Beleggen: welk rendement kan ik verwachten?

Welk rendement kun je redelijkerwijs verwachten als je belegt voor lange termijn?

Zie hieronder een bijgewerkt plaatje van de Shiller P/E gedeeld door zijn eigen lange termijn gemiddelde. De Shiller P/E wordt berekend door de koers te nemen (in dit geval de S&P500) en die te delen door het 10 jaars gemiddelde van de gerapporteerde winst per aandeel. Op die manier middel je dus de business cycle een beetje uit en krijg je een wat beter beeld hoe de koers zich verhoudt tot sustainable winsten. Het springt dus wat minder wild in het rond als de winsten een jaartje tegenvallen of juist exceptioneel hoog zijn. Vervolgens deel ik de Shiller P/E door zijn eigen langjarig gemiddelde, zodat je iets krijgt dat rond de '1' beweegt. Je zou kunnen zeggen dat een waarde van '1' 'fair value' is en dat je boven de '1' een overwaardering hebt en onder de '1' een onderwaardering.

De rode driehoekjes geven belangrijke marktbodems aan (gemiddelde koers van de maand waarin de bodem viel) en de gele het absolute intraday dieptepunt. Het blauwe diamandje geeft aan waar we ons op het slot van 19 december bevonden. Op basis van de Shiller P/E staan we nu net ietsje onder 'fair value'.

De enorme eindejaarsrally die we hebben gehad (grootste ooit op de S&P500 als we de huidige koers vasthouden) is mooi zichtbaar aan de grote afstand tussen het blauwe diamandje en het gele driehoekje dat de (tijdelijke?) bodem representeert van 21 november dit jaar. De gele lijnen geven aan waar de waardering terecht komt voor andere waarden van de S&P500.



Hieronder precies dezelfde grafiek, maar nu met de y-as logarithmisch. Dat is eigenlijk beter want het gaat hier om een quotient. Het matcht ook beter met de plaatjes die later komen. Je ziet dat de huidige waardering (blauwe diamantje) ongeveer ligt in het midden van de range: niet goedkoop en niet duur.



Okee, maar wat betekent deze waardering nu concreet voor de winst- en verlieskansen?

Om dat te onderzoeken heb ik een reeks scatterplots gemaakt waarin ik de annualised Total Real Return (koerswinst + herinvesteerd dividend - inflatie) uitzet tegen de waardering zoals in de grafiek hierboven. Ik doe dit voor een 1 jaars-, 2 jaars-, 5 jaars-, 10 jaars- en 20 jaars periode.

Dus bijvoorbeeld: in februari 1890 was de waardering '1'. Ik kijk dat wat het rendement was geweest als ik verkoop in februari 1891 (voor de 1-jaars plot), februari 1892 (voor de 2-jaars plot), februari 1895 (voor de 5-jaars plot) etc. Verder heb ik verschillende periodes in de geschiedenis verschillende kleuren gegeven, zodat je die ook met elkaar kunt vergelijken.

In de plaatjes is de bovenste helft (>0.00%) winst en de onderste helft (<0.00%) verlies.
De rechterkant (>1.00) is overwaardering, de linkerkant (<1.00) onderwaardering.

Note1: de 20-jaar plot bevat dus geen punten na 1988. Immers, ik kan nu nog niet weten wat de 20-jaars returns zijn van een belegging in 1989 of later.

Note2: Let er op dat de % schaal van de plaatjes verschillend is!

Note3: Ik wijs er nogmaals op dat de percentages annualised zijn! Een verlies van bijvoorbeeld 10% in de 5-jaar plot is een verlies van gemiddeld 10% per jaar












Het resultaat

De korte termijn returns ( 1-jaar en 2-jaar) vertonen nauwelijks een correlatie met de waardering: een sterke overwaardering kan nog steeds een uitstekend rendement geven in de nabije toekomst en een sterke onderwaardering kan nog steeds tot substantiele verliezen leiden in de nabije toekomst. Iets wat goedkoop is kan eerst nog veel en en veel goedkoper worden. We zien dat verliezen van >20% annualised veel voorkomen.

Naarmate we naar langere periodes gaan zien we dat er een duidelijke correlatie begint te komen: de ronde wolk gaat over in een brede band die van linksboven naar rechtsonder loopt. Het rendement krijgt dus een zekere mat van voorspelbaarheid (zij het binnen een zeer brede marge). Het is wel zo dat de echt goede rendementen en lage risicos redelijk ver links liggen. Het gebied net links van het midden heeft nog steeds een substantieel risico.

De risicos nemen duidelijk af naarmate de periode langer wordt. In de 20-jaars plot liggen op één na alle punten boven de nullijn, inclusief de punten die ver in de overgewaardeerde rechterhelft van het plaatje liggen. Dit betekent dat zelfs als je op de meest overgewaardeerde top had gekocht, je na 20 jaar ook na inflatiecorrectie weer helemaal boven water was! Helaas komen punten van de year 2000 bubble nog niet in dit plaatje voor (we moeten nog 12 jaar wachten op het resultaat). Ik ben erg benieuwd of die nog positief gaan worden.

Tenslotte nog een plaatje waarin ik alle punten van alle periodes met dezelfde schaal heb neergezet zodat je de correlaties direct kunt vergelijken (verschillende kleuren voor verschillend 'hold' periodes).




Deze plaatjes zijn HET argument voor lange termijn beleggen!

Ze bewijzen dat zelfs als je in een sterk ondergewaardeerde markt koopt de resultaten nog gemakkelijk meerdere jaren sterk negatief kunnen zijn. Het rendement is op korte termijn domweg onvoorspelbaar, vandaar de bijna random 'wolk' punten in vooral het 1-jaar en 2-jaar plaatje. Pas als je de mogelijkheid hebt om lang vast te houden dan kun je met redelijke zekerheid een goed rendement verwachten. Instappen bij een lage waardering geeft dan duidelijk een superieur resultaat.

Aan de hand van de trendlijn en de spreiding er omheen kun je een inschatting maken het te verwachten lange termijn rendement en risco als functie van de genormaliseerde Shiller P/E.

[ Bericht 2% gewijzigd door SeLang op 23-12-2008 20:17:40 ]

quote:

Op maandag 22 december 2008 18:15 schreef dyna18 het volgende:
Weer een zeer interessante posting SeLang.
Je beantwoord de vraag "welk rendement kan ik verwachten?" met een puntenplot voor elk jaar.
Kun je echter ook in cijfers aangeven wat nou het gemiddelde rendement is per de genoemde looptijd?

Bijv. het gemiddelde rendement voor 10-jaar return vanaf 1880
Het gemiddelde rendement voor 10-jaar return vanaf 1957 (laatste 50 jaar)

Deze plots zijn ook interessant om te zien hoe groot de afwijkingen zijn, maar welk rendement kan men nou verwachten?

Ik heb expres geen getal opgeschreven omdat je het uit de plots kunt aflezen (naast veel andere interessante zaken). Dat roept dan weer vragen op en stimuleert tot nadenken

quote:

Op dinsdag 23 december 2008 02:17 schreef dvr het volgende:
< goed verhaal>

@dvr
Ik ben het eens met wat je hier schrijft, maar wat geldt voor nationale economieen geldt niet persé voor het rendement van aandelen die in dat land genoteerd staan.

In het plaatje hieronder zie je bijvoorbeeld dat de beste beleggingsrendementen niet werden gehaald in de snel groeiende economieen. De reden is simpel: aandelen met veel groeipotentie worden hoger gewaardeerd waardoor het rendement daalt. Dit geldt niet alleen voor landen maar ook voor verschillende aandelensectoren. Uit de meeste onderzoeken die ik hierover heb gezien blijkt zelfs dat het rendement in sterk groeiende landen/ sectoren iets lager is (hype volgen kost rendement).



Verder moet je je niet teveel blindstaren op geografie. Dit is de laatste jaren steeds minder belangrijk aan het worden omdat bedrijven steeds internationaler opereren. Lees eens een stuk of 10-20 jaarverslagen van de bedrijven in de S&P500 of de Eurostoxx50 en je ziet dat bij velen hun omzet een geografische spreiding heeft die steeds meer in lijn komt met de verhoudingen van de economieen. Bij velen komt de meeste winstgroei allang uit Azie. Dit zijn lange termijn trends waar bedrijven al decennialang op inspelen.

In het geval dat de wereldeconomie langdurig een periode van lagere groei ingaat zullen de P/E van de aandelen moeten gaan dalen om dit in te prijzen. Zelfs bij een langdurige NUL groei valt er een goed rendement te maken, immers bedrijven maken nog steeds winst (ook al groeit die niet) die linksom of rechtsom in de zakken van de aandeelhouder komt. Een niet-groeiend bedrijf met een aandelen koers die nooit stijgt kan een uitstekende belegging zijn als alle winst als dividend wordt uitgekeerd. Maar een dergelijk bedrijf zal een hele lage P/E hebben. Je wilt dit bedrijf (of deze markt) niet in portefeuille hebben op het moment dat de onvermijdelijke krimp in P/E plaatsvindt (het moment dat beleggers zich realiseren dat de gouden tijden voorbij zijn).

De hamvraag is wanneer je weer in de markt kunt stappen (duh!). Zoals te zien op de bovenste twee plaatjes in de OP zit de waardering nu ongeveer in het midden van de range van de afgelopen 137 jaar. Die waardering is 'fair' als je denkt dat we dezelfde groei gaan doormaken als in die jaren. Als je denkt van niet, dan moet je op een veel lagere P/E kopen.

quote:

Op dinsdag 23 december 2008 16:00 schreef dvr het volgende:
Klopt mijn indruk dat jij al van ongeduld zit te trappelen om weer op de beurs toe te slaan?

Als je de OP goed leest dan kun je alleen maar de conclusie trekken dat het tegendeel het geval is.

quote:

Op dinsdag 23 december 2008 16:49 schreef dvr het volgende:
Ik bedoelde dat je er naar uit zult kijken om weer in te kunnen stappen, d.w.z. wanneer de seinen eenmaal op groen staan. Ik heb zelf door die rally af en toe instaptwijfels (die ik weer terzijde schuif) maar dat komt ook doordat ik het een beetje moe word om in de rats te zitten over mijn centen en om iedere dag de dollar, het goud, de AEX, DJ en S&P te volgen en vooral de talloze commentaren en studies over de woningmarkt, de FED, etc te lezen. Ik kom nauwelijks aan mijn werk en aan mijn vele andere interesses toe. Een voordeel van de gouden standaard was in ieder geval dat je ten tijde van crisis je centen gewoon onder je terrasje kon begraven, en in afwachting van betere tijden wat leuks kon gaan doen.

Daarom werk ik ook het liefst met concrete data in historische context. Dat maakt het allemaal een stuk relaxter omdat je een objectief besluit kunt nemen in plaats van emoties te volgen. Natuurlijk geeft dat ook geen garantie voor een goed resultaat, maar je weet in elk geval dat je jezelf in de best mogelijke positie plaatst. Dat geeft enorm veel rust.

quote:

Op maandag 29 december 2008 13:23 schreef dyna18 het volgende:

[..]

Ik heb nog eens goed naar de plots gekeken, maar vind het toch wel zeer lastig om nou te zien wat nu het gemiddelde rendement is, zeker ook omdat de plots elkaar in het midden overlappen.

Zou het dus alsnog erg fijn vinden om te horen wat nou het gemiddelde rendement is.

Hint: er staat een trendlijn in die plaatjes. Die geeft een waarde van de 'annualised real return' voor elke waarde van de genormaliseerde Shiller P/E. De mate waarin de punten afwijken van de trendlijn geeft aan hoe zeker of onzeker die voorspelling is. De waarde van de genormaliseerde Shiller P/E op dit moment weet je ook, want die kun je uit de bovenste grafiek aflezen.

quote:

Op dinsdag 30 december 2008 01:10 schreef sitting_elfling het volgende:
Bedankt voor de uitleg! Jammer alleen dat de groei van 1988 tot 2000 niet is meegenomen. Het wekt wel mn interesse hoe het plaatje er dan uitgezien zou hebben.

Mede omdat het feit dat die periode meer borg staat qua technologie en huidige maatschappij dan de 10 tallen jaren daarvoor. Besides, rond 1988 stond de S&P rond de 250 en rond 2000 rond 1450. En die periode wordt nogal gezien als een overvalued periode.

Jawel, die periode zit er ook in! Alleen natuurlijk niet in het plaatje met 20-jaar returns. Als ik bijvoorbeeld in 1995 was ingestapt dan kan ik immers pas in 2015 weten wat mijn 20-jaar returns zijn! Maar data van 1995 zit natuurlijk wel verwerkt in de plaatjes van 1, 2, 5 en 10 jaar. En data van 2005 zit wel in de plaatjes van 1 en 2 jaar, maar niet van 5, 10 en 20 jaar. Ik kan helaas niet in de toekomst kijken.

quote:

Overigens als je het niet erg vind leg ik deze strategie eens voor aan mn professor die les geeft in Technische Analyses (alleen voor masterstudenten) op onze universiteit.

Prima.