[CENTRAAL] Exo-Planeten Topic

29-06-2010

Object bij zonachtige ster is inderdaad een planeet



Het object dat twee jaar geleden bij de jonge, zonachtige ster 1RXS 1609 werd gefotografeerd, blijkt inderdaad een planeet te zijn. De planeet, die ongeveer achtmaal zo zwaar is als de planeet Jupiter, draait in een zeer wijde baan om de ster. De afstand tussen de beide hemellichamen is meer dan driehonderd keer zo groot als die tussen aarde en zon.

Bij zijn ontdekking in 2008 konden astronomen er nog niet helemaal zeker van zijn dat de ster en het naastgelegen object ook daadwerkelijk bij elkaar horen. Maar uit vervolgonderzoek is gebleken dat de beide hemellichamen gezamenlijk door de ruimte bewegen. Het tweetal bevindt zich op een afstand van 500 lichtjaar in het sterrenbeeld Schorpioen.

De afgelopen jaren zijn ook bij een paar andere sterren planeten gefotografeerd, maar 1RXS 1609 blijft een bijzonder geval. Er is geen enkel ander geval bekend waarbij een planeet van deze afmetingen op zo'n grote afstand rond zijn moederster draait. Uit het onderzoek van de afgelopen jaren blijkt dat er geen zware planeten op kleinere afstanden van 1RXS 1609 te vinden zijn.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

04-6-2010

Planeten bij de vleet

Het lijkt soms alsof we altijd al kennis hebben gehad over de kosmos, maar niets is minder waar. Dat er veel sterren, dus zonnen, zijn is duidelijk voor eenieder die een blik op de nachtelijke hemel werpt. Pas in 1992 vonden we het eerste bewijs van planeten buiten ons zonnestelsel. Drie jaar later werd een planeet ontdekt die cirkelde rond een zon die leek op de onze. Dat is allemaal redelijk recent. Nog geen twintig jaar geleden. Inmiddels is de teller behoorlijk bijgesteld en vinden we werelden die in de verste verte niet op die van ons lijken...



In de meeste gevallen staan de planeten veel dichter bij hun centrale ster dan in ons zonnestelsel het geval is. Het betreft gigantische planeten die erg dicht bij hun zon staan. Ze cirkelen er sneller omheen dan Mercurius rond onze zon. Ergens is het ook logisch want kleine planeten kunnen we veel moeilijker detecteren. Planeten die een lange omloopbaan hebben zijn ook al niet gemakkelijk te vinden.

Betekent dit we een uitzondering in de kosmos zijn? Dat het normaal is dat grote hete planeten dichtbij hun ster staan? Zeker niet! Hoogstens zegt het iets over onze apparatuur waarmee we de buitenaardse objecten kunnen waarnemen. En net die instrumenten zijn in de loop der tijd beter geworden. We kunnen nog lang niet alles vinden en er is nog veel werk aan de winkel, maar het aantal ontdekte planeten neemt toe. Momenteel hebben we weet van 461 exoplaneten. De meeste hebben een grootte als van Jupiter, onze welbekende gasreus die de Aarde beschermt tegen kwalijke ruimtebrokstukken, maar ze worden kleiner en kleiner.


(Kepler ruimtetelescoop)

De grootste verandering wordt verwacht van NASA's Kepler ruimtetelescoop. Diens enige functie is het in de gaten houden van sterren en op die manier ook ontdekken of en welke planeten er omheen cirkelen. De telescoop houdt ongeveer 100.000 fonkeltjes in de gaten, dus dat kan heel wat planeten opleveren. Kepler doet zijn ontdekkingen door het licht te meten. Als een planeet omheen de zon draait dan wordt er in terugkomende intervallen zonlicht geblokkeerd. Kepler werkt dus niet via een nieuwe methode, eerder een verfijning van de bestaande wetenschap.

Het zal nog erg lang duren vooraleer het universum helemaal in kaart is gebracht, maar de eerste resultaten van Kepler zijn al binnen. Er werden onlangs 306 nieuwe exoplaneten ontdekt. Vijf zonnestelsels hadden meerdere planeten in een vaste baan draaien. Nog meest intrigerend is wat NASA ons over zo'n 400 gevallen nog niet wil vertellen. Nog één jaar moeten we wachten op resultaten die nu reeds bij hun bekend zijn. Waarom de informatie achter wordt gehouden is onbekend. Vonden ze planeten in de leefbare zone rond een ster? Of misschien wel een planeet zoals onze getroebleerde Aarde?

(Grenswetenschap)

07-09-2010

Lichte planeet ontdekt met nieuwe waarnemingstechniek



Een team astronomen uit Duitsland, Bulgarije en Polen heeft met een nieuwe techniek een nieuwe 'exoplaneet' ontdekt. De planeet is vijftien keer zo zwaar als de aarde en draait om een 700 lichtjaar verre ster in het sterrenbeeld Lier.

De gebruikte techniek kan alleen worden toegepast bij sterren waarbij eerder al een andere planeet is ontdekt. En die andere planeet moet vanaf de aarde gezien dan ook nog eens tijdens elke omloop precies vóór zijn moederster langs trekken. Tijdens zo'n planeetovergang neemt de helderheid van de ster een beetje af.

Als er geen andere factoren in het spel zijn, voltrekken zulke planeetovergangen zich met de regelmaat van een klok. Maar als er meer planeten rond de ster draaien, resulteert dat in kleine variaties in de cyclus van planeetovergangen. De astronomen hebben zulke variaties nu waargenomen bij de eerder ontdekte planeet van de ster Wasp-3.

De nieuwe planeet, die de aanduiding Wasp-3c heeft gekregen, heeft een omlooptijd van slechts 3,75 dagen. De eerder ontdekte planeet (Wasp-3b) heeft een omlooptijd die vrijwel exact tweemaal zo kort is. De beide planeten draaien dus op afstanden van slechts enkele miljoenen kilometers rond de ster.

Volgens de onderzoekers is de nieuwe waarnemingstechniek gevoelig genoeg voor het opsporen van exoplaneten ter grootte van de aarde.

© Eddy Echternach (http://www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

15-07-2010

Superhete planeet heeft een komeetachtige staart



Astronomen hebben met behulp van de Hubble-ruimtetelescoop vastgesteld dat een in 1999 ontdekte planeet een komeetachtige gasstaart heeft. De grote planeet, die de aanduiding HD 209458b draagt, draait op zo'n kleine afstand rond zijn moederster, dat zijn hete atmosfeer de ruimte in verdwijnt. Eerder hadden Europese astronomen al vastgesteld dat er in de atmosfeer van deze exoplaneet extreem hoge windsnelheden optreden.

HD 209458b is iets lichter dan de planeet Jupiter, maar heeft een veel grotere omvang. Dat komt doordat zijn atmosfeer door de enorm hoge temperatuur sterk is opgezwollen. Op zich is het dus niet zo verrassend dat deze planeet gas kwijtraakt. Maar nu is het verschijnsel ook werkelijk gemeten.

Steeds als de planeet vanaf de aarde gezien vóór zijn moederster langs beweegt, wordt er gas waargenomen dat met een snelheid van 35.000 kilometer per uur in onze richting komt. Dat is gas dat onder invloed van de deeltjeswind van de ster van de planeet wordt weggeblazen. Heel veel last heeft de planeet daar niet van: het zal nog vele miljarden jaren duren voordat hij door zijn gasvoorraad heen is.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

27-07-010

NASA-satelliet vindt planeten 'zoals de Aarde'


Dit NASA-beeld toont de radius van 'planetenjager' Kepler om bewoonbare werelden op te sporen.

Amper zes weken nadat de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA een nieuwe observatiesatelliet in gebruik nam, heeft het ruimtetuig al zo'n 700 vermoedelijke planeten ontdekt. 140 daarvan zouden qua grootte overeenkomsten met de Aarde vertonen.

Volgens de vroegste resultaten van planetenzoeker Kepler, een kleine NASA-satelliet die de ruimte in kaart helpt brengen, komen planeten zoals de onze veel vaker voor dan tot op heden werd aangenomen.

Kans op 'nieuwe Aardes' neemt toe
Voorbije onderzoeken gingen ervan uit dat de meeste planeten buiten ons zonnestelsel gasreuzen zijn, zoals Jupiter en Saturnus. De nieuwe informatie die planetenjager Kepler doorspeelt, wijst er op dat er ook heel wat 'vaste' werelden bestaan. Astronomen zeggen dat met deze ontdekking de kans sterk toeneemt dat we ooit werkelijk Aarde-achtige planeten zullen vinden.

Tot nu toe kondigde de NASA formaal nog maar vijf nieuwe exoplaneten - buiten ons zonnestelsel - aan op basis van de Kepler-missie. De betrokken onderzoeksteams moeten de Kepler-data nog verder onderzoeken vooraleer officieel kan worden bevestigd dat het wel degelijk om planeten gaat.

Identificeren
Maar hoopgevend zijn de data hoe dan ook. "De informatie wijst erop dat onze Melkweg (die meer dan 100 miljard sterren telt) meer dan 100 miljoen bewoonbare planeten bevat, en dat we binnen afzienbare tijd de eerste van deze planeten kunnen identificeren", zegt Dimitar Sasselov, astronomieprof aan de Amerikaanse Harvard University en betrokken bij de Kepler-missie. "Er is nog veel werk aan de winkel, maar de statistische resultaten zijn duidelijk: er zijn planeten zoals onze eigen Aarde." (hlnsydney/tw)

(HLN)

Planeten buiten ons zonnestelsel

De Aarde is één van de acht planeten in ons zonnestelsel. Onze zon is één van de 400 miljard sterren in de Melkweg. En de Melkweg is één van de meer dan 100 miljard sterrenstelsel in het universum. Hoeveel planeten zullen er zijn? En hoeveel planeten zullen op de Aarde lijken? Tot voor kort hadden we er nog nooit één gevonden, maar inmiddels weten we van het bestaan van enkele honderden

Carl Sagan: Consider Again That Pale Blue Dot
Op één van die tot dusver ontdekte planeten zou in theorie natuurlijk leven kunnen bestaan. Zullen zij ook denken dat het universum om hun heen draait? Of dat hun God het hele universum voor hun alleen geschapen heeft? Het is een idee dat Carl Sagan weer eens op elegante wijze bekritiseerd.

infographics:
http://www.flabber.nl/sit(...)INGS-infographic.jpg

http://www.flabber.nl/lin(...)ns-zonnestelsel-5715

http://www.flabber.nl/lin(...)ns-zonnestelsel-5715

(Flabber.nl)

27-07-2010

Krap bemeten planetenstelsels ontdekt



De afgelopen vijftien jaar is bij honderden sterren een planeet ontdekt, bij sommige sterren zelfs meer dan één. Doorgaans zijn de afstanden tussen de planeten in meervoudige stelsels groot. Maar Amerikaanse sterrenkundigen hebben nu twee sterren ontdekt waar twee planeten omheen draaien in banen die akelig dicht bij elkaar liggen. Toch weten deze planeten elkaar met rust te laten.

Bij een van de sterren, de stervende ster HD 200964, liggen de planeetbanen slechts 52 miljoen kilometer uit elkaar. Dat is vergelijkbaar met de afstand tussen de aarde en Mars, maar de beide exoplaneten zijn vele malen groter en zwaarder. Hun onderlinge aantrekkingskracht is drie miljoen keer zo groot als die tussen onze planeet en Mars. Opmerkelijk genoeg heeft dat nog niet tot ongelukken geleid - ook niet bij de ster 24 Sextanis, waar de situatie vergelijkbaar is.

Het is voor het eerst dat zulke krap bemeten planetenstelsels zijn ontdekt. Hoe ze precies tot stand zijn gekomen, is nog onduidelijk. Vast staat wel dat de verhoudingen tussen de omlooptijden van de planeten van de beide sterren eenvoudige breuken zijn (2:1 en 4:3). Zulke zogeheten baanresonanties hebben een stabiliserende uitwerking.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

28-07-2010

De zoektocht naar Aarde 2

De Kepler-satelliet heeft al ten minste 140 aardachtige planeten ontdekt, aldus een aan het project verbonden onderzoeker. Maar hoe kom je er achter of daar ook aardachtige omstandigheden heersen? Franse onderzoekers zochten de oplossing dicht bij huis.

Na krap zes weken meten vond de nieuwe NASA-planetenspeurder Kepler al 750 nieuwe exoplaneten. Kepler bezit de nauwkeurigheid om planeten bij verre sterren te ontdekken die ongeveer even groot als de aarde zijn. De verwachtingen over de planetenoogst waren dan ook hooggespannen. Volgens Kepler-onderzoeker Dimitar Sasselov maakt de satelliet die verwachtingen nu al waar: er zijn al zo’n 140 van de nieuwe exoplaneten als ‘aardachtig’ geclassificeerd.


NASA-satelliet Kepler is op 6 maart 2009 gelanceerd om op zoek te gaan naar exoplaneten: planeten die rond een andere ster dan onze zon draaien. Het doel van Kepler is om voor het eerst planeten te vinden die vergelijkbaar zijn met onze aarde. Afbeelding: © NASA

.Die classificatie moeten we wel met een korreltje zout nemen. Een planeet wordt hier namelijk al aardachtig genoemd als de straal van de planeet minder dan twee keer zo groot is als die van de aarde. Planeten als Mars en Venus passen ruimschoots binnen dat criterium, maar toch zou daar nooit leven voor kunnen komen zoals op aarde. De classificatie van Kepler is dus eigenlijk enkel een uitgangspunt: deze planeten zijn mogelijk interessant.

Niet te warm, niet te koud
Hoe kom je er dan achter of de nieuw ontdekte exoplaneten ook écht op de aarde lijken? Een eerste stap is het bepalen van hun afstand tot de ster waar ze omheen draaien. Alleen planeten binnen de zogenaamde Goldilocks zone van hun ster zijn geschikt voor het bestaan van leven. Dichter bij de ster is het te heet, verder weg te koud en te donker. De plaats van deze bewoonbare zone is afhankelijk van de grootte en helderheid van de ster waar de planeet bij hoort. In ons zonnestelsel valt alleen de aarde binnen de bewoonbare zone, hoewel Mars en Venus er niet ver vanaf liggen.


In ons zonnestelsel ligt alleen de aarde binnen de bewoonbare zone of Goldilocks zone. Als een ster helderder is dan de zon, ligt de zone verder van de ster af. Voor een zwakkere ster ligt hij dichterbij. Afbeelding: © Chewie/Wikimedia Commons

Als een exoplaneet ongeveer even groot blijkt als de aarde en bovendien binnen de Goldilocks zone ligt, zou aardachtig leven er mogelijk zijn. Maar of de omstandigheden er inderdaad naar zijn, of leven zich er misschien zelfs al heeft ontwikkeld, is een nog veel complexere vraag. Omdat we niet zomaar naar de exoplaneten toe kunnen gaan en onze telescopen geen foto’s van het oppervlak kunnen maken, moeten we gebruik maken van het licht dat uit de buurt van de planeet komt. Planeten geven zelf geen licht, maar het licht van hun ster wordt door een eventuele atmosfeer gefilterd. Stoffen in de atmosfeer blokkeren bepaalde kleuren licht, zodat een atmosfeer een unieke vingerafdruk achterlaat. Metingen van die vingerafdruk leidden al eerder tot zeer nauwkeurige informatie over een exoplaneet.

Als twee druppels water
Wetenschappers van het Institut d’Astrophysique de Paris ontdekten op deze manier een wel heel bijzondere planeet. Met een hoge-resolutie spectrograaf, een apparaat dat de aanwezige kleuren in licht kan analyseren, vonden zij de vingerafdrukken van ozon, zuurstof, natrium en stikstof in de atmosfeer van een kleine planeet. Ze analyseerden daarvoor het licht dat door de maan van de planeet werd weerkaatst. Helaas ging het hier niet om een ver zusje van de aarde, maar om de aarde zelf.

Astrofysicus Alfred Vidal-Madjar en zijn collega’s wilden met dit experiment testen of een klein planeetje zoals de onze wel een voldoende sterke licht-vingerafdruk achterlaat om te detecteren. Ze probeerden daarvoor de verwachte omstandigheden in de ruimte zo goed mogelijk te reproduceren. Tijdens een gedeeltelijke maansverduistering staat de aarde op één lijn tussen de maan en de zon. Het zonlicht dat op de maan valt tijdens zo’n verduistering is grotendeels door de atmosfeer van de aarde gegaan. De onderzoekers maten gedurende korte tijd en bij erg slecht weer het licht dat tijdens de maansverduistering op de maan viel. Hieruit konden zij met verrassend gemak de vingerafdrukken van de gassen in de aardse atmosfeer destilleren. Geen enkele reden dus, aldus Vidal-Madjar, dat we daar niet in zouden slagen bij een echte exoplaneet.


Bij een maansverduistering staat de aarde tussen de maan en de zon in. De schaduw van de aarde op de maan zorgt er voor dat die, geheel of gedeeltelijk, verduisterd wordt. Afbeelding: © Discovery News

.Toeval of geduld
Alle ingrediënten voor het opsporen van een tweede aarde zijn dus aanwezig. Kepler kan planeten met de juiste grootte vinden, waarvan er ongetwijfeld een flink aantal in de bewoonbare zone van hun ster zullen staan. De meest precieze ruimtespectrografen kunnen dan bepalen of deze planeten een atmosfeer hebben, en zo ja, uit welke gassen die atmosfeer bestaat. Het grootste probleem is vooralsnog dat de spectrografen alleen een goede meting kunnen doen als een exoplaneetje precies voor zijn ster langs gaat. De meeste planeten doen dat, vanaf de aarde gezien, niet of zelden. Maar zelfs als we niet het geluk hebben om zo’n planeetje toevallig te vinden gloort er nog licht aan de horizon: in 2017 lanceert de Europese ruimtevaartorganisatie ESA PLATO, een ruimtetelescoop die alle exoplaneten die voor hun ster langs gaan binnen een afstand van driehonderd lichtjaar in kaart zal brengen.

Met de geavanceerde planetenspeurders en spectrografen die we op dit moment hebben is het dus een kwestie van tijd voordat een tweelingzusje van de aarde zal worden gevonden. De kans lijkt groot dat zulke planeten inderdaad bestaan. De ontdekking ervan kan de ruimtevaart een nieuwe impuls geven. Het zal nog decennia duren voordat we ons zonnestelsel kunnen verlaten om de planeten van verre sterren te bezoeken, maar de droom leeft meer dan ooit.

Giftige superstormen op exoplaneet
Nog nooit eerder slaagden astronomen erin om zoveel over een exoplaneet te weten te komen als nu, over HD209458b. Op de Jupiterachtige planeet wordt het weerbeeld bepaald door superstormen van giftig gas.

http://www.kennislink.nl/publicaties/dampkring-exoplaneet-vanaf-aarde-gezien
Dampkring exoplaneet vanaf aarde gezien
Leidse sterrenkundigen hebben als eersten ter wereld vanaf het aardoppervlak de dampkring bekeken van de bekendste planeet buiten ons zonnestelsel (exoplaneet HD209458b). Dit unieke resultaat werd gepresenteerd op een internationaal symposium aan de Universiteit van Harvard.

Exoplaneten
Exoplaneten zijn er maar genoeg. Sterrenkundigen kennen al 120 planeten rond andere sterren, voor het grootste deel gigantische gasreuzen. Met nauwkeuriger onderzoeksmethoden komen ook de grote broers van onze aarde in zicht: stenen bolster, hete pit

(Kennislink)

02-07-2010

NASA ontdekt vreemde planeet

De Spitzer Space Telescope, een met vloeibaar helium gekoelde telescoop die in een heliocentrische baan achter de aarde aan om de zon draait, en gebruikt wordt voor observatie van het heelal in het infrarode golflengtegebied, heeft iets vreemds over een ver afgelegen planeet ontdekt. De planeet met de doopnaam GJ 436b heeft namelijk geen methaan, een ingrediënt dat op de meeste planeten wel aanwezig is. Voor wetenschappers - waaronder Kevin Stevenson, een student planeetwetenschappen van de Universiteit van Central Florida in Orlando en hoofdredacteur van de studie - is dit een groot raadsel: "Modellen vertellen ons dat de koolstof van deze planeet in de vorm van methaan te vinden zou moeten zijn. Theoretici gaan drukke tijden tegemoet om voor dit vreemde verschijnsel met een verklaring op de proppen te komen."



De ontdekking van een planeet zonder methaan brengt astronomen een stap dichter bij het onderzoeken van de atmosferen van verre planeten met een gelijkaardige grootte als de aarde. De planeet zonder methaan, gecatalogeerd als GJ 436b, heeft ongeveer dezelfde omvang als Neptunus. GJ 436b is daarmee de kleinste verre planeet die gelijk welke telescoop ooit eerder heeft kunnen analyseren. Uiteindelijk kunnen grotere ruimtetelescopen dezelfde techniek als de Spitzer Space Telescope gebruiken om op kleinere, op de aarde lijkende planeten, naar methaan en andere chemische samenstellingen die wijzen op leven (zoals wij dat menen te herkennen) zoals water, zuurstof en kooldioxide te zoeken.

Kevin Stevenson: "Uiteindelijk willen we een biohandtekening vinden op een kleine, rotsachtige planeet. Zuurstof, vooral met een beetje methaan, zou ons vertellen dat wij mensen niet alleen zijn."

Joseph Harrington (projectleider van de studie): "Bij deze verre, kleine planeet dachten we methaan te kunnen vinden, niet vanwege de mogelijke aanwezigheid van leven, maar wegens de chemische samenstelling van de planeet. Dit type van planeet zou verzadigd moeten zijn met methaan, een beetje zoals een stukje brood dat uit de dooier van een zachtgekookt eitje komt dat gebraden wordt om uiteindelijk een soort havermeel te krijgen."

Op onze levende planeet is methaan aanwezig dat hoofdzakelijk komt van microben die leven in koeien en in de waterdoordrenkte rijstvelden. Alle reuzengrote planeten in ons zonnestelsel hebben methaan, met inbegrip van objecten die kleiner zijn dan een ster, maar groter dan een planeet (bruine dwergen), ondanks het gebrek aan koeien en rijstvelden. Neptunus heeft een blauwe kleur doordat methaan rood licht absorbeert. Methaan is een gemeenschappelijk ingrediënt dat met relatief koude micro-organismen in wisselwerking kan treden.


(Spitzer Space Telescope)

In feite zou om het even welke buitenaardse wereld met de gebruikelijke atmosferische mengeling van waterstof, koolstof en zuurstof, en een temperatuur tot 730 graden Celsius, een hoop methaan en een kleine hoeveelheid koolmonoxide moeten hebben. Bij deze hoge temperaturen prefereert koolstof de vorm van methaan aan te nemen.

Bij een temperatuur van 530 graden Celsius wordt er van GJ 436b verondersteld dat de kleine planeet een overvloed aan methaan en weinig koolmonoxide heeft. De waarnemingen van ruimtetelescoop Spitzer tonen het tegenovergestelde. Spitzer analyseerde het licht van de planeet bij zes verschillende infrarode golflengten die bewijzen van koolmonoxide, maar niet van methaan opleverden.


Harrington: "We zitten met onze handen in onze haren te krabben, maar dit verduidelijkt wel dat er ruimte voor verbetering van onze modellen is. Nu hebben we actuele data van verafgelegen planeten die ons zullen leren wat er werkelijk gaande is in hun atmosferen."



GJ 436b bevindt zich in het sterrenbeeld Leeuw op 33 lichtjaar van de aarde en volgt een strakke baan rond een kleine ster - een spectraalklasse M rode dwerg die veel kouder is dan onze zon - die amper 2,64 dagen in beslag neemt. De kleine planeet komt van op de aarde gezien tijdens zijn baan rond de rode dwerg vóór de ster terecht. Spitzer ontdekte de vage gloed van GJ 436b wanneer de planeet achter zijn ster verdween, een gebeurtenis die men een secundaire eclips noemt.

Dit onderzoek werd uitgevoerd in mei 2009, net voor de Spitzer Space Telescope door zijn voorraad vloeibaar koelmiddel heen was om officieel te beginnen aan zijn 'warme' opdracht. Voor meer informatie over Spitzer kun je hier en hier terecht.

(Grenswetenschap)

Thank you, thank you, thank you very much

24-08-2010

Astronomen ontdekken 'overvol' planetenstelsel



Met een gevoelige spectrograaf op de 3,6-meter telescoop van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili is een planetenstelsel ontdekt waarin zich maar liefst vijf middelzware planeten bevinden in een gebied dat kleiner is dan de baan van Mars om de zon. Er zijn aanwijzingen voor nóg twee planeten in hetzelfde stelsel, waaronder een kleine, lichte 'aarde-achtige' planeet in een zeer kleine baan.

Exoplaneten - planeten bij andere sterren - verraden hun aanwezigheid doordat ze met hun zwaartekracht kleine schommelingen veroorzaken in de positie van hun moederster. Nauwkeurige metingen met de Europese HARPS-spectrograaf hebben uitgewezen dat er rond de ster HD 10180, op 127 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Waterslang, vijf Neptunus-achtige planeten draaien. De binnenste beweegt in een kleine baan met een omlooptijd van slechts 6 dagen; de buitenste staat 40% verder van zijn moederster dan de aarde van de zon af staat, en heeft een omlooptijd van ca. 600 dagen.

Daarnaast zijn er aanwijzingen voor een zwaardere, Satrunus-achtige planeet met een omlooptijd van 6 jaar, en een kleine planeet die slechts 40% zwaarder is dan de aarde in een baan op slechts drie miljoen kilometer afstand van de ster. Die aarde-achtige planeet beschrijft één omloop in niet meer dan 1,18 dagen.

Het planetenstelsel van HD 10180 is het 'volste' dat ooit is ontdekt. Eerder werden bij de ster 55 Cancri, in het sterrenbeeld Kreeft, vijf planeten ontdekt. Opmerkelijk is dat het nieuwe stelsel geen echte zware reuzenplaneten lijkt te bevatten. Ook blijken de afmetingen van de banen van de vijf middelzware planeten een wiskundige regelmaat te vertonen - iets soortgelijks is ook het geval met de planeetbanen in ons eigen zonnestelsel.

(allesoversterrenkunde)

23-08-2010

Botsende planeten bij nauwe dubbelsterren?



Planeten die een baan beschrijven rond een nauwe dubbelster - twee sterren die op heel kleine onderlinge afstand om elkaar heen bewegen - lopen grote kans om met elkaar in botsing te komen. Dat blijkt uit metingen van de Amerikaanse Spitzer Space Telescope die op 19 augustus gepubliceerd zijn in Astrophysical Journal Letters .

Spitzer mat de infrarode warmtestraling van drie nauwe dubbelstersystemen. Deze zogeheten RS CVn-sterren (genoemd naar het prototype RS Canes Venaticorum, in het sterrenbeeld Jachthonden) bestaan uit twee sterren die op een afstand van hooguit een paar miljoen kilometer om elkaar heen zwieren. De drie nauwe dubbelstersystemen blijken omgeven te worden door grote hoeveelheden warm stof. Dat kan geen stof zijn uit de ontstaansperiode van de sterren: dat zou in de afgelopen paar miljard jaar al lang uit het stelsel zijn weggeblazen. Er moet dus sprake zijn van een continue productie van nieuw stof.

De onderzoekers suggereren dat het stof afkomstig is van onderlinge botsingen van planeetachtige objecten in een baan rond de dubbelsterren. Doordat de twee sterren in de loop van de tijd steeds dichter om elkaar heen gaan cirkelen, ontstaan zwaartekrachtsverstoringen in een eventueel planetenstelsel. Die kunnen leiden tot onderlinge botsingen, waarbij relatief kleine planetoïden of volwaardige planeten compleet verpulverd worden.

© Govert Schilling

(allesversterrenkunde)

26-08-2010

Nieuw planetair stelsel ontdekt

Astrofysici rond Matthew Holman van de Harvard-universiteit hebben met de Keplerruimtetelescoop van de NASA twee nieuwe met Saturnus te vergelijken exoplaneten ontdekt en mogelijk een derde min of meer ter grootte van de Aarde, rond een verre ster die op onze Zon lijkt. Dat hebben NASA-wetenschappers vooruitlopend op een publicatie in het wetenschapsblad Science gemeld.

Gravitationele krachten
De reuzenexoplaneten kregen de naam Kepler-9b en Kepler-9c. Zij draaien respectievelijk in 19,2 en 38,9 dagen rond hun ster. Maar hun rotatiesnelheid is niet constant en schommelt respectievelijk 4 en 9 minuten per omloop. Dit is te wijten aan de krachtige gravitationele krachten tussen beide planeten, die hen echter ook bindt. Mogelijk omvat het stelsel nog een derde planeet die kleiner is en die iets groter dan de Aarde lijkt. De exoplaneet, waarvan het bestaan nog om bevestiging vraagt, draait dichter rond de ster.

Planetair stelsel
Het nieuw gevonden planetair stelsel bevindt zich op meer dan 2.000 lichtjaar van de Aarde. Een lichtjaar staat voor 9.460 miljard km.
De in maart 2009 gelanceerde en 590 miljoen dollar kostende Kepler draait rondom onze Zon en is door de NASA speciaal ontwikkeld om Aarde-achtige planeten rond sterren in onze Melkweg te vinden. In juni maakten missiewetenschappers bekend dat zij al meer dan 700 kandidaten hadden gevonden, waaronder vijf systemen met klaarblijkelijk meer dan één planeet.

Dinsdag maakte de Europese Zuidelijke Sterrenwacht ESO bekend een stelsel van mogelijk zeven planeten te hebben gevonden in een constellatie die lijkt op ons Zonnestelsel. (belga/ep)

(HLN)

30-08-2010

Exoplaneet blijkt warmer en stoffiger dan gedacht



Een gasvormige reuzenplaneet bij een ster op 130 lichtjaar afstand is 400 graden warmer dan sterrenkundigen hadden verwacht. Dat blijkt uit spectroscopische metingen aan de planeet, verricht met de 10-meter Keck II-telescoop op Hawaii. Een mogelijke verklaring is dat de dampkring van de planeet veel meer wolken en absorberende stofdeeltjes bevat.

Exoplaneet HR 8799b is zeven keer zo zwaar (maar ongeveer even groot) als Jupiter. Samen met twee andere planeten die een baan rond dezelfde ster beschrijven (in het sterrenbeeld Pegasus) werd hij in 2008 daadwerkelijk in beeld gebracht, eveneens met de Keck-telescoop. De meeste exoplaneten die tot nu toe zijn ontdekt zijn nooit echt 'gezien'; hun bestaan wordt indirect afgeleid uit schommelingen of helderheidsvariaties van de moederster.

Omdat HR 8799b wél echt gefotografeerd is, konden sterrenkundigen ook het spectrum van de planeet vastleggen en bestuderen. Op die manier werd ontdekt dat de dampkring van de reuzenplaneet - anders dan door modellen was voorspeld - vrijwel geen methaangas bevat. Dat doet vermoeden dat de temperatuur van de dampkring geen 500 graden bedraagt, maar minstens 900 graden.

De waarnemingen kunnen wat beter verklaard worden wanneer wordt aangenomen dat de planeetdampkring veel stof bevat, aldus de onderzoekers in een artikel dat later dit jaar gepubliceerd zal worden in Astrophysical Journal Letters .

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

07-09-2010

Vulkanisme op verre planeten is wellicht aantoonbaar



De afgelopen jaren hebben astronomen bij honderden sterren planeten ontdekt. Het zal nog tientallen jaren duren voordat er opnamen van het oppervlak van zo'n 'exoplaneet' kan worden gemaakt. Toch denken Amerikaanse astronomen dat het al veel eerder mogelijk zal zijn om eventueel vulkanisme op deze verre werelden te ontdekken.

Voorwaarde voor die ontdekking is dat er bij de vulkaanuitbarsting(en)enorme hoeveelheden gas worden uitgestoten. Met de James Webb-ruimtetelescoop, de opvolger van de Hubble-ruimtetelescoop die op z'n vroegst in 2014 wordt gelanceerd, zou de uitstoot van met name grote hoeveelheden zwaveldioxide bij de meest nabije exoplaneten al aantoonbaar kunnen zijn.

Op aarde zijn vulkaanuitbarstingen van de gewenste omvang vrij zeldzaam. Maar jongere planeten zijn naar verwachting vulkanisch veel actiever, wat de kans op de detectie vergroot.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allsoverserrekunde)