrouwen opdraven ter vermaak van zijn gasten.Dat het hier niet slechts om gladiatrices ging maar ook om hulpeloze vrouwen die onder andere met wilde dieren dienden te strijden (venatoria) en aan wreedheden als bestialiteiten met bijvoorbeeld bavianen werden onderworpen wordt door Dio met een soort klinische afstand beschreven.

Dieren werden speciaal getraind om met vrouwen te copuleren. Wanneer deze weigerden mee te werken, werden ze verkracht. Er werd een verbluffende variatie aan beesten voor gebruikt: stieren, giraffen, luipaarden, zwijnen, zebra’s. paarden, ezels, honden, apen, enzovoort... De genitaliën van de vrouwen werden ingesmeerd met de urine van apinnen en de door wijn bezeten beesten werden vervolgens op hen losgelaten, veelal
tot en met een bloeddorstig einde aan toe.

Ook kinderen werden aan dergelijke excessen onderworpen.

Er is pas sprake van enige emotie in Cassius Dio’s berichtgevingen wanneer hij het heeft over vrouwen die vrijwillig de arena betreden. Daar heeft hij geen goed woord voor over. Wellicht vond hij de afloop van dergelijke gevechten minder bevredigend...


(Nero en Domitianus; de zachtmoedigheid straalt er vanaf)

Nero mag dan de reputatie hebben - zijn latere opvolger Domitianus was een minstens even vervaarlijke psychopaat. Gedurende zijn broers' regeringsperiode was het Colloseum afgebouwd, maar Domitianus liet er nog een extra ring op bouwen en wat gangen en kamers aan toevoegen. Dit geeft wel aan hoe belangrijk hij de Spelen vond.

Eén van zijn vernieuwingen in volksvermaak wordt beschreven door de dichter Statius, wanneer deze verhaalt hoe gladiatrices in fakkellicht Pygmeeën bevechten. Het tijdstip van deze gebeurtenissen, ook aangehaald door Suetonius, geeft aan dat ze als niet onbelangrijk werden beschouwd: de ‘mindere’ gevechten vonden altijd in de ochtend plaats en de executie van criminelen (door bijvoorbeeld wilde beesten) onder lunchtijd (Ad Besitas).
De gevechten der gladiatoren vonden in de middag plaats en de avond werd dus blijkbaar gereserveerd voor het bijzondere ‘vermaak’ vrouwen tegen bizarre tegenstanders te zien vechten.

Werden de dames dan slechts opgeofferd aan de onlesbare bloeddorst van de barbaarse Romeinen, of viel er ook voor hen nog enige eer te behalen in de arena?
Een marmeren reliëf uit de eerste of tweede eeuw, gevonden te Halicarnassus lijkt daar wel op te duiden. Afgebeeld zijn twee gladiatrices, genaamd Amazon en Achillia, en er wordt op vermeld dat beiden hun ‘missio’ hebben verkregen, oftewel een eervol ontslag.


(Amazon en Achillia, eindelijk vrij)

Feit is dat ondanks het verbod op gladiatorgevechten deze vorm van massavermaak nog minstens tot A.D. 500 heeft standgehouden, al dan niet met vrouwelijke inbreng en pas de opkomst van het christendom heeft de bloeddorst een andere richting gegeven.

(Grenswetenschap)

16-06-2010

Graf van schilder Caravaggio gevonden

PORTO ERCOLE - Italiaanse archeologen hebben het lichaam van de renaissanceschilder Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610) gevonden.

De kunstenaar ligt begraven in de Toscaanse badplaats Porto Ercole. Dat hebben de wetenschappers woensdag bekendgemaakt, aldus het Italiaanse persbureau ANSA.

Caravaggio werd in 1571 geboren in Milaan. Hij leidde een veelbewogen leven. De schilder was een heethoofd en kwam verscheidene keren in aanvaring met justitie in Rome.


Uiteindelijk vluchtte hij uit de stad, nadat hij een man in een zwaardgevecht had gedood ter verdediging van een vrouw.

Hij belandde in Napels en daarna op Malta, waar hij een monumentaal werk over de onthoofding van Johannes de Doper schilderde.


Vergetelheid

In 1610 stierf Caravaggio, 38 jaar oud, in Porto Ercole. Daarna raakte hij lang in de vergetelheid. Pas in de twintigste eeuw werd hij herontdekt.

Zijn werken hangen onder meer in de Uffizi in Florence, de National Gallery in Londen, het Louvre in Parijs en het Prado in Madrid.

© ANP

(nu.nl)

17-06-2010

Oudste bijtsporen van zoogdier ontdekt

AMSTERDAM – Wetenschappers hebben in de Canadese staat Alberta waarschijnlijk de oudste tandafdrukken van zoogdieren ontdekt op enkele botten van dinosauriërs

De bijtsporen zijn onder meer aangetroffen op een dijbeenbot van een champsosaurus, een rib van hadrosauriër en op het kaakbeen van een buideldier. Wetenschappers schatten dat de botten ongeveer 75 miljoen jaar oud zijn.

De tandafdrukken zijn vermoedelijk afkomstig van zoogdieren. Het gaat namelijk om bijtsporen van twee rijen tanden die tegenover elkaar stonden.


Knaagdieren

Alleen zoogdieren hadden 75 miljoen jaar geleden een dergelijk gebit, zo melden onderzoekers van de Universiteit van Yale en het Museum of Natural History in het wetenschappelijk tijdschrift Paleontology.

Vermoedelijk hebben primitieve knaagdieren van de soort Multituberculata op de botten gekauwd toen de dinosauriërs al gestorven waren. “De botten dienden als een soort voedingssuplement voor deze dieren”, verklaart hoofonderzoeker Nicholas Longrich op nieuwssite Physorg.com.


Hert

Ook moderne knaagdieren willen nog wel eens hun tanden zetten in botten of geweien van andere dieren.

“De tandafdrukken vielen me op, omdat ze me deden denken aan de knaagsporen op het gewei van een hert dat mijn vader eens mee naar huis bracht toen ik klein was”, aldus Longrich. "Toen ik zulke sporen op de fossielen zag, had het onmiddellijk mijn aandacht

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

18-06-2010

Sarkozy in Londen voor ceremonie de Gaulle



Frans president Nicolas Sarkozy is in Londen aangekomen om de zeventigste verjaardag te vieren van de oproep van generaal Charles de Gaulle op 18 juni 1940 vanuit de Britse hoofdstad aan de Fransen om zich tegen de Duitsers te verzetten. Sarkozy wordt vergezeld door zijn echtgenote Carla Bruni.

"Op het moment dat de getuigen van die tijd zeldzaam worden, is deze verjaardag de gelegenheid om eer te brengen aan de eerste verzetstrijders, aan degenen die nooit gestopt zijn te geloven in Frankrijk en die het land eer bewezen hebben", luidt het in een persbericht van de president. Brits premier David Cameron noemt op zijn beurt de verjaardag een "aangrijpende en bijzonder belangrijke" herinnering aan de banden tussen Frankrijk en Groot-Brittannië.

Gedenkplaat
Sarkozy gaat vrijdag naar de historische hoofdzetel van de BBC om daar een gedenkplaat te onthullen. Vervolgens staat onder meer nog een "hoffelijkheidsbezoek" met kroonprins Charles op het programma.

Bloemenkrans
In Carlton Gardens zal de president een bloemenkrans neerleggen voor onder meer de standbeelden van Charles de Gaulle en Winston Churchill. Aan het Royal Hospital Chelsea vindt nog een Frans-Britse militaire ceremonie plaats. Daar zullen medailles uitgereikt worden aan de "Free French and Tommies".

Sarkozy en Cameron zullen samen lunchen met hun echtgenotes. Het is de tweede maal dat de Franse president en de Britse premier elkaar ontmoeten. Vrijdagavond wordt Sarkozy opnieuw in Parijs verwacht om ook daar nog ceremonies bij te wonen. (belga/eb)

(HLN)

20-06-2010

Archeologen lokaliseren eeuwenoude Egyptische hoofdstad

Oostenrijkse archeologen hebben in Egypte de ondergrondse resten gevonden van wat vermoedelijk Avaris is, de hoofdstad van de Hyksos-beschaving. Dat heeft het Egyptische ministerie van Cultuur bekendgemaakt.

De resten werden gelokaliseerd in de buurt van de huidige stad Tal al-Dabaa, ten noordoosten van Kaïro. Radarbeelden tonen een ondergrondse stad, compleet met straten, huizen en tempels.

De archeologen vermoeden dat het om resten gaat van Avaris, de zomerhoofdstad van de Hyksos. Deze buitenlandse heersers, afkomstig uit Azië, vielen Egypte binnen 3.600 jaar geleden. Ze heersten meer dan een eeuw over Egypte. (belga/sps)

(HLN)

21-06-2010

Belgische linguïst vindt verdwenen sanskriet-grammaticum terug

Als gastwetenschapper aan de Universiteit van Potsdam heeft de Belgische linguïst Toon Van Hal in Italië de verloren gewaande en uit de 18de eeuw daterende "Grammatica Grandonica" teruggevonden, zo heeft de Duitse universiteit vandaag bekendgemaakt. Het betreft een van de vroegste linguïstische teksten omtrent het Sanskriet. Van Hal, verbonden aan de KU Leuven, stootte in het Karmelietenklooster van Montecomprati nabij Rome op de "Grammatica Grandonica".

De "Grammatica Grandonica" is van de hand van jezuïet Johann Ernst Hanxleben die als missionaris in het Indiase Kerala heeft gewerkt en die daar het Sanskriet heeft geleerd. Het Sanskriet ("oud-Indisch") is één van de oudste telgen van de indogermaanse taalfamilie en dient als basis voor historisch onderzoek naar Europese talen.

Toon Van Hal studeerde klassieke en oosterse talen aan de KU Leuven, de Universiteit van Tübingen en de UCL. Sinds de voltooiing van zijn dissertatie in de taalkunde is hij werkzaam als postdoctoraal onderzoeker bij het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek - Vlaanderen (KU Leuven) en als Alexander von Humboldt-Stipendiat bij de Universiteit van Potsdam.

Hij stootte op het document in het kader van een onderzoeksproject van Gerda Hassler van het departement voo Romaanse talen ter archivering van de linguïstiek in de Renaissance. (dpa/belga/ka)

(HLN)

21-06-2010

Eeuwenoud kerkhof bij opgravingen Alkmaar

ALKMAAR - Bij opgravingen in het oude stadscentrum van Alkmaar zijn archeologen maandag op de begraafplaats van een oud monnikenklooster gestuit.

Stadsarcheoloog Peter Bitter verwacht dat de komende weken tussen de 150 en driehonderd graven worden blootgelegd, zo zei hij maandag.

De begraafplaats stamt uit de periode tussen 1486 en 1572 en behoorde tot een zogenoemd Minderbroederklooster, een mannenklooster uit de Eerste Orde van Sint Franciscus.

De bewoners waren bedelmonniken, die geen lekenarbeid mochten verrichten.

Funderingsresten

Het klooster en de bijbehorende begraafplaats waren gesitueerd onder de huidige Paardenmarkt, die vanwege een ingrijpende reconstructie op de schop gaat.

Aangetroffen funderingsresten hebben aangetoond dat de eerste bebouwing op deze plek al uit de ijzertijd stamt, in de periode tussen 800 voor Christus en het begin van de jaartelling.

© ANP

(nu.nl)

22-06-2010

'Overgrootvader' van oermens Lucy liep al rechtop

Wetenschappers in Ethiopië hebben een 3,6 miljoen jaar oude voorouder van de mens opgegraven. Het gedeeltelijke skelet van de man is ongeveer 400.000 jaar ouder dan dat van de beroemde Lucy, dat lange tijd als het oudste menselijke fossiel beschouwd werd voordat ze vorig jaar werd voorbijgestoken door de 4,4 miljoen jaar oude Ardi.

De nieuwe vondst krijgt de naam "Kadanuumuu", wat "grote man" betekent in de Ethiopische Afartaal. Volgens de onderzoekers kon Kadanuumuu al "rechtop lopen zoals de moderne mens".

De vondst werd in 2005 opgegraven en wordt nu voorgesteld in de Amerikaanse Nationale Academie van Wetenschappen (PNAS). Het skelet is tussen de 1.52 en 1.68 meter groot en is dus beduidend groter dan Lucy (1,07 meter).

"Uit de ontdekking kunnen we afleiden dat het "langer worden" van onze benen vroeger in onze ontwikkeling heeft plaatsgevonden dan oorspronkelijk gedacht", zo luidt het bij de onderzoekers. Bij de kleine Lucy hadden verschillende wetenschappers twijfels bij het al dan niet rechtop lopen.

Vorig jaar stak de 4,4 miljoen jaar oude Ardi Lucy voorbij als oudste mensenfossiel. De onderzoekers stelden vast dat waarschijnlijk ook Ardi al rechtop liep. Het verband tussen beiden is nog niet vastgesteld. (belga/sps)

(HLN)

22-06-2010

Oudste afbeeldingen van vier apostelen ontdekt

In de catacomben van Santa Tecla bij Rome hebben archeologen de tot nu toe oudste afbeeldingen gevonden van vier apostels van Jezus Christus. Dat heeft Fabrizio Visconti, superintendant voor de opgravingen in de catacomben bekendgemaakt.

De afbeeldingen van Petrus, Paulus, Andreas en Johannes stammen van het eind van de vier eeuw. Een jaar geleden had de Osservatore Romano, de spreekbuis van het Vaticaan, al bericht over de vondst in de catacomben van een afbeelding van de apostel Paulus. (dpa/eb)

(HLN)

23-06-2010

'Massagraf' van dinosauriërs gevonden

AMSTERDAM – Wetenschappers zijn in de Canadese provincie Alberta gestuit op een gebied dat duizenden botten van dinosauriërs herbergt.

Het 'massagraf' bevat vooral fossielen van de Centrosaurus, een gehoornde dinosauriër die 75 miljoen jaar geleden leefde.

Het gebied werd ontdekt door wetenschappers van het Royal Tyrell Museum en is ongeveer 3,8 vierkante kilometer groot. Dat meldt Discovery News.


Orkaan

Het is nog onduidelijk waardoor de dinosauriërs massaal zijn gestorven op dezelfde plek. Wel is bekend dat het klimaat in het gebied vroeger tropisch was. De wetenschappers vermoeden daarom dat de dieren zijn omgekomen in een tropische storm.

Tijdens orkanen steeg het water in het gebied volgens hun berekeningen zeker vier tot vijf meter. De dinosauriërs werden vermoedelijk verrast door een overstroming en zijn massaal verdronken.


Lelijk

Hoewel de wetenschappers blij zijn met de vondst van het massagraf, is de plek volgens onderzoeksleider David Eberth niet bepaald mooi om te zien. Het landschap is zelfs flink ontsierd door de fossielen.

“De botten liggen open en bloot in de natuur”, verklaart hij. “Ze zijn verspreid door het prachtige landschap langs de rivier de Saskatchewan. Het ziet er nu behoorlijk lelijk uit.”

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

24-06-2010

"Mens splitste zich veel vroeger af van Neanderthaler"



Nieuw onderzoek op basis van tandvergelijking bewijst dat de homo sapiens zich niet 500.000 maar een miljoen jaar geleden afsplitste van de Neanderthaler. Dat zegt een Spaanse doctoraatsstudente in een artikel waarvan de details binnenkort in het toonaangevend "Journal of Human Evolution" verschijnen.

Tot voor kort, en ook steunend op DNA-onderzoek, gingen evolutiewetenschappers ervan uit dat de lijnen van de moderne mens (homo sapiens) zich 400.000 tot 500.000 jaar geleden afsplitsten van wat uiteindelijk de Neanderthaler werd. Tot op heden is de gemeenschappelijke voorouder van die twee nog niet ontdekt.

Morfologische verschillen
Doctoraatsstudente Adia Gómez Robles van de universiteit van Granada bestudeerde jarenlang de evolutiegeschiedenis van de mens op basis van fossiele tanden. Voor het onderzoek werden bijna alle opgegraven tandresten bestudeerd van mensachtigen uit Afrika, Azië en Europa en dat tot vier miljoen jaar geleden. Alle morfologische verschillen van de tandresten zijn in kaart gebracht en op basis daarvan was het mogelijk om te bepalen tot welke mensensoort die behoren.

"Op basis van computerberekeningen werd de invloed van het veranderende milieu op de ontwikkeling van de tanden in kaart gebracht. Bovendien kunnen we op basis van de berekeningsmethode veronderstellen hoe de tanden van de gemeenschappelijke voorouders eruit zagen. Via referentiemodellen kan diezelfde werkwijze ook toegepast worden op andere skeletresten en dat maakt het vergelijkingen van toekomstige vondsten makkelijker."

De details over hoe ze aan haar stelling komt, worden binnenkort gepubliceerd in het wetenschappelijke vaktijdschrift "Journal of Human Evolution". (belga/sps)

(HLN)

24-06-2010

Publiek kan onderzoek naar middeleeuws scheepswrak uit Doel bezoeken

Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois (N-VA) wil het wetenschappelijk onderzoek naar de Doelse Kogge toegankelijk maken voor het grote publiek.

In 2000 werd er bij de werken aan het Deurganckdok een uitzonderlijk goed bewaard wrak van een middeleeuwse schip ontdekt. Het kreeg de naam Doelse Kogge mee. Na tien jaar verkommering, besliste minister Bourgeois eind vorig jaar het scheepswrak grondig te laten onderzoeken. Hij maakte 2,3 miljoen euro vrij voor het onderzoek dat drie jaar in beslag neemt.

Heropbouw Kogge
"Met het lopende onderzoek willen we nagaan of we de Kogge kunnen heropbouwen. Een internationaal comité van wetenschappers zal het project nauwgezet opvolgen", aldus Bourgeois. "Maar ook het grote publiek kan alles van nabij volgen. Het onderzoek wordt het eerste live ontsloten erfgoedonderzoek in Vlaanderen. Iedereen kan het permanent volgen, zowel digitaal op www.kogge.be als ter plaatse vanaf 12 september."

"Van internationaal belang"
Ook projectleider Tom Lenaerts onderstreept het internationale belang. "De Kogge is één van de best bewaarde laatmiddeleeuwse schepen in Europa. De houten planken die zijn ondergebracht in het labo zullen onderworpen worden aan een mix van onderzoeken en technieken. Dit moet een beter inzicht geven in de middeleeuwse maritieme geschiedenis en de evolutie van de scheepsbouw. Zo kunnen de onderzoekers aan de hand van houtonderzoek achterhalen in welke havens het schip gerestaureerd is en zelfs wat het heeft vervoerd", besluit Lenaerts. (belga/vsv)

(HLN)

24-06-2010

Boerderijen in de Tweede Wereldoorlog: ‘dragers van identiteit, traditie en status’

In Nederland werden tijdens de Tweede Wereldoorlog duizenden boerderijen verwoest. Boeren verloren hiermee hun woonruimte, maar ook hun bestaansbasis. Sophie Elpers doet aan het Meertens Instituut promotieonderzoek naar de wederopbouw van deze boerderijen. Begin deze maand ging een databank online met informatie over meer dan 7000 wederopbouwboerderijen in Nederland.

Meer dan 8000 boerderijen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest. In de meidagen van 1940 gingen alleen in de Grebbelinie al zo’n 300 boerderijen in vlammen op. Deze werden op bevel van het Nederlandse leger in brand gestoken. Op deze manier ontnam het leger de vijand de mogelijkheid tot verschansing. Maar de meeste boerderijen werden aan het eind van de oorlog tijdens gevechtshandelingen verwoest, met name in Gelderland, Limburg en Noord-Brabant. Boeren verloren hiermee hun woonruimte, maar ook hun bestaansbasis. En bovendien een substantieel deel van hun identiteit. Want een boerderij is drager van identiteit, traditie en status, aldus promovenda Sophie Elpers. Zij doet aan het Meertens Instituut onderzoek naar de wederopbouw van boerderijen.

Dagelijks leven
De laatste jaren is er ontzettend veel geschreven over de wederopbouw van steden na de Tweede Wereldoorlog. Maar voor wat er op het platteland is gebeurd, is nauwelijks aandacht geweest. En dat is opmerkelijk volgens Elpers, aangezien de verwoestingen van al die boerderijen een enorme impact hebben gehad op het plattelandsleven. Met de bouw van nieuwe boerderijen werd een modernisering ingezet, die een breuk betekende met het verleden. Niet alleen het dagelijks leven van de boeren nam andere vormen aan, ook het collectieve geheugen werd aangetast. Naar deze facetten van de wederopbouwperiode doet Elpers onderzoek.


Een verwoeste boerderij in Achterberg, Grebbelinie. Afbeelding: © Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, collectie SHBO

.Dat de wederopbouwperiode een grote impact heeft gehad op het leven van de getroffen boeren, blijkt uit de vele interviews die de promovenda de afgelopen jaren afnam. Een aantal van deze interviews werd gefilmd met subsidie van het ministerie van VWS (Programma Erfgoed van de Oorlog). Ze vonden plaats in de Grebbelinie en de omgeving van Nijmegen. Zoals in Groesbeek, waar meer dan 200 boerderijen werden verwoest. Om de dakloze boeren een onderkomen te bieden, werden tijdens en na de oorlog noodwoningen neergezet. Veel van deze woningen werden gemaakt van het stellinghout van de loopgraven. De periode waarin de boeren in deze noodwoningen onderdak vonden, zit diep geworteld in het geheugen van veel boeren. Al was het maar door de stank van de carboleum, die afkwam van het hout.

Modernisering en traditie
Bij de wederopbouw van de in de oorlog verwoeste boerderijen, speelden zowel collectieve als individuele belangen een rol. De Nederlandse overheid zag in de wederopbouw vooral een mogelijkheid om de landbouw te moderniseren. En omdat de middelen in die tijd beperkt waren, werd uitgegaan van een kostenbesparend plaatje. Dat alles had consequenties voor de bouwtekeningen voor de nieuw te verrijzen boerderijen. Toch moesten ook de wensen van de boeren in acht worden genomen. Om al die verschillende belangen te behartigen, werd er al in 1940 een bureau in het leven geroepen: het Bureau Wederopbouw Boerderijen (BWB).

De overheid vond het belangrijk om traditionele vormen te behouden in de architectuur. Zo werden streekeigen kenmerken in stand gehouden. Maar om kosten te besparen, kon niet alles bij het oude blijven. Dat leidde ertoe dat sommige vertrekken moesten wijken. Dat gold bijvoorbeeld voor de traditionele pronkkamer – de kamer die van oudsher werd gebruikt om visite te ontvangen – welke uit de bouwtekening verdween. Veel boeren sprongen creatief om met deze nieuwe situatie. Zij maakten de woonkamer tot pronkkamer en gingen zelf in de keuken wonen.


Wederopbouwboerderij in Woudenberg, Grebbelinie, gebouwd in 1947. Afbeelding: © Sophie Elpers

.Plattelandsvrouwen

Dat de boeren recht van inspraak hadden bij de wederopbouw, blijkt uit de adviescommissies die gehoord werden door het BWB. Ook de boerinnen hadden een eigen inspraakorgaan. Via de plattelandsvrouwenvereniging namen zij enquêtes af onder boerinnen in het hele land. Daarin werden vragen gesteld over het woongedeelte van de boerderij. De resultaten van deze enquêtes werden uiteindelijk via twee brochures verspreid. Zo pleitten de boerinnen voor betere watervoorzieningen, voor w.c.’s binnenshuis maar ook voor de afschaf van de bedstede.

In hoeverre de overheid rekening heeft gehouden met de wensen van de boeren, is één van de vragen die Elpers nog moet beantwoorden. Wel is zeker dat de nieuwe situatie voor sommige boeren niet ongunstig uitpakte. De grootte van de wederopbouwboerderijen werd namelijk bepaald door de grootte van het perceel grond dat de boer bezat. En dat betekende soms dat er een grotere boerderij herrees dan er oorspronkelijk had gestaan. Bovendien voldeden de wederopbouwboerderijen aan de moderne eisen van de landbouw. Dat zorgde ook voor afgunst. Er zijn verhalen van boeren die de verwoesting van hun boerderij een handje hebben geholpen.


Voor de bouw van een wederopbouwboerderij (hier in Woudenberg, Grebbelinie) werden plaatselijke architecten en aannemers ingeschakeld. Afbeelding: © Sophie Elpers

Tweede en derde generatie

In haar onderzoek maakt Elpers gebruik van het archief van het BWB, dat bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ligt. Het bestaat uit meer dan 7000 bouwtekeningen voor boerderijen, maar ook schadeformulieren en reconstructieschetsen. Maar behalve in de archieven duiken, zal Elpers de komende jaren ook nog meer interviews afnemen. En dan vooral onder de tweede en derde generatie boeren. Want hoewel zij de oorlog niet hebben meegemaakt, kun je juist bij deze generaties zien wat het nalatenschap is van de wederopbouwperiode. Dat kunnen heel concrete dingen zijn – objecten die uit de brand gered zijn, worden soms belangrijke familiestukken – maar ook verhalen. Vormen van erfgoed die allemaal samenkomen in het etnologisch onderzoek van Elpers.

(Kennislink)

25-06-2010

'Massagraf babylijkjes wijst op Romeins bordeel'

Archeologen hebben in het Verenigd Koninkrijk 97 babylijkjes gevonden, die ongeveer 2.000 jaar geleden zijn vermoord bij een villa uit de Romeinse tijd. De onderzoekers vermoeden dat het huis diende als bordeel.


Bij opgravingen zijn bijna honderd babylijkjes gevonden

Het massagraf werd ontdekt bij Buckinghamshire, in de vallei van de Theems, meldt de Britse zender BBC.

Bordeel
De baby’s zouden allemaal onmiddellijk na geboorte zijn gedood. ‘We kunnen haast niet anders dan concluderen dat hier een bordeel moet zijn geweest,’ aldus de onderzoekers. De villa, die al eerder werd ontdekt, staat bekend als zeer luxe.

In de Romeinse tijd bestond er nog geen anticonceptie of abortus, dus moeten er legio ongewenste zwangerschappen zijn geweest. Omdat er zoveel lichaampjes op één locatie zijn gevonden, moet er haast wel een hoerenhuis hebben gestaan, vermoeden de archeologen.

Macaber
Hoewel dit allemaal zeer macaber klinkt, bschouwden Romeinen, zo meldt een archeoloog, kinderen tot hun tweede levensjaar niet als volwaardig.

In die tijd werden overleden kinderen onder die leeftijd wel vaker in de tuin rond het huis begraven. Alleen nooit eerder zijn er zoveel babylichamen zo dicht bij elkaar gevonden.

Uitleg over de Villa


Door Robin van der Kloor

(Elsevier)

[ Bericht 41% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 26-06-2010 09:10:04 ]