W&T Wetenschap & Technologie
Een plek om te discussiëren over wetenschappelijke onderwerpen, wetenschappelijke problemen, technologische projecten en grootse uitvindingen.
21-07-2011
Exoplaneten kunnen spectaculaire poollichten vertonen
Nieuw onderzoek door Amerikaanse wetenschappers laat zien dat de poollichten op hete Jupiter-achtige planeten honderd tot duizend keer zo intens kunnen zijn als op aarde. Poollicht ontstaat als geladen deeltjes van een ster - in ons geval de zon - door het magnetische veld van een planeet worden ingevangen en in botsing komen met moleculen in de atmosfeer.
De sterkste poollichten op aarde ontstaan als onze planeet wordt getroffen door de deeltjes van een zogeheten coronale massa-ejectie (CME) - een kolossale uitbarsting op de zon. De Amerikaanse wetenschappers hebben aan de hand van computermodellen onderzocht wat er gebeurt als een grote gasplaneet, die op een afstand van slechts enkele miljoenen kilometers om zijn ster draait, zo'n uitbarsting meemaakt.
Uit de modelberekeningen blijkt dat een CME het magnetische veld van zo'n planeet ernstig verzwakt, waardoor de geladen deeltjes diep doordringen in de atmosfeer. Bovendien begint het poollicht niet bij de polen, zoals bij de aarde, maar rond de evenaar. Pas later golft het richting de polen van de planeet.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Exoplaneten kunnen spectaculaire poollichten vertonen
Nieuw onderzoek door Amerikaanse wetenschappers laat zien dat de poollichten op hete Jupiter-achtige planeten honderd tot duizend keer zo intens kunnen zijn als op aarde. Poollicht ontstaat als geladen deeltjes van een ster - in ons geval de zon - door het magnetische veld van een planeet worden ingevangen en in botsing komen met moleculen in de atmosfeer.
De sterkste poollichten op aarde ontstaan als onze planeet wordt getroffen door de deeltjes van een zogeheten coronale massa-ejectie (CME) - een kolossale uitbarsting op de zon. De Amerikaanse wetenschappers hebben aan de hand van computermodellen onderzocht wat er gebeurt als een grote gasplaneet, die op een afstand van slechts enkele miljoenen kilometers om zijn ster draait, zo'n uitbarsting meemaakt.
Uit de modelberekeningen blijkt dat een CME het magnetische veld van zo'n planeet ernstig verzwakt, waardoor de geladen deeltjes diep doordringen in de atmosfeer. Bovendien begint het poollicht niet bij de polen, zoals bij de aarde, maar rond de evenaar. Pas later golft het richting de polen van de planeet.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
Welicht ten overvloede, maar je kunt op deze site meehelpen in het proces naar het zoeken van exoplaneten
http://www.planethunters.org/
Je moet grappig genoeg wel de laatste versie van Internet Explorer hebben
http://www.planethunters.org/
Je moet grappig genoeg wel de laatste versie van Internet Explorer hebben
quote:Op donderdag 4 augustus 2011 11:26 schreef k3vil het volgende:
Welicht ten overvloede, maar je kunt op deze site meehelpen in het proces naar het zoeken van exoplaneten
http://www.planethunters.org/
Je moet grappig genoeg wel de laatste versie van Internet Explorer hebben
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
11-08-2011
Donkerste planeet gloeit als stukje houtskool
Astronomen hebben vastgesteld dat een planeet buiten ons zonnestelsel, TrES-2b, de donkerste is die we al ontdekt hebben. Toch gloeit de planeet door de enorme hitte.
Astronomen David Kipping van Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics en David Spiegel van Princeton University publiceerden hun bevindingen in het Britse vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (MNRAS).
Het hemellichaam is zo groot als Jupiter en werd in 2006 ontdekt tijdens het Trans-Atlantic Exoplanet Survey. TrES-2b reflecteert nog geen één procent van het invallend licht. Ter vergelijking: Jupiter, de grootste planeet van ons zonnestelsel, reflecteert meer dan 30 procent.
"De planeet ziet er echter niet pikzwart uit", schrijft het duo. "De planeet is zo heet dat hij zwak gloeit zoals een stukje houtskool." De onderzoekers tasten wel nog in het duister over de reden waarom de planeet, die ongeveer 750 lichtjaren van ons verwijderd is, nu juist zo donker is. (belga/gb)
(HLN)
Donkerste planeet gloeit als stukje houtskool
Astronomen hebben vastgesteld dat een planeet buiten ons zonnestelsel, TrES-2b, de donkerste is die we al ontdekt hebben. Toch gloeit de planeet door de enorme hitte.
Astronomen David Kipping van Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics en David Spiegel van Princeton University publiceerden hun bevindingen in het Britse vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (MNRAS).
Het hemellichaam is zo groot als Jupiter en werd in 2006 ontdekt tijdens het Trans-Atlantic Exoplanet Survey. TrES-2b reflecteert nog geen één procent van het invallend licht. Ter vergelijking: Jupiter, de grootste planeet van ons zonnestelsel, reflecteert meer dan 30 procent.
"De planeet ziet er echter niet pikzwart uit", schrijft het duo. "De planeet is zo heet dat hij zwak gloeit zoals een stukje houtskool." De onderzoekers tasten wel nog in het duister over de reden waarom de planeet, die ongeveer 750 lichtjaren van ons verwijderd is, nu juist zo donker is. (belga/gb)
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
05-09-2011
Dik wolkendek kan exoplaneet HD85512b bewoonbaar maken
Sterrenkundigen hebben bij de ster HD85512 een mogelijk bewoonbare planeet ontdekt. De oranje dwergster staat op 36 lichtjaar afstand in het zuidelijke sterrenbeeld Vela (Zeilen). De planeet, HD85512b geheten, is gevonden met de gevoelige HARPS-spectrograaf op de Europese 3,6-meter telescoop op de La Silla-sterrenwacht in het noorden van Chili. De planeet is 3,6 keer zo zwaar als de aarde, bestaat vrijwel zeker uit rotsachtig materiaal, en draait eens in de 54 dagen rond zijn moederster, op een gemiddelde afstand van 39 miljoen kilometer.
Volgens de astronomen bevindt de planeet zich nabij de binnenrand van de zogeheten 'bewoonbare zone', waar de temperatuur het bestaan van vloeibaar water aan het oppervlak mogelijk maakt. Dat blijkt uit modelberekeningen, waarbij overigens wel aangenomen moet worden dat de planeet een vrij dik wolkendek heeft dat een belangrijk deel van het opvallende zonlicht reflecteert.
Samen met exoplaneet GL581d is HD85512b nu de beste kandidaat voor een min of meer aarde-achtige planeet in de bewoonbare zone van zijn moederster. Een nóg betere kandidaat is GL581g, maar over het bestaan van die planeet bestaat de nodige onzekerheid.
(allesoversterrenkunde)
Dik wolkendek kan exoplaneet HD85512b bewoonbaar maken
Sterrenkundigen hebben bij de ster HD85512 een mogelijk bewoonbare planeet ontdekt. De oranje dwergster staat op 36 lichtjaar afstand in het zuidelijke sterrenbeeld Vela (Zeilen). De planeet, HD85512b geheten, is gevonden met de gevoelige HARPS-spectrograaf op de Europese 3,6-meter telescoop op de La Silla-sterrenwacht in het noorden van Chili. De planeet is 3,6 keer zo zwaar als de aarde, bestaat vrijwel zeker uit rotsachtig materiaal, en draait eens in de 54 dagen rond zijn moederster, op een gemiddelde afstand van 39 miljoen kilometer.
Volgens de astronomen bevindt de planeet zich nabij de binnenrand van de zogeheten 'bewoonbare zone', waar de temperatuur het bestaan van vloeibaar water aan het oppervlak mogelijk maakt. Dat blijkt uit modelberekeningen, waarbij overigens wel aangenomen moet worden dat de planeet een vrij dik wolkendek heeft dat een belangrijk deel van het opvallende zonlicht reflecteert.
Samen met exoplaneet GL581d is HD85512b nu de beste kandidaat voor een min of meer aarde-achtige planeet in de bewoonbare zone van zijn moederster. Een nóg betere kandidaat is GL581g, maar over het bestaan van die planeet bestaat de nodige onzekerheid.
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
08-09-2011
Onzichtbare planeet ontdekt
Met de NASA-satelliet Kepler is een planeet ontdekt die niet met constante snelheid om zijn moederster draait: soms beweegt hij wat sneller, soms wat trager. Daaruit leiden astronomen af dat er nóg een planeet om de ster moet draaien, al is deze niet direct waarneembaar.
Zowel de waargenomen als de 'onzichtbare' planeet draait om de zonachtige ster Kepler-19, die zich op een afstand van 650 lichtjaar in het sterrenbeeld Lier bevindt. De Kepler-satelliet spoort planeten bij zulke sterren op, door te letten op de kleine, regelmatige helderheidsdipjes die optreden als een planeet - vanaf de aarde gezien - bij elke omloop eventjes vóór zijn ster langs beweegt. Op die manier heeft ook planeet Kepler-19b zijn bestaan verraden.
Kepler-19b draait met een periode van ruim negen dagen op een afstand van ruim dertien miljoen kilometer om zijn moederster. Hij is ruim twee keer zo groot als de aarde.
Als Kepler-19b de enige planeet was die om de ster draaide, zou hij met de regelmaat van de klok voor deze langs gaan. Maar die planeetovergangen komen soms een paar minuten te vroeg, soms een paar minuten te laat. Zulke variaties ontstaan als er een tweede planeet om de ster draait, die met zijn zwaartekracht de baanbeweging van Kepler-19b beïnvloedt. Hetzelfde effect leidde in 1846 tot de ontdekking van de planeet Neptunus, die de baanbeweging van Uranus verstoort.
Over de tweede planeet, Kepler-19c, is verder niet veel bekend. Zeker is alleen dat hij niet genoeg massa heeft om zijn ster heen en weer te trekken, en ook niet bij elke omloop voor zijn ster langs beweegt. Het zou een kleine planeet in een krappe omloopbaan kunnen zijn, maar ook een grotere planeet in een wijdere baan.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Onzichtbare planeet ontdekt
Met de NASA-satelliet Kepler is een planeet ontdekt die niet met constante snelheid om zijn moederster draait: soms beweegt hij wat sneller, soms wat trager. Daaruit leiden astronomen af dat er nóg een planeet om de ster moet draaien, al is deze niet direct waarneembaar.
Zowel de waargenomen als de 'onzichtbare' planeet draait om de zonachtige ster Kepler-19, die zich op een afstand van 650 lichtjaar in het sterrenbeeld Lier bevindt. De Kepler-satelliet spoort planeten bij zulke sterren op, door te letten op de kleine, regelmatige helderheidsdipjes die optreden als een planeet - vanaf de aarde gezien - bij elke omloop eventjes vóór zijn ster langs beweegt. Op die manier heeft ook planeet Kepler-19b zijn bestaan verraden.
Kepler-19b draait met een periode van ruim negen dagen op een afstand van ruim dertien miljoen kilometer om zijn moederster. Hij is ruim twee keer zo groot als de aarde.
Als Kepler-19b de enige planeet was die om de ster draaide, zou hij met de regelmaat van de klok voor deze langs gaan. Maar die planeetovergangen komen soms een paar minuten te vroeg, soms een paar minuten te laat. Zulke variaties ontstaan als er een tweede planeet om de ster draait, die met zijn zwaartekracht de baanbeweging van Kepler-19b beïnvloedt. Hetzelfde effect leidde in 1846 tot de ontdekking van de planeet Neptunus, die de baanbeweging van Uranus verstoort.
Over de tweede planeet, Kepler-19c, is verder niet veel bekend. Zeker is alleen dat hij niet genoeg massa heeft om zijn ster heen en weer te trekken, en ook niet bij elke omloop voor zijn ster langs beweegt. Het zou een kleine planeet in een krappe omloopbaan kunnen zijn, maar ook een grotere planeet in een wijdere baan.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
12-09-2011
Nieuwe Europese exoplanetenoogst bevat 20 super-aardes
Met de extreem gevoelige HARPS-spectrograaf op de 3,6-meter telescoop van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili zijn 55 nieuwe exoplaneten ontdekt, waaronder 20 zogeheten super-aardes - planeten die minder dan tien keer zo zwaar zijn als onze eigen aarde. Eén daarvan bevindt zich aan de binnenrand van de bewoonbare zone van zijn moederster; op het oppervlak van die planeet zou eventueel vloeibaar water, en dus leven kunnen voorkomen.
HARPS (High-Accuracy Radial-velocity Planet Searcher) meet de minieme schommelingen van sterren die veroorzaakt worden door de zwaartekracht van een rondcirkelende planeet. De spectrograaf is zo nauwkeurig dat er snelheidsvariaties van slechts twee kilometer per uur gedetecteerd kunnen worden. Daardoor is het mogelijk om planeten te vinden zoals HD 85512b, die slechts 3,6 keer zo zwaar is als de aarde. Daarbij helpt het dat de planeet in een vrij kleine baan rond een oranje dwergster beweegt. Eerder rekenden sterrenkundigen al voor dat er op deze planeet vloeibaar water kan voorkomen, vooropgesteld dat hij een redelijk dik wolkendek heeft.
Met HARPS zijn tot nu toe al 155 exoplaneten gevonden, waaronder een stelsel dat minstens zes en misschien zeven planeten bevat. HARPS-waarnemingen aan 376 zonachtige sterren wijzen uit dat veertig procent van al die sterren vergezeld wordt door een planeet die lichter is dan Saturnus. Het aantal sterren met aarde-achtige planeten is waarschijnlijk nog veel groter. HARPS ontdekte ook de planeet Gliese 781d, de eerst ontdekte super-aarde die zich zo goed als zeker in de bewoonbare zone van zijn moederster bevindt. (Een tweede kandidaat, Gliese 581g, blijkt bij nader inzien niet te bestaan; HD 85512b is nu de tweede bekende super-aarde die mogelijk bewoonbaar is.)
In tegenstelling tot de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler, die exoplaneten ontdekt wanneer ze gezien vanaf de aarde voor hun moederster langs bewegen, richt HARPS zich vooral op sterren op relatief kleine afstand van de zon. Volgens teamleider Michel Mayor van de Universiteit van Genève, die in 1995 de allereerste exoplaneet bij een normale ster ontdekte, zijn de nieuwe super-aardes dan ook geschikte kandidaten voor toekomstig vervolgonderzoek, waarbij gezocht wordt naar mogelijke 'biomarkers', zoals zuurstof in de dampkring.
De nieuwe ontdekkingen zijn vandaag gepresenteerd op de 'Extreme Solar Systems'-conferentie in het Grand Teton National Park in Wyoming, en worden gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics. Zestien van de twintig super-aardes werden ook aangekondigd op een ESO-persconferentie.
Binnenkort wordt een kopie van HARPS geplaatst op de Italiaanse Galileo-telescoop op La Palma. ESO werkt ook aan nieuwe, gevoeliger instrumenten voor de jacht op exoplaneten: ESPRESSO voor de Very Large Telescope en CODEX voor de toekomstige European Extremely Large Telescope E-ELT). Volgens Markus Kissler-Patig van ESO zal de E-ELT ook in staat zijn om spectroscopisch onderzoek te verrichten aan de samenstelling van de dampkring van HD 85512b.
(allesoversterrenkunde)
Nieuwe Europese exoplanetenoogst bevat 20 super-aardes
Met de extreem gevoelige HARPS-spectrograaf op de 3,6-meter telescoop van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili zijn 55 nieuwe exoplaneten ontdekt, waaronder 20 zogeheten super-aardes - planeten die minder dan tien keer zo zwaar zijn als onze eigen aarde. Eén daarvan bevindt zich aan de binnenrand van de bewoonbare zone van zijn moederster; op het oppervlak van die planeet zou eventueel vloeibaar water, en dus leven kunnen voorkomen.
HARPS (High-Accuracy Radial-velocity Planet Searcher) meet de minieme schommelingen van sterren die veroorzaakt worden door de zwaartekracht van een rondcirkelende planeet. De spectrograaf is zo nauwkeurig dat er snelheidsvariaties van slechts twee kilometer per uur gedetecteerd kunnen worden. Daardoor is het mogelijk om planeten te vinden zoals HD 85512b, die slechts 3,6 keer zo zwaar is als de aarde. Daarbij helpt het dat de planeet in een vrij kleine baan rond een oranje dwergster beweegt. Eerder rekenden sterrenkundigen al voor dat er op deze planeet vloeibaar water kan voorkomen, vooropgesteld dat hij een redelijk dik wolkendek heeft.
Met HARPS zijn tot nu toe al 155 exoplaneten gevonden, waaronder een stelsel dat minstens zes en misschien zeven planeten bevat. HARPS-waarnemingen aan 376 zonachtige sterren wijzen uit dat veertig procent van al die sterren vergezeld wordt door een planeet die lichter is dan Saturnus. Het aantal sterren met aarde-achtige planeten is waarschijnlijk nog veel groter. HARPS ontdekte ook de planeet Gliese 781d, de eerst ontdekte super-aarde die zich zo goed als zeker in de bewoonbare zone van zijn moederster bevindt. (Een tweede kandidaat, Gliese 581g, blijkt bij nader inzien niet te bestaan; HD 85512b is nu de tweede bekende super-aarde die mogelijk bewoonbaar is.)
In tegenstelling tot de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler, die exoplaneten ontdekt wanneer ze gezien vanaf de aarde voor hun moederster langs bewegen, richt HARPS zich vooral op sterren op relatief kleine afstand van de zon. Volgens teamleider Michel Mayor van de Universiteit van Genève, die in 1995 de allereerste exoplaneet bij een normale ster ontdekte, zijn de nieuwe super-aardes dan ook geschikte kandidaten voor toekomstig vervolgonderzoek, waarbij gezocht wordt naar mogelijke 'biomarkers', zoals zuurstof in de dampkring.
De nieuwe ontdekkingen zijn vandaag gepresenteerd op de 'Extreme Solar Systems'-conferentie in het Grand Teton National Park in Wyoming, en worden gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics. Zestien van de twintig super-aardes werden ook aangekondigd op een ESO-persconferentie.
Binnenkort wordt een kopie van HARPS geplaatst op de Italiaanse Galileo-telescoop op La Palma. ESO werkt ook aan nieuwe, gevoeliger instrumenten voor de jacht op exoplaneten: ESPRESSO voor de Very Large Telescope en CODEX voor de toekomstige European Extremely Large Telescope E-ELT). Volgens Markus Kissler-Patig van ESO zal de E-ELT ook in staat zijn om spectroscopisch onderzoek te verrichten aan de samenstelling van de dampkring van HD 85512b.
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
13-09-2011
Ster bombardeert planeet met röntgenstraling
Exoplaneet CoRoT-2b verliest per seconde vijf miljoen ton materie doordat hij gebombardeerd wordt door energierijke röntgenstraling van zijn moederster. Dat concluderen sterrenkundigen op basis van metingen van het Amerikaanse Chandra X-ray Observatory en de Europese Very Large Telescope. De planeet is ongeveer drie keer zo zwaar als Jupiter, en beschrijft een baan op een afstand van niet meer dan zo'n vier miljoen kilometer. Hij werd in 2008 ontdekt door de Franse ruimtetelescoop CoRoT.
De ster (officieel CoRoT-2a geheten) staat op 880 lichtjaar afstand van de aarde en is een 'volwassen' dwergster van enkele honderden miljoenen jaren oud. De energierijke röntgenstraling van de ster wordt gegenereerd door een sterk magnetisch veld, dat op zijn beurt wordt opgewekt door de snelle rotatie van de ster. Normaal gesproken zou de ster vele tientallen miljoenen jaren geleden al zijn afgeremd en daardoor minder actief zijn geworden. De snelle rotatie van de ster is waarschijnlijk het gevolg van de nabijheid van de zware reuzenplaneet. CoRoT-2b heeft het röntgenbombardement dus indirect aan zichzelf te danken.
Ondersteuning voor deze hypothese komt van waarnemingen aan de stellaire begeleider van CoRoT-2a - een andere (en vermoedelijk even oude) dwergster op een afstand van ca. 150 miljard kilometer. Die begeleider straalt geen röntgenstraling uit, vermoedelijk omdat hij niet door een planetaire begeleider in een kleine omloopbaan wordt vergezeld.
Hert röntgenbombardement - honderdduizend keer zo intens als de röntgenstraling die de aarde van de zon ontvangt - is mogelijk ook de verklaring voor het feit dat CoRoT-2b een sterk 'opgezwollen' planeet is. De nieuwe resultaten zijn gepubliceerd in het vakblad Astronomy & Astrophysics .
© Govert Schilling
(allesoversterrenkunde)
Ster bombardeert planeet met röntgenstraling
Exoplaneet CoRoT-2b verliest per seconde vijf miljoen ton materie doordat hij gebombardeerd wordt door energierijke röntgenstraling van zijn moederster. Dat concluderen sterrenkundigen op basis van metingen van het Amerikaanse Chandra X-ray Observatory en de Europese Very Large Telescope. De planeet is ongeveer drie keer zo zwaar als Jupiter, en beschrijft een baan op een afstand van niet meer dan zo'n vier miljoen kilometer. Hij werd in 2008 ontdekt door de Franse ruimtetelescoop CoRoT.
De ster (officieel CoRoT-2a geheten) staat op 880 lichtjaar afstand van de aarde en is een 'volwassen' dwergster van enkele honderden miljoenen jaren oud. De energierijke röntgenstraling van de ster wordt gegenereerd door een sterk magnetisch veld, dat op zijn beurt wordt opgewekt door de snelle rotatie van de ster. Normaal gesproken zou de ster vele tientallen miljoenen jaren geleden al zijn afgeremd en daardoor minder actief zijn geworden. De snelle rotatie van de ster is waarschijnlijk het gevolg van de nabijheid van de zware reuzenplaneet. CoRoT-2b heeft het röntgenbombardement dus indirect aan zichzelf te danken.
Ondersteuning voor deze hypothese komt van waarnemingen aan de stellaire begeleider van CoRoT-2a - een andere (en vermoedelijk even oude) dwergster op een afstand van ca. 150 miljard kilometer. Die begeleider straalt geen röntgenstraling uit, vermoedelijk omdat hij niet door een planetaire begeleider in een kleine omloopbaan wordt vergezeld.
Hert röntgenbombardement - honderdduizend keer zo intens als de röntgenstraling die de aarde van de zon ontvangt - is mogelijk ook de verklaring voor het feit dat CoRoT-2b een sterk 'opgezwollen' planeet is. De nieuwe resultaten zijn gepubliceerd in het vakblad Astronomy & Astrophysics .
© Govert Schilling
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
15-09-2011
Nieuwe verrassing: planeet met twee zonnen ontdekt
Ons zonnestelsel blijkt maar één van talrijke varianten in de kosmos te zijn, want astronomen hebben nu voor het eerst in de geschiedenis van de astronomie een planeet met twee zonnen ontdekt, zo staat in het laatste nummer van het wetenschappelijke vakblad Science.
© afp
Een groep astronomen rond onder andere Laurance Doyle van het SETI-instituut meldde met de Kepler-satelliet van de NASA op exoplaneet Kepler-16b te zijn gestoten. Meteen is onmiskenbaar voor het eerst een planeet buiten ons zonnestelsel gezien die rond twee sterren draait, benadrukt co-auteur Josh Carter van het Harvard Smithsonian Center for Astrophysics in een mededeling.
Kepler-16b omcirkelt op ongeveer 200 lichtjaar van ons twee dwergsterren. De ene heeft een vijfde van de massa van onze Zon, de andere twee derde. De twee sterren bevinden zich op ongeveer 35 miljoen km van elkaar en wentelen in 41 dagen rond elkaar. De planeet heeft 229 dagen nodig voor een omloop op 105 miljoen km afstand. Dit lijkt op de baan van Venus in ons stelsel.
Kepler-16b is niet zoals de fictieve woestijnplaneet Tatooine met haar twee zonnen in 'Star Wars'. Het ding is vanwege de geringere massa van de twee sterren een koude gasreus van het type Saturnus. Het is er wellicht min 75 tot min 100 graden koud. Te koud voor leven dus, besluiten de astronomen. Haar massa is een derde van Jupiter.
De planeet liet zich verschalken doordat het licht van de dubbelsterren afzwakte toen zij ervoor schoof. (belga/adb)
(HLN)
Nieuwe verrassing: planeet met twee zonnen ontdekt
Ons zonnestelsel blijkt maar één van talrijke varianten in de kosmos te zijn, want astronomen hebben nu voor het eerst in de geschiedenis van de astronomie een planeet met twee zonnen ontdekt, zo staat in het laatste nummer van het wetenschappelijke vakblad Science.
© afp
Een groep astronomen rond onder andere Laurance Doyle van het SETI-instituut meldde met de Kepler-satelliet van de NASA op exoplaneet Kepler-16b te zijn gestoten. Meteen is onmiskenbaar voor het eerst een planeet buiten ons zonnestelsel gezien die rond twee sterren draait, benadrukt co-auteur Josh Carter van het Harvard Smithsonian Center for Astrophysics in een mededeling.
Kepler-16b omcirkelt op ongeveer 200 lichtjaar van ons twee dwergsterren. De ene heeft een vijfde van de massa van onze Zon, de andere twee derde. De twee sterren bevinden zich op ongeveer 35 miljoen km van elkaar en wentelen in 41 dagen rond elkaar. De planeet heeft 229 dagen nodig voor een omloop op 105 miljoen km afstand. Dit lijkt op de baan van Venus in ons stelsel.
Kepler-16b is niet zoals de fictieve woestijnplaneet Tatooine met haar twee zonnen in 'Star Wars'. Het ding is vanwege de geringere massa van de twee sterren een koude gasreus van het type Saturnus. Het is er wellicht min 75 tot min 100 graden koud. Te koud voor leven dus, besluiten de astronomen. Haar massa is een derde van Jupiter.
De planeet liet zich verschalken doordat het licht van de dubbelsterren afzwakte toen zij ervoor schoof. (belga/adb)
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
in de zoektocht naar exoplaneten zoekt men ook vooral naar aarde-achtige planeten en een aantal zijn gevonden die toch altijd nog een aantal maal groter zijn dan de aarde, kleinere planeten die aarde-afmetingen hebben of nog kleiner weet men dus nog niet te detecteren en dus kunnen er daar ook een groot aantal van zijn en dit zijn eigenlijk de interessantste want daar kun je pas echt beginnen met vergelijking t.o.v. de aarde, ben benieuwd wanneer men ook deze planeten gaat vinden
Als je er van uit gaat dat de massa van die planeten zodanig verdeeld kan zijn dat de gemiddelde zwaartekracht op de oppervlakte gelijk is op de aarde, er stromend water is en zuurstof, dan zou je zonder meer deze planeten kunnen vergelijken met de aarde.quote:
in de zoektocht naar exoplaneten zoekt men ook vooral naar aarde-achtige planeten en een aantal zijn gevonden die toch altijd nog een aantal maal groter zijn dan de aarde, kleinere planeten die aarde-afmetingen hebben of nog kleiner weet men dus nog niet te detecteren en dus kunnen er daar ook een groot aantal van zijn en dit zijn eigenlijk de interessantste want daar kun je pas echt beginnen met vergelijking t.o.v. de aarde, ben benieuwd wanneer men ook deze planeten gaat vinden
Shit! werken zuigt...
Op donderdag 22 november 2007 @ 12:42 schreef Neelis het volgende: Rabbelneuteaantwaark ?
Op donderdag 22 november 2007 @ 12:42 schreef Neelis het volgende: Rabbelneuteaantwaark ?
21-09-2011
Bestaan planeet in twijfel getrokken
Fomalhaut b - een van de weinige 'exoplaneten' waar foto's van zijn gemaakt - bestaat misschien niet. Op recente opnamen van de ster Fomalhaut is nog wel een heldere stip te zien, maar deze bevindt zich niet op de vooraf verwachte positie.
De vermeende planeet werd in 2008 ontdekt op opnamen die in 2004 en 2006 met de Advanced Camera for Surveys (ACS) van de Hubble-ruimtetelescoop waren gemaakt. Uit de beelden bleek duidelijk dat Fomalhaut b in de tussentijd een stukje was opgeschoven, wat erop wees dat het object in een wijde baan om de ster draaide.
In de drie jaar daarna konden geen nieuwe opnamen van de planeet worden gemaakt. De ACS-camera viel in 2007 uit en wordt ook niet meer gerepareerd. Opnamen die vorig jaar met een oudere Hubble-camera zijn gemaakt, laten wel een heldere stip zien, maar die bevindt zich op een onverwachte plek.
Als het inderdaad om één en hetzelfde object gaat, zou de planeet een sterk elliptische baan moeten volgen die hem dwars door de stofschijf voert die de ster Fomalhaut omringt. En dat zou die stofschijf ernstig moeten verstoren, waar geen sprake van lijkt te zijn.
Het is natuurlijk mogelijk dat de 'echte' Fomalhaut b om de een of andere reden niet zichtbaar is op de opnamen die vorig jaar zijn gemaakt, en dat het wél vastgelegde object iets anders is - een tijdelijke verdichting in de stofschijf bijvoorbeeld of een toevallig passerende achtergrondster.
Volgend jaar zullen nieuwe opnamen met de ruimtetelescoop worden gemaakt, die wellicht uitsluitsel kunnen geven. Tot die tijd zit Fomalhaut b op de reservebank.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Bestaan planeet in twijfel getrokken
Fomalhaut b - een van de weinige 'exoplaneten' waar foto's van zijn gemaakt - bestaat misschien niet. Op recente opnamen van de ster Fomalhaut is nog wel een heldere stip te zien, maar deze bevindt zich niet op de vooraf verwachte positie.
De vermeende planeet werd in 2008 ontdekt op opnamen die in 2004 en 2006 met de Advanced Camera for Surveys (ACS) van de Hubble-ruimtetelescoop waren gemaakt. Uit de beelden bleek duidelijk dat Fomalhaut b in de tussentijd een stukje was opgeschoven, wat erop wees dat het object in een wijde baan om de ster draaide.
In de drie jaar daarna konden geen nieuwe opnamen van de planeet worden gemaakt. De ACS-camera viel in 2007 uit en wordt ook niet meer gerepareerd. Opnamen die vorig jaar met een oudere Hubble-camera zijn gemaakt, laten wel een heldere stip zien, maar die bevindt zich op een onverwachte plek.
Als het inderdaad om één en hetzelfde object gaat, zou de planeet een sterk elliptische baan moeten volgen die hem dwars door de stofschijf voert die de ster Fomalhaut omringt. En dat zou die stofschijf ernstig moeten verstoren, waar geen sprake van lijkt te zijn.
Het is natuurlijk mogelijk dat de 'echte' Fomalhaut b om de een of andere reden niet zichtbaar is op de opnamen die vorig jaar zijn gemaakt, en dat het wél vastgelegde object iets anders is - een tijdelijke verdichting in de stofschijf bijvoorbeeld of een toevallig passerende achtergrondster.
Volgend jaar zullen nieuwe opnamen met de ruimtetelescoop worden gemaakt, die wellicht uitsluitsel kunnen geven. Tot die tijd zit Fomalhaut b op de reservebank.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
een planeet die 6x groter is dan de aarde heeft toch een veel grotere zwaartekracht?, misschien dat leven zich er wel op kan aanpassen maar zou bijv. een mens dat aankunnen?quote:
[..]
Als je er van uit gaat dat de massa van die planeten zodanig verdeeld kan zijn dat de gemiddelde zwaartekracht op de oppervlakte gelijk is op de aarde, er stromend water is en zuurstof, dan zou je zonder meer deze planeten kunnen vergelijken met de aarde.
22-09-2011
Amateurwetenschappers ontdekken nieuwe planeten
In gegevens van de Amerikaanse satelliet Kepler zijn waarschijnlijk twee nieuwe planeten opgespoord. En dat is nu eens niet door professionele astronomen of een geavanceerd computerprogramma gedaan, maar door de vrijwilligers van het project Planet Hunters.
Bij Planet Hunters, dat vorig jaar december van start ging, zijn 40.000 'burgerwetenschappers' aangesloten. Zij helpen bij de analyse van de helderheidsmetingen van 150.000 sterren die de Kepler-satelliet sinds maart 2009 aflevert. Kleine, regelmatige variaties in het licht van een ster kunnen erop wijzen dat er een planeet om de ster cirkelt.
De kandidaat-planeten hebben omlooptijden van enkele tientallen dagen en zijn naar schatting tweeënhalf tot acht keer zo groot als de aarde. De kleinste van de twee zou een rotsachtige wereld kunnen zijn.
Opmerkelijk genoeg maakte het tweetal geen deel uit van de lijst van 1200 veelbelovende kandidaat-planeten die het Kepler-team voor verder onderzoek had opgesteld. Toch heeft vervolgonderzoek met de Keck-telescoop op Hawaï nu laten zien dat het met 95 procent zekerheid wel degelijk om echte planeten gaat.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Amateurwetenschappers ontdekken nieuwe planeten
In gegevens van de Amerikaanse satelliet Kepler zijn waarschijnlijk twee nieuwe planeten opgespoord. En dat is nu eens niet door professionele astronomen of een geavanceerd computerprogramma gedaan, maar door de vrijwilligers van het project Planet Hunters.
Bij Planet Hunters, dat vorig jaar december van start ging, zijn 40.000 'burgerwetenschappers' aangesloten. Zij helpen bij de analyse van de helderheidsmetingen van 150.000 sterren die de Kepler-satelliet sinds maart 2009 aflevert. Kleine, regelmatige variaties in het licht van een ster kunnen erop wijzen dat er een planeet om de ster cirkelt.
De kandidaat-planeten hebben omlooptijden van enkele tientallen dagen en zijn naar schatting tweeënhalf tot acht keer zo groot als de aarde. De kleinste van de twee zou een rotsachtige wereld kunnen zijn.
Opmerkelijk genoeg maakte het tweetal geen deel uit van de lijst van 1200 veelbelovende kandidaat-planeten die het Kepler-team voor verder onderzoek had opgesteld. Toch heeft vervolgonderzoek met de Keck-telescoop op Hawaï nu laten zien dat het met 95 procent zekerheid wel degelijk om echte planeten gaat.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
Planetenjagers zijn de tel nu echt kwijt
17 september 2011
de Volkskrant
Het was een en al opwinding op de Extreme Solar Systems II-conferentie in Wyoming. Het aantal ontdekte planeten stijgt explosief; kleinere planeten vooral, maar ook complete zonnestelsels.
‘WASP-52, WASP-53, WASP-54, WASP-55, ...’ Coel Hellier van de Britse Keele University jaagt zijn Powerpoint-dia’s over het scherm. Een halve minuut later is het aantal bekende exoplaneten in het Melkwegstelsel met drieëntwintig gestegen. De nieuwe exemplaren zijn gevonden met de kleine, automatische telescopen van de Wide Angle Search for Planets; hun bestaan is bevestigd door precisiemetingen op de Europese La Silla-sterrenwacht. Hellier verwacht dat de WASP-teller binnen een paar jaar op tweehonderd staat.
De planetenjagers die afgelopen week bijeenkwamen in het spectaculaire Grand Teton National Park in Wyoming zijn allemaal de tel kwijt. Het is een en al opwinding op de Extreme Solar Systems II-conferentie – niet alleen over de nieuwe ontdekkingen, maar vooral ook over de hooggespannen verwachtingen voor de toekomst. Meer data, meer precisie, nóg meer planeten bij andere sterren. Complete zonnestelsels. En vooral: kleinere planeten. Liefst in de ‘bewoonbare zone’ van hun moederster, zodat er water en – wie weet – leven op kan voorkomen.
De bewoonbare super-aarde HD 85512b, onlangs gevonden door een Europees team onder leiding van de Zwitserse astronoom Michel Mayor, is een voorproefje van wat ons te wachten staat. Ook de Europeanen waren trouwens even de tel kwijt. Op een persconferentie van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, afgelopen maandag, werd de ontdekking van zestien nieuwe super-aardes bekendgemaakt: planeten die groter zijn dan de onze, maar hooguit tien keer zo zwaar. Mayor noemde op datzelfde moment in Wyoming een aantal van negentien. Later die dag realiseerde hij zich dat hij er zelfs nog één was vergeten.
Mayor – een kleine, kalende man met een grijs baardje en pretoogjes – ontdekte in 1995 de allereerste planeet bij een zon-achtige ster. ‘Indertijd telde de exoplaneten-gemeenschap hooguit tien mensen,’ zegt hij. ‘Nu zijn het er wereldwijd ver over de duizend.’ Oftewel: het aantal planetenjagers groeit even snel als het aantal jachttrofeeën. Mayors team heeft er inmiddels ruim honderdvijftig gescoord – inclusief de vijftig nieuwe planeten die maandag bekend werden gemaakt. ‘Binnen een paar jaar gaat het ons lukken om een echt tweelingzusje van de aarde te vinden,’ zegt hij vol overtuiging. ‘In de bewoonbare zone van een ster die als twee druppels water op de zon lijkt.’
Geoffrey Marcy van de Universiteit van Californië in Berkeley gelooft er niks van. ‘Die eerste kloon van de aarde wordt natuurlijk gevonden door de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler,’ zegt hij. De joviale Marcy – ooit Mayors aartsrivaal; tegenwoordig kunnen ze heel goed samen door één deur – maakte jaren lang op dezelfde manier jacht op planeten als de Europeanen: door de minieme schommelingen van een ster te meten, die veroorzaakt worden door de zwaartekracht van een rondcirkelende planeet. ‘Ik dacht dat ik daar een glanzende carrière mee had opgebouwd,’ zegt hij, ‘maar Kepler blaast het allemaal omver.’
Niet dat de planeten van Mayor en Marcy niet bestaan, maar hun zoekmethode is omslachtig, al was het maar omdat ze maar één ster tegelijk kunnen bestuderen. Vanuit de ruimte houdt Kepler ruim honderdvijftigduizend sterren tegelijkertijd in het oog. Niet om ze te zien schommelen, maar om ze heel af en toe een piepklein beetje zwakker te zien worden. Dat kan betekenen dat er een planeet voor langs beweegt. Als die helderheidsdipjes regelmatig optreden, is er sprake van een ‘kandidaatplaneet’.
Kepler-onderzoekster Natalie Batalha van NASA’s Ames Research Center – ‘Ik was aanvankelijk supersceptisch over het hele project’ – is de tel ook kwijt. 1781 kandidaat-planeten, maaar er zitten er nog honderden in de pijplijn. ‘Aan het eind van het project hebben we er waarschijnlijk rond de drieduizend.’ Maar de Kepler-kandidaten tellen pas mee als ‘officiële’ exoplaneten wanneer onafhankelijk is bevestigd dat de helderheidsschommelingen niet op een andere manier zijn veroorzaakt. En die bevestiging is er pas voor enkele tientallen Kepler-planeten.
Op de conferentie, in de rustieke Jackson Lake Lodge die uitzicht biedt op de indrukwekkende Grand Teton Range, presenteren slimme, jonge astronomen handige trucjes om die ‘validatie’ ook zónder tijdrovende vervolgmetingen uit te voeren. En theoreticus Jack Lissauer, ook van NASA Ames, weet iedereen ervan te overtuigen dat de zogenoemde ‘multi’s’ wel echt móeten zijn. Multi’s zijn de sterren waarbij meer dan één planeet is ontdekt; inmiddels gaat het om 328 sterren met in totaal 813 planeten. Als die allemaal meegerekend mogen worden, bedraagt het totaal aantal bekende exoplaneten inmiddels bijna 1500.
‘De ontwikkelingen gaan zó rap,’ zegt Batalha; ‘het voelt alsof we worden meegesleurd door een sneltrein.’ Een tweede stelsel met zes planeten; nieuwe superaardes; twee planeten in dezelfde baan; inmiddels zelfs een planeet met twee zonnen aan de hemel. En ja, die aarde-kloon gaat er komen; daar is ook zij rotsvast van overtuigd. Tenminste, als het Kepler-project volgend jaar door NASA verlengd wordt. Want de Kepler-sterren blijken iets midner stabiel te zijn dan verwacht, en dat vertraagt het onderzoek.
Batalha hoopt er het beste van, maar ze is er bepaald niet gerust op. Binnen het Kepler-team wordt al overwogen om op zoek te gaan naar rijke particuliere geldschieters. ‘Het is heel frustrerend,’ zegt ze. ‘We weten precies hoe we de vraag naar het aantal aarde-achtige planeten in het Melkwegstelsel moeten beantwoorden. Er zijn geen technische belemmeringen meer. Het is de economie die ons misschien nekt.’
17 september 2011
de Volkskrant
Het was een en al opwinding op de Extreme Solar Systems II-conferentie in Wyoming. Het aantal ontdekte planeten stijgt explosief; kleinere planeten vooral, maar ook complete zonnestelsels.
‘WASP-52, WASP-53, WASP-54, WASP-55, ...’ Coel Hellier van de Britse Keele University jaagt zijn Powerpoint-dia’s over het scherm. Een halve minuut later is het aantal bekende exoplaneten in het Melkwegstelsel met drieëntwintig gestegen. De nieuwe exemplaren zijn gevonden met de kleine, automatische telescopen van de Wide Angle Search for Planets; hun bestaan is bevestigd door precisiemetingen op de Europese La Silla-sterrenwacht. Hellier verwacht dat de WASP-teller binnen een paar jaar op tweehonderd staat.
De planetenjagers die afgelopen week bijeenkwamen in het spectaculaire Grand Teton National Park in Wyoming zijn allemaal de tel kwijt. Het is een en al opwinding op de Extreme Solar Systems II-conferentie – niet alleen over de nieuwe ontdekkingen, maar vooral ook over de hooggespannen verwachtingen voor de toekomst. Meer data, meer precisie, nóg meer planeten bij andere sterren. Complete zonnestelsels. En vooral: kleinere planeten. Liefst in de ‘bewoonbare zone’ van hun moederster, zodat er water en – wie weet – leven op kan voorkomen.
De bewoonbare super-aarde HD 85512b, onlangs gevonden door een Europees team onder leiding van de Zwitserse astronoom Michel Mayor, is een voorproefje van wat ons te wachten staat. Ook de Europeanen waren trouwens even de tel kwijt. Op een persconferentie van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, afgelopen maandag, werd de ontdekking van zestien nieuwe super-aardes bekendgemaakt: planeten die groter zijn dan de onze, maar hooguit tien keer zo zwaar. Mayor noemde op datzelfde moment in Wyoming een aantal van negentien. Later die dag realiseerde hij zich dat hij er zelfs nog één was vergeten.
Mayor – een kleine, kalende man met een grijs baardje en pretoogjes – ontdekte in 1995 de allereerste planeet bij een zon-achtige ster. ‘Indertijd telde de exoplaneten-gemeenschap hooguit tien mensen,’ zegt hij. ‘Nu zijn het er wereldwijd ver over de duizend.’ Oftewel: het aantal planetenjagers groeit even snel als het aantal jachttrofeeën. Mayors team heeft er inmiddels ruim honderdvijftig gescoord – inclusief de vijftig nieuwe planeten die maandag bekend werden gemaakt. ‘Binnen een paar jaar gaat het ons lukken om een echt tweelingzusje van de aarde te vinden,’ zegt hij vol overtuiging. ‘In de bewoonbare zone van een ster die als twee druppels water op de zon lijkt.’
Geoffrey Marcy van de Universiteit van Californië in Berkeley gelooft er niks van. ‘Die eerste kloon van de aarde wordt natuurlijk gevonden door de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler,’ zegt hij. De joviale Marcy – ooit Mayors aartsrivaal; tegenwoordig kunnen ze heel goed samen door één deur – maakte jaren lang op dezelfde manier jacht op planeten als de Europeanen: door de minieme schommelingen van een ster te meten, die veroorzaakt worden door de zwaartekracht van een rondcirkelende planeet. ‘Ik dacht dat ik daar een glanzende carrière mee had opgebouwd,’ zegt hij, ‘maar Kepler blaast het allemaal omver.’
Niet dat de planeten van Mayor en Marcy niet bestaan, maar hun zoekmethode is omslachtig, al was het maar omdat ze maar één ster tegelijk kunnen bestuderen. Vanuit de ruimte houdt Kepler ruim honderdvijftigduizend sterren tegelijkertijd in het oog. Niet om ze te zien schommelen, maar om ze heel af en toe een piepklein beetje zwakker te zien worden. Dat kan betekenen dat er een planeet voor langs beweegt. Als die helderheidsdipjes regelmatig optreden, is er sprake van een ‘kandidaatplaneet’.
Kepler-onderzoekster Natalie Batalha van NASA’s Ames Research Center – ‘Ik was aanvankelijk supersceptisch over het hele project’ – is de tel ook kwijt. 1781 kandidaat-planeten, maaar er zitten er nog honderden in de pijplijn. ‘Aan het eind van het project hebben we er waarschijnlijk rond de drieduizend.’ Maar de Kepler-kandidaten tellen pas mee als ‘officiële’ exoplaneten wanneer onafhankelijk is bevestigd dat de helderheidsschommelingen niet op een andere manier zijn veroorzaakt. En die bevestiging is er pas voor enkele tientallen Kepler-planeten.
Op de conferentie, in de rustieke Jackson Lake Lodge die uitzicht biedt op de indrukwekkende Grand Teton Range, presenteren slimme, jonge astronomen handige trucjes om die ‘validatie’ ook zónder tijdrovende vervolgmetingen uit te voeren. En theoreticus Jack Lissauer, ook van NASA Ames, weet iedereen ervan te overtuigen dat de zogenoemde ‘multi’s’ wel echt móeten zijn. Multi’s zijn de sterren waarbij meer dan één planeet is ontdekt; inmiddels gaat het om 328 sterren met in totaal 813 planeten. Als die allemaal meegerekend mogen worden, bedraagt het totaal aantal bekende exoplaneten inmiddels bijna 1500.
‘De ontwikkelingen gaan zó rap,’ zegt Batalha; ‘het voelt alsof we worden meegesleurd door een sneltrein.’ Een tweede stelsel met zes planeten; nieuwe superaardes; twee planeten in dezelfde baan; inmiddels zelfs een planeet met twee zonnen aan de hemel. En ja, die aarde-kloon gaat er komen; daar is ook zij rotsvast van overtuigd. Tenminste, als het Kepler-project volgend jaar door NASA verlengd wordt. Want de Kepler-sterren blijken iets midner stabiel te zijn dan verwacht, en dat vertraagt het onderzoek.
Batalha hoopt er het beste van, maar ze is er bepaald niet gerust op. Binnen het Kepler-team wordt al overwogen om op zoek te gaan naar rijke particuliere geldschieters. ‘Het is heel frustrerend,’ zegt ze. ‘We weten precies hoe we de vraag naar het aantal aarde-achtige planeten in het Melkwegstelsel moeten beantwoorden. Er zijn geen technische belemmeringen meer. Het is de economie die ons misschien nekt.’
Never argue with idiots. First they will lower you to their level then beat you with experience.
28-09-2011
‘Eenderde van alle zonachtige sterren heeft aardachtige planeten met vloeibaar water’
Astronomen hebben nu de kans berekend van het vinden van aardachtige planeten bij andere sterren, waarbij ze gebruik maakten van de laatste data van de Keplermissie. De waarschijnlijkheid van minstens één planeet in de ‘bewoonbare zone’, het temperatuursgebied waarin de temperatuur van de planeet voldoende gematigd is om vloeibaar water mogelijk te maken, is, zoals het er nu naar uitziet, enorm groot: rond een derde. Goed nieuws dus voor toekomstige sterrenreizigers.
De planetenjagende satelliet Kepler is speciaal ontworpen om aardachtige planeten rond sterren op te sporen. Dit doet de satelliet door bij honderdduizenden sterren tegelijk te letten op periodieke afzwakkingen van het sterrenlicht. Dit betekent namelijk dat er een planeet voor de sterrenschijf langs trekt. Omdat de kans dat een planeet precies tussen de ster en de aarde in staat vrij klein is, ontdekt Kepler maar een kleine fractie van alle planeten.
Kepler ontdekt exoplaneten als ze voor hun ster langstrekken. Voor een individuele planeet is die kans maar klein, maar Kepler houdt zoveel sterren tegelijkertijd in de gaten, dat er toch veel exoplaneten ontdekt worden.
Desondanks bleek de eerste 136 dagen van Kepler een ware goudmijn aan planeten op te leveren. In deze tijd bestudeerde Kepler ongeveer 150 000 sterren en vond bewijzen voor 1235 potentiële exoplaneten. Dat is een behoorlijk grote vangst, als je je realiseert dat de kans dat een exoplaneet op ongeveer de afstand van de aarde tot de zon, precies voor een zonachtige ster langs trekt, minder dan een procent is.
Sindsdien heeft het team astronomen van de Keplermissie en de teams waar ze mee samenwerken zich ook toegelegd op details van deze exoplaneten te weten proberen te komen. Het gaat hier om zoveel potentiële exoplaneten, dat ook statistische analyses mogelijk zijn. Daaruit zijn weer verschillende projecties te maken. Vandaag heeft Wesley Traub van het Californische Instituut voor Technologie in Pasadena de resultaten van precies zo’n studie bekend gemaakt. Traub heeft alleen naar de sterren gekeken die het meeste op de zon lijken, namelijk van spectraalklasses F, G en K. Onze zon is een G type ster. De stertypes O, B en A leven te kort om leven voort te kunnen brengen.
F-types zijn heter en zwaarder dan de zon, K-types iets lichter en koeler. Het meest voorkomende type ster, de rode M-dwergen, leeft zeer lang, maar exoplaneten moeten zo dicht bij dit sterretje staan om voldoende zonlicht te krijgen dat getijdeneffecten de planeet stilleggen, ongeveer zoals de maan nu ook altijd dezelfde kant naar de zon wendt. of dit het ontstaan van leven belemmert is overigens de vraag. Er zijn modellen bedacht waarbij dat niet zo is. Ook is de bewoonbare zone van M-dwergen zo smal dat de kans kleiner is dat precies hier een aardachtige planeet in rondzwerft.
De resultaten: aardachtige planeten komen evenveel voor rond zware F-sterren als rond lichte K-sterren. Wel zijn er rond lichte sterretjes veel minder kleine planeten waargenomen. Vrijwel zeker is dat volgens Traub omdat kleine planeten moeilijker te zien zijn voor Kepler. Dat geldt ook voor ons. Een overgang van de aardachtige Venus voor de zon langs is veel makkelijker waar te nemen dan van de veel kleinere Mercurius, die zo groot is als een wat uit de kluiten gewassen maan. Planeten vlak bij de ster hebben ook een veel grotere kans om voor de ster langs te bewegen. Een derde van alle planeten die Kepler vond zijn dan ook verschroeide Mercurius-achtige werelden met omlooptijden van minder dan 42 dagen. Ter vergelijking: de weinig gastvrije Mercurius 88 dagen, wat dus duidt op totaal onleefbare geblakerde rotsblokken.
Spannender is natuurlijk de ontdekking van aardachtige werelden op grotere afstand van de ster, binnen de zone waarin vloeibaar water mogelijk is. De meeste van deze planeteh bevinden zich te ver van hun ster af om al door Kepler opgepikt te worden. Hoe verder van de ster, hoe langzamer planeten bewegen en hoe groter hun baan, dus hoe kleiner de kans dat ze net voor de ster langstrekken als Kepler waarneemt. Traub heeft echter een techniek ontwikkeld om dit probleem te omzeilen.
Hij heeft namelijk een empirische exponentiële wet ontdekt die beschrijft hoeveel sterren planeten hebben met een gegeven omloopperiode. Erg handig, want de omloopperiode (lengte van het jaar) hangt rechtstreeks af van de agfstand tot de ster en kan dus worden gebruikt om te berekenen hoeveel sterren planeten in de bewoonbare zone hebben. Dit deed Traub, om zo tot zijn conclusie te komen: ongeveer een derde van alle FGK sterren hebben tenminste één aardachtige planeet in de bewoonbare zone. Er zijn in ons melkwegstelsel ongeveer 300 miljoen sterren. Als je bedenkt dat één op de vijf sterren in de klasse F, G of K valt, dan betekent dat alleen al in ons melkwegstelsel een duizelingwekkend aantal van 20 miljoen planeten waarop zich in theorie leven kan ontwikkelen.
Bron:
Wesley Traub, Terrestrial, Habitable-Zone Exoplanet Frequency from Kepler, Arxiv.org (2011)
(Visionair.nl)
‘Eenderde van alle zonachtige sterren heeft aardachtige planeten met vloeibaar water’
Astronomen hebben nu de kans berekend van het vinden van aardachtige planeten bij andere sterren, waarbij ze gebruik maakten van de laatste data van de Keplermissie. De waarschijnlijkheid van minstens één planeet in de ‘bewoonbare zone’, het temperatuursgebied waarin de temperatuur van de planeet voldoende gematigd is om vloeibaar water mogelijk te maken, is, zoals het er nu naar uitziet, enorm groot: rond een derde. Goed nieuws dus voor toekomstige sterrenreizigers.
De planetenjagende satelliet Kepler is speciaal ontworpen om aardachtige planeten rond sterren op te sporen. Dit doet de satelliet door bij honderdduizenden sterren tegelijk te letten op periodieke afzwakkingen van het sterrenlicht. Dit betekent namelijk dat er een planeet voor de sterrenschijf langs trekt. Omdat de kans dat een planeet precies tussen de ster en de aarde in staat vrij klein is, ontdekt Kepler maar een kleine fractie van alle planeten.
Kepler ontdekt exoplaneten als ze voor hun ster langstrekken. Voor een individuele planeet is die kans maar klein, maar Kepler houdt zoveel sterren tegelijkertijd in de gaten, dat er toch veel exoplaneten ontdekt worden.
Desondanks bleek de eerste 136 dagen van Kepler een ware goudmijn aan planeten op te leveren. In deze tijd bestudeerde Kepler ongeveer 150 000 sterren en vond bewijzen voor 1235 potentiële exoplaneten. Dat is een behoorlijk grote vangst, als je je realiseert dat de kans dat een exoplaneet op ongeveer de afstand van de aarde tot de zon, precies voor een zonachtige ster langs trekt, minder dan een procent is.
Sindsdien heeft het team astronomen van de Keplermissie en de teams waar ze mee samenwerken zich ook toegelegd op details van deze exoplaneten te weten proberen te komen. Het gaat hier om zoveel potentiële exoplaneten, dat ook statistische analyses mogelijk zijn. Daaruit zijn weer verschillende projecties te maken. Vandaag heeft Wesley Traub van het Californische Instituut voor Technologie in Pasadena de resultaten van precies zo’n studie bekend gemaakt. Traub heeft alleen naar de sterren gekeken die het meeste op de zon lijken, namelijk van spectraalklasses F, G en K. Onze zon is een G type ster. De stertypes O, B en A leven te kort om leven voort te kunnen brengen.
F-types zijn heter en zwaarder dan de zon, K-types iets lichter en koeler. Het meest voorkomende type ster, de rode M-dwergen, leeft zeer lang, maar exoplaneten moeten zo dicht bij dit sterretje staan om voldoende zonlicht te krijgen dat getijdeneffecten de planeet stilleggen, ongeveer zoals de maan nu ook altijd dezelfde kant naar de zon wendt. of dit het ontstaan van leven belemmert is overigens de vraag. Er zijn modellen bedacht waarbij dat niet zo is. Ook is de bewoonbare zone van M-dwergen zo smal dat de kans kleiner is dat precies hier een aardachtige planeet in rondzwerft.
De resultaten: aardachtige planeten komen evenveel voor rond zware F-sterren als rond lichte K-sterren. Wel zijn er rond lichte sterretjes veel minder kleine planeten waargenomen. Vrijwel zeker is dat volgens Traub omdat kleine planeten moeilijker te zien zijn voor Kepler. Dat geldt ook voor ons. Een overgang van de aardachtige Venus voor de zon langs is veel makkelijker waar te nemen dan van de veel kleinere Mercurius, die zo groot is als een wat uit de kluiten gewassen maan. Planeten vlak bij de ster hebben ook een veel grotere kans om voor de ster langs te bewegen. Een derde van alle planeten die Kepler vond zijn dan ook verschroeide Mercurius-achtige werelden met omlooptijden van minder dan 42 dagen. Ter vergelijking: de weinig gastvrije Mercurius 88 dagen, wat dus duidt op totaal onleefbare geblakerde rotsblokken.
Spannender is natuurlijk de ontdekking van aardachtige werelden op grotere afstand van de ster, binnen de zone waarin vloeibaar water mogelijk is. De meeste van deze planeteh bevinden zich te ver van hun ster af om al door Kepler opgepikt te worden. Hoe verder van de ster, hoe langzamer planeten bewegen en hoe groter hun baan, dus hoe kleiner de kans dat ze net voor de ster langstrekken als Kepler waarneemt. Traub heeft echter een techniek ontwikkeld om dit probleem te omzeilen.
Hij heeft namelijk een empirische exponentiële wet ontdekt die beschrijft hoeveel sterren planeten hebben met een gegeven omloopperiode. Erg handig, want de omloopperiode (lengte van het jaar) hangt rechtstreeks af van de agfstand tot de ster en kan dus worden gebruikt om te berekenen hoeveel sterren planeten in de bewoonbare zone hebben. Dit deed Traub, om zo tot zijn conclusie te komen: ongeveer een derde van alle FGK sterren hebben tenminste één aardachtige planeet in de bewoonbare zone. Er zijn in ons melkwegstelsel ongeveer 300 miljoen sterren. Als je bedenkt dat één op de vijf sterren in de klasse F, G of K valt, dan betekent dat alleen al in ons melkwegstelsel een duizelingwekkend aantal van 20 miljoen planeten waarop zich in theorie leven kan ontwikkelen.
Bron:
Wesley Traub, Terrestrial, Habitable-Zone Exoplanet Frequency from Kepler, Arxiv.org (2011)
(Visionair.nl)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
29-09-2011
Kleine sterren produceren de meeste aardachtige planeten
Gegevens van de NASA-satelliet Kepler, die planeten buiten ons zonnestelsel opspoort, wijzen erop dat planeten vaak te vinden zijn bij sterren die relatief veel 'metalen' (elementen zwaarder dan helium) bevatten. En de vindkans van planeten van het soort aarde - klein en 'rotsachtig' - is het grootst bij sterren van bescheiden afmetingen. Dat volgt uit een inventarisatie van de eerste 1235 kandidaat-planeten die Kepler heeft ontdekt.
Dat metaalrijke sterren de meeste planeten produceren, komt niet als een verrassing. Alle planeten bestaan nu eenmaal voor het overgrote deel uit elementen zwaarder dan helium.
En ook voor de relatie tussen de massa van een ster en de grootte van zijn planeten bestaat een voor de hand liggende verklaring. Voor de vorming van een grote planeet is veel meer materiaal nodig dan voor een kleine, en rond een zware ster blijft gewoon meer restmaterie achter waaruit zich planeten kunnen vormen.
Dat de Kepler-resultaten deze eenvoudige vuistregels bevestigen, kan het opsporen van leefbare planeten als de onze helpen bespoedigen. Bij een gerichte zoektocht naar deze planeten kunnen zware, metaalarme sterren buiten beschouwing blijven.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Kleine sterren produceren de meeste aardachtige planeten
Gegevens van de NASA-satelliet Kepler, die planeten buiten ons zonnestelsel opspoort, wijzen erop dat planeten vaak te vinden zijn bij sterren die relatief veel 'metalen' (elementen zwaarder dan helium) bevatten. En de vindkans van planeten van het soort aarde - klein en 'rotsachtig' - is het grootst bij sterren van bescheiden afmetingen. Dat volgt uit een inventarisatie van de eerste 1235 kandidaat-planeten die Kepler heeft ontdekt.
Dat metaalrijke sterren de meeste planeten produceren, komt niet als een verrassing. Alle planeten bestaan nu eenmaal voor het overgrote deel uit elementen zwaarder dan helium.
En ook voor de relatie tussen de massa van een ster en de grootte van zijn planeten bestaat een voor de hand liggende verklaring. Voor de vorming van een grote planeet is veel meer materiaal nodig dan voor een kleine, en rond een zware ster blijft gewoon meer restmaterie achter waaruit zich planeten kunnen vormen.
Dat de Kepler-resultaten deze eenvoudige vuistregels bevestigen, kan het opsporen van leefbare planeten als de onze helpen bespoedigen. Bij een gerichte zoektocht naar deze planeten kunnen zware, metaalarme sterren buiten beschouwing blijven.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
04-10-2011
Kepler ontdekt bijzonder planetenstelsel
Met de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler is opnieuw een bijzonder planetenstelsel ontdekt: Kepler 18. De ster zelf is iets groter en iets minder zwaar dan onze eigen zon. Op kleine afstand van de ster heeft Kepler drie planeten gevonden (Kepler-18b, c en d), die alledrie veel kleinere banen beschrijven dan de baan van de planeet Mercurius in ons eigen zonnestelsel.
Kepler-18b heeft een omlooptijd van 3,5 dag. Het is een zogeheten 'superaarde', twee keer zo groot en ongeveer acht keer zo zwaar als onze eigen planeet. Kepler-18c en Kepler-18d zijn Neptunus-achtige planeten: ze zijn respectievelijk 17 en 16 keer zo zwaar als de aarde, en 5,5 en 7 keer zo groot. Hun omlooptijden bedragen ca. 7,5 en 15 dagen.
Het bijzondere van het planetenstelsel is dat planeten c en d een zogeheten baanresonantie vertonen: de omlooptijd van planeet c is precies half zo groot als die van planeet d. Hun baanbeweging wordt op een zeer regelmatige en voorspelbare manier versneld en vertraagd door onderlinge aantrekkingskrachten, en dat vertaalt zich in kleine variaties in de precieze tijdstippen waarop de planeten voor hun moederster langs bewegen, zoals waargenomen door Kepler.
De ontdekking van het nieuwe planetenstelsel werd vandaag bekendgemaakt op een groot planeetonderzoekscongres in Nantes en zal beschreven worden in een toekomstig nummer van Astrophysical Journal Supplement .
© Govert Schilling
'(allesoversterrenkunde)
Kepler ontdekt bijzonder planetenstelsel
Met de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler is opnieuw een bijzonder planetenstelsel ontdekt: Kepler 18. De ster zelf is iets groter en iets minder zwaar dan onze eigen zon. Op kleine afstand van de ster heeft Kepler drie planeten gevonden (Kepler-18b, c en d), die alledrie veel kleinere banen beschrijven dan de baan van de planeet Mercurius in ons eigen zonnestelsel.
Kepler-18b heeft een omlooptijd van 3,5 dag. Het is een zogeheten 'superaarde', twee keer zo groot en ongeveer acht keer zo zwaar als onze eigen planeet. Kepler-18c en Kepler-18d zijn Neptunus-achtige planeten: ze zijn respectievelijk 17 en 16 keer zo zwaar als de aarde, en 5,5 en 7 keer zo groot. Hun omlooptijden bedragen ca. 7,5 en 15 dagen.
Het bijzondere van het planetenstelsel is dat planeten c en d een zogeheten baanresonantie vertonen: de omlooptijd van planeet c is precies half zo groot als die van planeet d. Hun baanbeweging wordt op een zeer regelmatige en voorspelbare manier versneld en vertraagd door onderlinge aantrekkingskrachten, en dat vertaalt zich in kleine variaties in de precieze tijdstippen waarop de planeten voor hun moederster langs bewegen, zoals waargenomen door Kepler.
De ontdekking van het nieuwe planetenstelsel werd vandaag bekendgemaakt op een groot planeetonderzoekscongres in Nantes en zal beschreven worden in een toekomstig nummer van Astrophysical Journal Supplement .
© Govert Schilling
'(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
06-10-2011
Planeten 'ontdekt' in oude Hubble-gegevens
Een nauwgezette analyse van opnamen die in 1998 met de Hubble-ruimtetelescoop zijn gemaakt, heeft beelden opgeleverd van twee exoplaneten die destijds niet werden opgemerkt. Of beter gezegd: nog niet werden opgemerkt.
De twee planeten draaien om de jonge, zware ster HR 8799, waarbij de afgelopen jaren met andere instrumenten alsnog vier planeten zijn ontdekt. Met die kennis zijn de oude Hubble-foto's nog eens goed bekeken, wat in 2009 al resulteerde in de 'herontdekking' van de buitenste planeet.
Nu zijn ook de twee volgende planeten op de Hubble-opnamen opgespoord. Alleen de binnenste van de vier was niet waarneembaar voor de ruimtetelescoop, omdat deze schuilging achter het minuscule schijfje dat het relatief felle licht van de centrale ster afschermde.
Het opsporen van reeds bekende planeten op oude opnamen lijkt zinloos, maar is het niet. De gegevens kunnen worden gebruikt om de omloopbanen van de planeten nauwkeuriger vast te leggen, zodat meer inzicht wordt verkregen in de stabiliteit van het onderzochte planetenstelsel, in de banen die de planeten volgen en in de planeetmassa's.
De drie buitenste planeten van HR 8799 hebben omlooptijden van ongeveer 100, 200 en 400 jaar. Het duurt dus erg lang voordat iets van een verplaatsing waarneembaar is.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Planeten 'ontdekt' in oude Hubble-gegevens
Een nauwgezette analyse van opnamen die in 1998 met de Hubble-ruimtetelescoop zijn gemaakt, heeft beelden opgeleverd van twee exoplaneten die destijds niet werden opgemerkt. Of beter gezegd: nog niet werden opgemerkt.
De twee planeten draaien om de jonge, zware ster HR 8799, waarbij de afgelopen jaren met andere instrumenten alsnog vier planeten zijn ontdekt. Met die kennis zijn de oude Hubble-foto's nog eens goed bekeken, wat in 2009 al resulteerde in de 'herontdekking' van de buitenste planeet.
Nu zijn ook de twee volgende planeten op de Hubble-opnamen opgespoord. Alleen de binnenste van de vier was niet waarneembaar voor de ruimtetelescoop, omdat deze schuilging achter het minuscule schijfje dat het relatief felle licht van de centrale ster afschermde.
Het opsporen van reeds bekende planeten op oude opnamen lijkt zinloos, maar is het niet. De gegevens kunnen worden gebruikt om de omloopbanen van de planeten nauwkeuriger vast te leggen, zodat meer inzicht wordt verkregen in de stabiliteit van het onderzochte planetenstelsel, in de banen die de planeten volgen en in de planeetmassa's.
De drie buitenste planeten van HR 8799 hebben omlooptijden van ongeveer 100, 200 en 400 jaar. Het duurt dus erg lang voordat iets van een verplaatsing waarneembaar is.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
12-10-2011
Exoplaneten gefotografeerd
Ongelofelijk maar waar: van meerdere exoplaneten zijn opnamen bekend. Een overzicht van de eerste beelden van werelden voorbij het zonnestelsel.
Iets dat zichtbaar is op vele lichtjaren afstand moet enorm zijn. Uiteraard gaat het dus om exoplaneten die meer van een gasreus dan de aarde hebben en vaak ver van de bijbehorende ster staan, zodat ze niet overstraald worden. Erg veel op de aarde lijken ze dus niet. Toch is de gedachte boeiend dat we al een blik hebben kunnen werpen op een wereld die om een andere ster draait dan de zon. Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.
De heldere vlek is niet een ster, maar een bruine dwerg. Astronomen vragen zich ook af of het rode object wel een bonafide planeet is. Waarschijnlijk is het een ultrazwakke dubbelster, bestaande uit twee mislukte sterren op 172 lichtjaar afstand. Bron: ESO/VLT
De planeet (het lichtpuntje linksboven) draait om een jonge zonachtige ster met de poëtische naam IRXS J160929.1-210524, op 470 lichtjaar afstand. De planeet is acht keer zo zwaar als Jupiter en staat 330 AE, dat is 330 maal zover van de ster als de aarde van de zon af staat. Dat is acht keer verder dan Pluto. Bestaande modellen voor planeetvorming kunnen niet verklaren hoe zo ver van de ster toch zoveel materie kon samenklonteren. Misschien is de planeet weggeslingerd, het trieste overblijfsel van een kaalgeplukte ster of een ingevangen zwerfplaneet. Opmerkelijk feit: er is waterdamp aangetoond in de atmosfeer van deze verre gasreus, al is de planeet te ver van zijn zon voor aardachtig leven.
Bron: Gemini Observatory
Drie exo-zwaargewichten
De drie puntjes draaien om de (hier afgeschermde) centrale ster. Het drietal super-gasreuzen (5-7 maal de massa van Jupiter) werd ontdekt met de Keck en Gemini North reuzentelescopen op de vulkaan Mauna Kea op Hawaii. De drie planeten staan op een ijzige 25, 40 en 70 AE van de jonge zonachtige ster HR 8799 op 129 lichtjaar afstand. Dat is vergelijkbaar met de asteroïdengordel, Jupiter en Saturnus. Andere telescopen hebben deze waarnemingen bevestigd en de beweging van de exoplaneten in hun baan is sindsdien bevestigd. In de loop der jaren kruipen de planeten voort.
Foto: Gemini Observatory/NRC/AURA/Christian Marois, et al.
Vierde zwaargewicht ontdekt
Onderzoekers ontdekten tot hun verrassing dat bovenstaande drie planeten nog een vierde broertje had van ongeveer zeven maal de massa van Jupiter en ongeveer 14,5 AE. Ondertussen weten we uit hun lichtspectrum dat de werelden rijk zijn aan koolmonoxide (een dodelijk gas) en arm aan methaan. Vermoedelijk ontstonden ze door kometen op te slokken.
Foto: NRC-HIA, Christian Marois, and the W.M. Keck Observatory
Exoplaneet of niet?
Op dezelfde dag dat het bestaan van de drie HR 8799 planeten werd bekend gemaakt, onthulden andere onderzoekers de ontdekking van een kleinere planeet, drie maal Jupiter, die door de stofschijf van de ster-in-wording Fomalhaut reist. Fomalhaut is al sinds de oudheid bekend en staat op ongeveer 25 lichtjaar afstand van ons af. Aan het bestaan wordt echter sindsdien getwijfeld, want geen enkele andere telescoop dan Hubble heeft het vlekje waargenomen. De Hubble telescoop kan de waarneming helaas niet overdoen: het instrument in kwestie is nu kapot. De ontdekkers melden nieuwe waarnemingen, maar er is iets vreemds aan de hand. Het object heeft zijn cirkelvormige baan verlaten. Een tijdelijk verschijnsel in de stofschijf, zoals bijvoorbeeld de Grote Rode Vlek, of een ster op de achtergrond? De verongelijkte ontdekkers denken dat hun planeet tijdelijk versluierd was door de stofschijf.
Beeld: NASA, ESA and P. Kalas (University of California, Berkeley, USA
Binnenplaneet
Een andere veel bestudeerde planeet draait om Beta Pictoris: een zonachtige ster op 63 lichtjaar afstand. De planeet is acht maal zwaarder dan Jupiter en draait om de zon op slechts 8 AE, de afstand van Saturnus tot de zon. De planeet lijkt ongebruikelijk groot in doorsnede. Zou hij omringd worden door een ring, zoals Saturnus zelf?
Afbeelding: ESO/VLT
Kosmische stofzuiger
Omdat de planeet van Beta Pictoris veel dichter bij zijn ster staat dan de andere planeten, konden astronomen deze exoplaneet op veel plaatsen van zijn omloopbaan waarnemen, o.a. in 2003 en 2009. Onderzoekers veronderstellen een ‘jaar’ van 15 aardse jaren. Heel opvallend is de stofvrije zone rond de planeet. Astronomen denken daarom dat de planeet alle stof en gas in zijn omgeving opgeslokt heeft. Waarschijnlijk hebben in ons zonnestelsel vergelijkbare processen plaatsgevonden.
Afbeelding: ESO/VLT
Zouden we met een enorme telescoop in een maankrater waar eeuwige duisternis heerst, niet nog veel meer exoplaneten kunnen waarnemen? In principe kan het, als de collector mirror van de telescoop maar groot genoeg is en de optische precisie groot genoeg.
Bron:
Wired
(Visionair.nl)
Exoplaneten gefotografeerd
Ongelofelijk maar waar: van meerdere exoplaneten zijn opnamen bekend. Een overzicht van de eerste beelden van werelden voorbij het zonnestelsel.
Iets dat zichtbaar is op vele lichtjaren afstand moet enorm zijn. Uiteraard gaat het dus om exoplaneten die meer van een gasreus dan de aarde hebben en vaak ver van de bijbehorende ster staan, zodat ze niet overstraald worden. Erg veel op de aarde lijken ze dus niet. Toch is de gedachte boeiend dat we al een blik hebben kunnen werpen op een wereld die om een andere ster draait dan de zon. Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.
De heldere vlek is niet een ster, maar een bruine dwerg. Astronomen vragen zich ook af of het rode object wel een bonafide planeet is. Waarschijnlijk is het een ultrazwakke dubbelster, bestaande uit twee mislukte sterren op 172 lichtjaar afstand. Bron: ESO/VLT
De planeet (het lichtpuntje linksboven) draait om een jonge zonachtige ster met de poëtische naam IRXS J160929.1-210524, op 470 lichtjaar afstand. De planeet is acht keer zo zwaar als Jupiter en staat 330 AE, dat is 330 maal zover van de ster als de aarde van de zon af staat. Dat is acht keer verder dan Pluto. Bestaande modellen voor planeetvorming kunnen niet verklaren hoe zo ver van de ster toch zoveel materie kon samenklonteren. Misschien is de planeet weggeslingerd, het trieste overblijfsel van een kaalgeplukte ster of een ingevangen zwerfplaneet. Opmerkelijk feit: er is waterdamp aangetoond in de atmosfeer van deze verre gasreus, al is de planeet te ver van zijn zon voor aardachtig leven.
Bron: Gemini Observatory
Drie exo-zwaargewichten
De drie puntjes draaien om de (hier afgeschermde) centrale ster. Het drietal super-gasreuzen (5-7 maal de massa van Jupiter) werd ontdekt met de Keck en Gemini North reuzentelescopen op de vulkaan Mauna Kea op Hawaii. De drie planeten staan op een ijzige 25, 40 en 70 AE van de jonge zonachtige ster HR 8799 op 129 lichtjaar afstand. Dat is vergelijkbaar met de asteroïdengordel, Jupiter en Saturnus. Andere telescopen hebben deze waarnemingen bevestigd en de beweging van de exoplaneten in hun baan is sindsdien bevestigd. In de loop der jaren kruipen de planeten voort.
Foto: Gemini Observatory/NRC/AURA/Christian Marois, et al.
Vierde zwaargewicht ontdekt
Onderzoekers ontdekten tot hun verrassing dat bovenstaande drie planeten nog een vierde broertje had van ongeveer zeven maal de massa van Jupiter en ongeveer 14,5 AE. Ondertussen weten we uit hun lichtspectrum dat de werelden rijk zijn aan koolmonoxide (een dodelijk gas) en arm aan methaan. Vermoedelijk ontstonden ze door kometen op te slokken.
Foto: NRC-HIA, Christian Marois, and the W.M. Keck Observatory
Exoplaneet of niet?
Op dezelfde dag dat het bestaan van de drie HR 8799 planeten werd bekend gemaakt, onthulden andere onderzoekers de ontdekking van een kleinere planeet, drie maal Jupiter, die door de stofschijf van de ster-in-wording Fomalhaut reist. Fomalhaut is al sinds de oudheid bekend en staat op ongeveer 25 lichtjaar afstand van ons af. Aan het bestaan wordt echter sindsdien getwijfeld, want geen enkele andere telescoop dan Hubble heeft het vlekje waargenomen. De Hubble telescoop kan de waarneming helaas niet overdoen: het instrument in kwestie is nu kapot. De ontdekkers melden nieuwe waarnemingen, maar er is iets vreemds aan de hand. Het object heeft zijn cirkelvormige baan verlaten. Een tijdelijk verschijnsel in de stofschijf, zoals bijvoorbeeld de Grote Rode Vlek, of een ster op de achtergrond? De verongelijkte ontdekkers denken dat hun planeet tijdelijk versluierd was door de stofschijf.
Beeld: NASA, ESA and P. Kalas (University of California, Berkeley, USA
Binnenplaneet
Een andere veel bestudeerde planeet draait om Beta Pictoris: een zonachtige ster op 63 lichtjaar afstand. De planeet is acht maal zwaarder dan Jupiter en draait om de zon op slechts 8 AE, de afstand van Saturnus tot de zon. De planeet lijkt ongebruikelijk groot in doorsnede. Zou hij omringd worden door een ring, zoals Saturnus zelf?
Afbeelding: ESO/VLT
Kosmische stofzuiger
Omdat de planeet van Beta Pictoris veel dichter bij zijn ster staat dan de andere planeten, konden astronomen deze exoplaneet op veel plaatsen van zijn omloopbaan waarnemen, o.a. in 2003 en 2009. Onderzoekers veronderstellen een ‘jaar’ van 15 aardse jaren. Heel opvallend is de stofvrije zone rond de planeet. Astronomen denken daarom dat de planeet alle stof en gas in zijn omgeving opgeslokt heeft. Waarschijnlijk hebben in ons zonnestelsel vergelijkbare processen plaatsgevonden.
Afbeelding: ESO/VLT
Zouden we met een enorme telescoop in een maankrater waar eeuwige duisternis heerst, niet nog veel meer exoplaneten kunnen waarnemen? In principe kan het, als de collector mirror van de telescoop maar groot genoeg is en de optische precisie groot genoeg.
Bron:
Wired
(Visionair.nl)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
Wetenschap ontdekt jongste planeet ooit
19 oktober 2011 scientias.nl
Onderzoekers hebben de jongste planeet ooit ontdekt. Ze spotten het object tijdens de geboorte ervan.
De onderzoekers deden hun ontdekking met behulp van een telescoop op Hawaii. De jongste planeten die hiervoor zijn waargenomen, waren allemaal tussen de tien en twintig miljoen jaar oud. De planeet die de onderzoekers nu hebben gespot is zeker vijf keer jonger.
De planeet draait om de ster LkCA 15. Deze ster is nog maar twee miljoen jaar oud. De planeet gaat voorlopig door het leven als LkCa 15b. De planeet is nog niet af, maar wordt nog steeds gevormd. Het is een protoplaneet die omringd wordt door gas en stof dat op de planeet valt. “In het verleden kon je zo’n fenomeen niet waarnemen, omdat het zo dicht bij de ster plaatsvindt,” legt onderzoeker Adam Kraus uit. “Maar voor de eerste keer zijn wij in staat om zowel de planeet als het stof eromheen direct waar te nemen.”
LkCA 15b is een jonge gasgigant die zich tussen de moederster en een stofschijf bevindt. Door het licht van de ster te onderdrukken konden ze het stof en de planeet waarnemen. De afstand tussen onze aarde en de ster waar de jonge planeet omheen draait, bedraagt zo’n 450 lichtjaar.
De kans is groot dat LkCA 15b nog maar het begin is. “We hebben een planeet gevonden, misschien zelfs een beginnend toekomstig zonnestelsel,” meent Kraus. De onderzoekers hopen in de toekomst nog vaker getuige te kunnen zijn van de vorming van zeer jonge planeten. Alleen zo kunnen ze een beter beeld krijgen van het ontstaan van planeten.
De bevindingen van de onderzoekers zijn binnenkort terug te vinden in het blad The Astrophysical Journal.
Onlangs werd ook al een piepjonge ster ontdekt nabij de aarde.
19 oktober 2011 scientias.nl
Onderzoekers hebben de jongste planeet ooit ontdekt. Ze spotten het object tijdens de geboorte ervan.
De onderzoekers deden hun ontdekking met behulp van een telescoop op Hawaii. De jongste planeten die hiervoor zijn waargenomen, waren allemaal tussen de tien en twintig miljoen jaar oud. De planeet die de onderzoekers nu hebben gespot is zeker vijf keer jonger.
De planeet draait om de ster LkCA 15. Deze ster is nog maar twee miljoen jaar oud. De planeet gaat voorlopig door het leven als LkCa 15b. De planeet is nog niet af, maar wordt nog steeds gevormd. Het is een protoplaneet die omringd wordt door gas en stof dat op de planeet valt. “In het verleden kon je zo’n fenomeen niet waarnemen, omdat het zo dicht bij de ster plaatsvindt,” legt onderzoeker Adam Kraus uit. “Maar voor de eerste keer zijn wij in staat om zowel de planeet als het stof eromheen direct waar te nemen.”
LkCA 15b is een jonge gasgigant die zich tussen de moederster en een stofschijf bevindt. Door het licht van de ster te onderdrukken konden ze het stof en de planeet waarnemen. De afstand tussen onze aarde en de ster waar de jonge planeet omheen draait, bedraagt zo’n 450 lichtjaar.
De kans is groot dat LkCA 15b nog maar het begin is. “We hebben een planeet gevonden, misschien zelfs een beginnend toekomstig zonnestelsel,” meent Kraus. De onderzoekers hopen in de toekomst nog vaker getuige te kunnen zijn van de vorming van zeer jonge planeten. Alleen zo kunnen ze een beter beeld krijgen van het ontstaan van planeten.
De bevindingen van de onderzoekers zijn binnenkort terug te vinden in het blad The Astrophysical Journal.
Onlangs werd ook al een piepjonge ster ontdekt nabij de aarde.
Never argue with idiots. First they will lower you to their level then beat you with experience.
19-10-2011
'Bruine dwerg-planeet' zo koel als de aarde gefotografeerd
Met de Amerikaanse Spitzer Space Telescope is een 'planeet' gefotografeerd (op infrarode golflengten) die ongeveer dezelfde temperatuur heeft als de aarde: enkele tientallen graden. Volgens Kevin Luhman van de Pennsylvania State University, die de ontdekking donderdag presenteert op een conferentie op NASA's Goddard Space Flight Center, gaat het om het koudste object buiten het zonnestelsel dat ooit is gedetecteerd. De ontdekking wordt binnenkort gepubliceerd in The Astrophysical Journal .
Het object, WD0806-661b geheten, is vermoedelijk ongeveer even groot maar ca. zes tot negen keer zo zwaar als de reuzenplaneet Jupiter. Het beweegt in een extreem wijde baan rond een witte dwergster, op een afstand van ca. 375 miljard kilometer. Dat het echt om een begeleider van de witte dwerg gaat, blijkt uit Spitzer-opnamen uit 2004 en 2009.
Vermoedelijk is de 'planeet' op dezelfde manier ontstaan als een ster (uit een samentrekkende wolk van interstellair gas en stof), en vormt hij samen met de witte dwergster een lichtgewicht dubbelstersysteem. Misschien is het dan ook beter om te spreken van een zeer lichte bruine dwerg - een 'mislukte' ster die te weinig massa heeft om kernfusie van waterstof in zijn binnenste op gang te brengen.
Afgelopen zomer werd ook al de ontdekking gemeld van een geïsoleerde lichte bruine dwerg met een temperatuur van enkele tientallen graden.
© Govert Schilling
(allesoversterrenkunde)
'Bruine dwerg-planeet' zo koel als de aarde gefotografeerd
Met de Amerikaanse Spitzer Space Telescope is een 'planeet' gefotografeerd (op infrarode golflengten) die ongeveer dezelfde temperatuur heeft als de aarde: enkele tientallen graden. Volgens Kevin Luhman van de Pennsylvania State University, die de ontdekking donderdag presenteert op een conferentie op NASA's Goddard Space Flight Center, gaat het om het koudste object buiten het zonnestelsel dat ooit is gedetecteerd. De ontdekking wordt binnenkort gepubliceerd in The Astrophysical Journal .
Het object, WD0806-661b geheten, is vermoedelijk ongeveer even groot maar ca. zes tot negen keer zo zwaar als de reuzenplaneet Jupiter. Het beweegt in een extreem wijde baan rond een witte dwergster, op een afstand van ca. 375 miljard kilometer. Dat het echt om een begeleider van de witte dwerg gaat, blijkt uit Spitzer-opnamen uit 2004 en 2009.
Vermoedelijk is de 'planeet' op dezelfde manier ontstaan als een ster (uit een samentrekkende wolk van interstellair gas en stof), en vormt hij samen met de witte dwergster een lichtgewicht dubbelstersysteem. Misschien is het dan ook beter om te spreken van een zeer lichte bruine dwerg - een 'mislukte' ster die te weinig massa heeft om kernfusie van waterstof in zijn binnenste op gang te brengen.
Afgelopen zomer werd ook al de ontdekking gemeld van een geïsoleerde lichte bruine dwerg met een temperatuur van enkele tientallen graden.
© Govert Schilling
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
20-10-2011
Mogelijk meer planeten met oceanen
Voor zover bekend is de aarde de enige planeet waar water voorkomt. Maar planeten met oceanen zouden wel eens op veel meer plaatsen in het heelal kunnen voorkomen. Sterrenkundigen hebben voor het eerst koude waterdamp gevonden in een planeetvormende schijf rond een jonge ster. "Onze waarneming wijst erop dat er voldoende water is in de schijf om duizenden oceanen te vullen", aldus de Nederlandse astronoom Michiel Hogerheijde. Zijn bevindingen verschijnen morgen in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Science.
In de schijf rond TW Hydrae, een ster op een afstand van 175 lichtjaar van ons zonnestelsel, bevinden zich kleine ijzige stofdeeltjes. De wetenschappers verwachten dat die in de komende paar miljoen jaar samenklonteren en op die manier planeten, planetoïden en kometen vormen. Als die kometen dan weer inslaan op droge planeten, kunnen ze hun watervoorraad afleveren en deze planeten zo voorzien van oceanen.
De auteurs denken dat eenzelfde situatie zich heeft voorgedaan tijdens de vorming van ons eigen zonnestelsel, 4,6 miljard jaar geleden. Deze nieuwe bevindingen kunnen als inspiratie dienen om op zoek te gaan naar andere aard-achtige planeten, waar ook leven mogelijk zou kunnen zijn.
De waarnemingen zijn gedaan met de Herschel, een telescoop die gelanceerd is in 2009 en die onder meer is ontworpen is om water te vinden. (belga/adb)
(HLN)
Mogelijk meer planeten met oceanen
Voor zover bekend is de aarde de enige planeet waar water voorkomt. Maar planeten met oceanen zouden wel eens op veel meer plaatsen in het heelal kunnen voorkomen. Sterrenkundigen hebben voor het eerst koude waterdamp gevonden in een planeetvormende schijf rond een jonge ster. "Onze waarneming wijst erop dat er voldoende water is in de schijf om duizenden oceanen te vullen", aldus de Nederlandse astronoom Michiel Hogerheijde. Zijn bevindingen verschijnen morgen in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Science.
In de schijf rond TW Hydrae, een ster op een afstand van 175 lichtjaar van ons zonnestelsel, bevinden zich kleine ijzige stofdeeltjes. De wetenschappers verwachten dat die in de komende paar miljoen jaar samenklonteren en op die manier planeten, planetoïden en kometen vormen. Als die kometen dan weer inslaan op droge planeten, kunnen ze hun watervoorraad afleveren en deze planeten zo voorzien van oceanen.
De auteurs denken dat eenzelfde situatie zich heeft voorgedaan tijdens de vorming van ons eigen zonnestelsel, 4,6 miljard jaar geleden. Deze nieuwe bevindingen kunnen als inspiratie dienen om op zoek te gaan naar andere aard-achtige planeten, waar ook leven mogelijk zou kunnen zijn.
De waarnemingen zijn gedaan met de Herschel, een telescoop die gelanceerd is in 2009 en die onder meer is ontworpen is om water te vinden. (belga/adb)
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
20-10-2011
Herschel vindt overvloed aan water rond jonge ster
Sterrenkundigen hebben met de Herschel-ruimtetelescoop voor het eerst koude waterdamp gevonden in een planeetvormende schijf rond een jonge ster. Deze ontdekking duidt erop dat deze schijf, die bezig is zich tot een planetenstelsel te ontwikkelen, grote hoeveelheden water bevat - voldoende om duizenden aardse oceanen mee te vullen - en dat planeten met oceanen, zoals de aarde, wel eens op veel meer plaatsen in het heelal zouden kunnen voorkomen. Het onderzoeksteam, onder leiding van de Leidse astronoom Michiel Hogerheijde, publiceert het resultaat deze week in Science .
De vondst is gedaan bij TW Hydrae, een ster op slechts 175 lichtjaar afstand van ons zonnestelsel in - heel toepasselijk - het sterrenbeeld Hydra (Waterslang). Hogerheijde en zijn onderzoeksteam denken dat de ijzige mist die ze hebben ontdekt zijn oorsprong vindt in met ijs bedekte stofkorreltjes nabij het oppervlak van de schijf. UV-licht van de ster bevrijdt een klein deel van het water uit het ijs en vormt een dunne laag damp, die is gedetecteerd door Herschels infrarood-instrument HIFI.
De slechts 10 miljoen jaar oude ster TW Hydrae is omgeven door een schijf van stof en gas, in afmeting ruwweg 200 maal de afstand tussen de aarde en de zon. De ijzige stofdeeltjes hierin zullen naar verwachting in de loop van de komende paar miljoen jaar samenklonteren tot planeten, planetoïden en kometen. Deze laatste, in feite vuile sneeuwballen, kunnen door inslagen hun watervoorraad afleveren op nieuwgevormde, kurkdroge planeten, en deze zo voorzien van oceanen.
(allesoversterrenkunde)
Herschel vindt overvloed aan water rond jonge ster
Sterrenkundigen hebben met de Herschel-ruimtetelescoop voor het eerst koude waterdamp gevonden in een planeetvormende schijf rond een jonge ster. Deze ontdekking duidt erop dat deze schijf, die bezig is zich tot een planetenstelsel te ontwikkelen, grote hoeveelheden water bevat - voldoende om duizenden aardse oceanen mee te vullen - en dat planeten met oceanen, zoals de aarde, wel eens op veel meer plaatsen in het heelal zouden kunnen voorkomen. Het onderzoeksteam, onder leiding van de Leidse astronoom Michiel Hogerheijde, publiceert het resultaat deze week in Science .
De vondst is gedaan bij TW Hydrae, een ster op slechts 175 lichtjaar afstand van ons zonnestelsel in - heel toepasselijk - het sterrenbeeld Hydra (Waterslang). Hogerheijde en zijn onderzoeksteam denken dat de ijzige mist die ze hebben ontdekt zijn oorsprong vindt in met ijs bedekte stofkorreltjes nabij het oppervlak van de schijf. UV-licht van de ster bevrijdt een klein deel van het water uit het ijs en vormt een dunne laag damp, die is gedetecteerd door Herschels infrarood-instrument HIFI.
De slechts 10 miljoen jaar oude ster TW Hydrae is omgeven door een schijf van stof en gas, in afmeting ruwweg 200 maal de afstand tussen de aarde en de zon. De ijzige stofdeeltjes hierin zullen naar verwachting in de loop van de komende paar miljoen jaar samenklonteren tot planeten, planetoïden en kometen. Deze laatste, in feite vuile sneeuwballen, kunnen door inslagen hun watervoorraad afleveren op nieuwgevormde, kurkdroge planeten, en deze zo voorzien van oceanen.
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
26-10-2011
Drie planeten ontdekt bij stervende reuzensterren
Een internationaal onderzoeksteam heeft drie planeten ontdekt die elk om een ster cirkelen die het einde van zijn bestaan nadert. Rond een van de sterren cirkelt bovendien nog een ander object, waarvan niet helemaal duidelijk is wat het is.
De drie sterren, die de aanduidingen HD 240237, BD +48 738 en HD 96127 dragen, bevinden zich op afstanden van enkele tientallen lichtjaren. Hun planeten zijn ontdekt met de Hobby-Eberly Telescope in Texas, de op drie na grootste telescoop ter wereld.
Elk van de drie sterren is een soortgenoot van onze zon, maar dan in een veel latere levensfase. Het zijn rode reuzen - opgezwollen sterren met een relatief koel oppervlak. Het opsporen van planeten bij zulke reuzen is moeilijker dan bij normale sterren: hun atmosferen zijn zeer turbulent, wat de nauwkeurige metingen die nodig zijn om de aanwezigheid van planeten aan te tonen hindert.
Rond HD 240237 en HD 96127 draait een planeet die vier tot vijf keer zo zwaar is als de planeet Jupiter. De planeet van BD +48 738 lijkt iets lichter dan Jupiter te zijn, maar om deze ster cirkel mogelijk nog een tweede object. Dat zou een (zware) planeet kunnen zijn, maar ook een (lichte) ster of een bruine dwerg - een hemellichaam dat het midden houdt tussen een reuzenplaneet en een dwergster.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Drie planeten ontdekt bij stervende reuzensterren
Een internationaal onderzoeksteam heeft drie planeten ontdekt die elk om een ster cirkelen die het einde van zijn bestaan nadert. Rond een van de sterren cirkelt bovendien nog een ander object, waarvan niet helemaal duidelijk is wat het is.
De drie sterren, die de aanduidingen HD 240237, BD +48 738 en HD 96127 dragen, bevinden zich op afstanden van enkele tientallen lichtjaren. Hun planeten zijn ontdekt met de Hobby-Eberly Telescope in Texas, de op drie na grootste telescoop ter wereld.
Elk van de drie sterren is een soortgenoot van onze zon, maar dan in een veel latere levensfase. Het zijn rode reuzen - opgezwollen sterren met een relatief koel oppervlak. Het opsporen van planeten bij zulke reuzen is moeilijker dan bij normale sterren: hun atmosferen zijn zeer turbulent, wat de nauwkeurige metingen die nodig zijn om de aanwezigheid van planeten aan te tonen hindert.
Rond HD 240237 en HD 96127 draait een planeet die vier tot vijf keer zo zwaar is als de planeet Jupiter. De planeet van BD +48 738 lijkt iets lichter dan Jupiter te zijn, maar om deze ster cirkel mogelijk nog een tweede object. Dat zou een (zware) planeet kunnen zijn, maar ook een (lichte) ster of een bruine dwerg - een hemellichaam dat het midden houdt tussen een reuzenplaneet en een dwergster.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
