[CENTRAAL] Exo-Planeten Topic

Beste Fokkers! Welkom bij het "Centraal Exo-Planeten topic"
geïspireerd op het "Astronomen ontdekken Bewoonbare Planeet" topic

We gaan verder met het laatste artikel uit het vorige topic:

quote:

15-09-2008

Exoplaneet bij zonachtige ster gefotografeerd


Het cirkeltje linksboven markeert de planeet bij de ster 1RXS J160929.1-210524.

Bij de ster 1RXS J160929.1-210524 is een planeet gezien. Het is voor het eerst dat er een foto is gemaakt van een exoplaneet in een (vermoedelijke) baan rond een ster die veel op de zon lijkt.

De ster maakt deel uit van het stervormingsbegied Upper Scorpius 1, op ca. 500 lichtjaar afstand van de aarde. Zijn massa bedraagt 85 procent van die van de zon. Wel is de ster veel jonger: ongeveer vijf miljoen jaar. De eveneens zeer jonge planeet heeft nog een hoge temperatuur, en kon daardoor vastgelegd worden met de gevoelige NIRI-infraroodcamera op de 8-meter Gemini North-telescoop op Mauna Kea, Hawaii.

De opnamen werden afgelopen voorjaar gemaakt door een team van drie astronomen van de Universiteit van Toronto in Canada, onder wie de Nederlander Marten van Kerkwijk. Door spectroscopische waarnemingen van de planeet te vergelijken met modelberekeingen, concluderen de astronomen dat de planeet acht keer zo zwaar is als Jupiter. Wel bevindt hij zich op een onwaarschijnlijk grote afstand van zijn moederster: minstens 330 astronomische eenheden (een astronomische eenheid is de gemiddelde afstand tussen aarde en zon). Het is onduidelijk hoe er op zo'n grote afstand van een ster een planeet kan ontstaan uit een protoplanetaire schijf.

Mogelijk ontstond de planeet op een kleinere afstand, en is hij later naar buiten gemigreerd. Ook is het denkbaar dat ster en planeet op dezelfde manier ontstonden als de twee componenten van een dubbelster: door fragmentatie van een samentrekkende gas- en stofwolk. De reuzenplaneet die enkele jaren geleden werd gefotografeerd in een baan rond een lichte bruine dwergster is vermoedelijk op die manier ontstaan.

De ontdekking wordt beschreven in een artikel dat voor publicatie is aangeboden aan Astrophysical Journal Letters .

(allesoversterrenkunde)

[ Bericht 1% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 14-11-2008 14:08:27 ]

13-11-2008



Astronomen zijn in staat geweest een planetenstelsel bij een verre ster te fotograferen. Dit is op zich al heel bijzonder (de meeste exoplaneten zijn immers slechts via indirecte methodes ontdekt), maar het feit dat men niet één maar drie planeten heeft gefotografeerd maakt de ontdekking een absoluut unicum. De drie planeten zijn ontdekt via een geavanceerd computersysteem om het relatief zwakke licht van planeten te onderscheiden van dat van de moederster. Het planetentrio draait rond de ster HR 8799, die op een afstand van 130 lichtjaar staat.

De drie planeten zijn jong genoeg om zachtjes te gloeien, als gevolg van de restwarmte dat is overgebleven bij de vorming van de planeten. De leeftijd van de planeten wordt geschat op “maar” 60 miljoen jaar (waarmee het op kosmische tijdschaal slechts planetaire baby’s zijn). De massa van de planeten kan niet exact vastgesteld worden, aangezien de planeten honderden jaren nodig hebben voor één omloopbaan. Onderbouwde schattingen stellen de massa op respectievelijk 10, 10 en 7 keer die van Jupiter, waarmee het absoluut planetaire zwaargewichten zijn.

De drie planeten staan op relatief grote afstand tot de moederster, respectievelijk op 24, 37 en 67 keer de afstand tussen de aarde en de zon. Net buiten de omloopbaan van de buitenste planeet bevindt zich een puinschijf, vergelijkbaar met het materiaal dat in ons zonnestelsel afkomstig is uit de Kuipergordel (een gordel van ijzige hemellichamen voorbij de baan van Neptunus).





De moederster weegt ongeveer 1,5 zonnen en is hiermee een heldere, blauwe ster uit de A-klasse. Dit soort sterren worden gewoonlijk genegeerd bij de zoektocht naar planeten, aangezien het contrast tussen de heldere ster en eventueel aanwezige planeten zeer ongunstig is. Desondanks heeft een revolutionaire methode om het licht van moederster en planeten te scheiden het mogelijk gemaakt om de planeten op spectaculaire wijze te fotograferen. De eigenlijke waarnemingen zijn verricht met de adaptieve optieksystemen van de Keck- en Gemini-telescopen op Hawaii.

Toch liggen de meest indrukwekkende waarnemingen nog voor ons. Nu de drie planeten afzonderlijk gefotografeerd zijn, kan men het licht dat door de planeten weerkaatst wordt gaan bestuderen en analyseren. Zo kan men informatie verkrijgen over de chemische samenstelling van de planeten, evenals de wolkenstructuur en thermische eigenschappen.

[img]https://publicaffairs.llnl.gov/news/news_releases/2008/images/planets_viz_big.jpg[/img]

Bronnen: Lowell Observatory en Lawrence Livermore National Laboratory

(Astrostart)

23-11-2008

Kooldioxide gedetecteerd in atmosfeer exoplaneet



Een team van astronomen heeft de atmosfeer van een verre exoplaneet geanalyseerd, waarbij men voor het eerst de duidelijke signalen van kooldioxide heeft waargenomen. Het is de allereerste keer dat het bestaan van kooldioxide is aangetoond in de atmosfeer van een exoplaneet. De planeet in kwestie, HD 189733 b, is een zogenaamde Hete Jupiter: een planeet met een vergelijkbare massa als Jupiter, maar met een extreem nauwe omloopbaan. De afstand tot de planeet (en diens moederster) bedraagt ongeveer 63 lichtjaar.

De kooldioxide is gedetecteerd door middel van een techniek die “secondaire bedekking” wordt genoemd. Hierbij maakt men gebruik van het vergelijken van een tweetal lichtspectra: één van de planeet en diens moederster, plus één van de moederster alleen (waarbij de planeet achter de moederster en buiten het zicht staat). Door deze twee spectra van elkaar “af te trekken”, blijft een zwak residu over: het spectrum van de planeet zelf. Vervolgens heeft men dit spectrum uitgespreid en de absorptie- en emissielijnen van elkaar gescheiden en deze vergeleken met theoretische modellen. Zo wist men het bestaan te onthullen van kooldioxide in de atmosfeer van de planeet.

Kooldioxide is één van de vier “biomarkers” van een leefbare (hoewel niet persé bewoonde) planeet. De andere drie zijn water, methaan en zuurstof – en nu is zuurstof hiervan de enige waarvan het bestaan in de atmosfeer van een exoplaneet nog aangetoond moet worden. Overigens betekent het voorkomen van één of meerdere van deze biomarkers niet persé dat het om een leefbare planeet gaat. Het zijn vooral de verhoudingen tussen deze vier biomarkers die van belang zijn bij het vaststellen van de levensvatbaarheid van een planeet.

De verhouding van kooldioxide in de atmosfeer van HD 189733 b is overigens vastgesteld op ongeveer 0,00001 deeltjes op 1 waterstofdeeltje (waterstof is het meest voorkomende element in vrijwel alle gasplaneten). Deze verhouding is zeker geen aanwijzing voor een levensondersteunende atmosfeer - overigens is de temperatuur van deze atmosfeer sowieso veel te hoog voor het bestaan van leven zoals wij dat kennen.



Bron: Nature

(Astrostart)

23-11-2008

Planeet bij Bèta Pictoris eindelijk gefotografeerd?



Een team van Franse astronomen heeft gebruik gemaakt van de Very Large Telescope om een kandidaat-planeet te fotograferen bij de zonachtige ster Bèta Pictoris, één van de best bekende voorbeelden van een ster die omringd wordt door een stoffige “puinschijf”. Als het inderdaad om een planeet gaat, zal deze op vergelijkbare afstand tot de moederster staan als Saturnus tot de zon staat. (oftewel, 8 keer de afstand aarde-zon). De massa wordt geschat op 8 keer die van Jupiter.

Bèta Pictoris was in 1984 de allereerste ster waarbij het bestaan van een stofschijf werd aangetoond. Latere waarnemingen hebben uitgewezen dat de stofschijf licht vervormd is, dat er naast de primaire schijf nog een zwakkere, secondaire schijf rondom Bèta Pictoris draait en dat er voortdurend kometen op het oppervlak van de ster terecht komen. Deze kenmerken vormen op zich sterke aanwijzingen voor het bestaan van een massieve planeet op een afstand van 5 tot 10 AU vanaf de moederster. Het verkrijgen van bewijs is echter geheel andere koek.

Het Franse team heet in 2003 gedetailleerde waarnemingen verricht van de omgeving van Bèta Pictoris. Men heeft vervolgens een selectie gemaakt van de vele foto’s die toen gemaakt zijn, waaruit uiteindelijk hetgeen tevoorschijn is gekomen waarnaar men op zoek was: een uiterst zwakke, puntvormige gloed op korte afstand van de ster. Analyses hebben uitgewezen dat Bèta Pictoris b een Super-Jupiter van 8 Jupitermassa’s is, op een afstand van 8 AU van de moederster vandaan.

Het team houdt echter een slag om de arm: er bestaat een kleine kans dat het feitelijk om een achtergrondobject gaat, die slechts toevallig verband lijkt te houden met Bèta Pictoris. Om deze mogelijkheid geheel te elimineren zal het team een reeks aanvullende waarnemingen moeten verrichten.





Een schema van alle planetenstelsels waarvan één of meerdere planeten direct zijn gefotografeerd (inclusief de vier gasplaneten van het zonnestelsel).
Van al deze directe detecties van exoplaneten is Bèta Pictoris b degene op de kortste afstand tot de moederster.

Bron: European Southern Observatory

(Astrostart)

27-11-2008

Bouwsteen van RNA ontdekt in kosmische nevel



Astronomen hebben een belangrijke bouwsteen van RNA gedetecteerd in een verre kosmische wolk. Het gaat om een organisch suikermolecuul dat direct verband houdt met het ontstaan van het leven, dat is aangetroffen in een gebied van massieve stervorming op een afstand van 26.000 lichtjaar van de aarde. Het molecuul in kwestie, glycolaldehyde, is eerder al gedetecteerd in de ruimte, maar het is nu voor het eerst dat het molecuul is aangetroffen in een gebied dat relatief gunstig is voor het ontstaan van leven.

“Het is de eerste keer dat het suikerachtige glycolaldehyde is aangetroffen in een stervormende regio waar de kans op levensvatbare planeten vrij groot is”, aldus het hoofd van het detectieteam. Eerdere detecties van dit molecuul vonden plaats in het centrum van de Melkweg, waar de omstandigheden extreem zijn in vergelijking met de buitendelen van de Melkweg. De nieuwe detectie, in een gebied ver van het centrum, toont aan dat de bouwstenen voor het leven overal in de Melkweg kunnen ontstaan. Dit vergroot de kans op het bestaan van buitenaards leven aanzienlijk.



Toelichting:

Glycolaldehyde is de simpelste vorm van de monosaccharide suikers. Als deze stof wordt blootgesteld aan propenal komt er een reactie op gang, dat leidt tot de productie van ribose. Ribose vormt een belangrijke bouwsteen van Ribo-nucleide-zuur (RNA) en is, als gevolg, van onmisbaar belang voor het ontstaan van leven zoals wij dat kennen.





Bron: Science and Technology Facilities Council

(Astrostart)

04-12-2008

Studenten ontdekken per toeval nieuwe planeet


De waarnemingen gebeurden met de Very Large Telescope in Chili.

Studenten van de Universiteit van Leiden hebben (per toeval) een planeet buiten ons zonnestelsel ontdekt die de eerste is die rond een zeer snel roterende hete ster draait. Dat heeft de Europese Zuidelijke Sterrenwacht ESO vandaag bekendgemaakt.

Oefening
De studenten keken tijdens een oefening naar zoekalgoritmen in een database naar de schommelingen in helderheid van zowat 17.500 sterren en vonden er een waarvan de helderheid om de 2,5 dagen gedurende twee uur zowat een procent lager was. Waarnemingen met de VLT-telescoop van de ESO in Chili bevestigden het vermoeden dat die schommeling werd veroorzaakt door een planeet, en niet door een bruine dwergster of een kleine ster.

Het is meteen de eerste planeet die rond een snel roterende ster draait. Het is ook de tot nu toe heetste waarbij een exoplaneet is gevonden.

ReMeFra-1
De planeet kreeg de prozaïsche naam OGLE-TR-L9b, maar gaat in Leiden door het leven als ReMeFra-1, naar de namen van de studenten (Meta de Hoon, Remco van der Burg en Francis Vuisje). Het object is vijf keer zo groot als 'onze' Jupiter en draait in 2,5 dagen rond zijn ster. De planeet bevindt zich op slechts drie procent van de afstand aarde-Zon tot zijn ster, waardoor zij zeer heet en veel groter is dan normale planeten. Het zou er bijna 7.000 graden heet zijn, of 1.200 warmer dan op de Zon. (belga/svm)

(HLN)

05-12-2008

Nederlandse studenten ontdekken unieke planeet



Vandaag is de exoplaneet aan de astronomische wereld gepresenteerd, die eind vorig jaar door drie Leidse studenten (Meta de Hoon, Francis Vuijsje en Remco van der Burg) onder leiding van Ignas Snellen is ontdekt. Het blijkt een uniek object te zijn, een stuk groter dan Jupiter, en met bijna vijf keer zijn massa. Het is de eerste planeet die is ontdekt rondom een hete, snel draaiende ster. Het resultaat wordt deze maand gepubliceerd in het tijdschrijft Astronomy & Astrophysics.

De drie studenten zijn erg enthousiast. “Het is prachtig nieuws dat onze ontdekking nu is bevestigd, en dat het dan ook nog zo'n vreemd object blijkt te zijn”, zegt Meta. “De ster waar deze planeet omheen draait, tolt eens per twee dagen om zijn as” vervolgt Francis. “Dat heeft de bevestiging van de aard van het object extra moeilijk gemaakt.”

Alleen met behulp van een van de grootste telescopen op aarde, de Very Large Telescope van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili, was het mogelijk om minieme schommelingen van de moederster waar te nemen die door de planeet worden veroorzaakt. Zo kon de massa worden bepaald op ongeveer vijf keer die van Jupiter. Remco van der Burg legt het belang uit van de ontdekking: “In de studies naar planeetovergangen zijn tot op heden snel roterende sterren genegeerd. Hierdoor kunnen veel exoplaneten zijn gemist.” In totaal zijn nu zo’n 300 exoplaneten bekend.



De drie bachelorstudenten vonden de planeet tijdens het testen van een computerprogramma voor lichtfluctuaties op duizenden sterren in de OGLE-database. Zij ontdekten bij een van de sterren een afname in helderheid met ongeveer een procent gedurende twee uur, elke 2,5 dag. Zij vermoedden dat een passerende planeet dit helderheidsdipje veroorzaakte. Dat het hier niet gaat om een bruine dwerg of een kleine ster, is nu bevestigd door vervolgobservaties met de VLT. De planeet kreeg de naam OGLE2-TR-L9b.

OGLE2-TR-L9b draait in 2,5 dag om zijn ster en bevindt zich op een afstand van 3% van de afstand van de aarde tot de zon. De planeet is heet en opgezwollen. De ster zelf is met 7000 graden Celsius zo’n 1000 graden warmer dan onze zon. Het is de heetste ster met een planeet die ooit is ontdekt.

Dit artikel is overgenomen van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie.

Preprint van het artikel

Bron: Astronomie.nl

(Astrostart)

10-12-2008

Kooldioxide gedetecteerd in atmosfeer exoplaneet



Een team van astronomen heeft de atmosfeer van een verre exoplaneet geanalyseerd, waarbij men voor het eerst de duidelijke signalen van kooldioxide heeft waargenomen. Het is de allereerste keer dat het bestaan van kooldioxide is aangetoond in de atmosfeer van een exoplaneet. De planeet in kwestie, HD 189733 b, is een zogenaamde Hete Jupiter: een planeet met een vergelijkbare massa als Jupiter, maar met een extreem nauwe omloopbaan. Vanaf aarde bedraagt de afstand tot de planeet (en diens moederster) ongeveer 63 lichtjaar.

De kooldioxide is gedetecteerd door middel van een techniek die “secondaire bedekking” wordt genoemd. Hierbij maakt men gebruik van het vergelijken van een tweetal lichtspectra: één van de planeet en diens moederster, plus één van de moederster alleen (waarbij de planeet achter de moederster en buiten het zicht staat). Door deze twee spectra van elkaar “af te trekken”, blijft een zwak residu over: het spectrum van de planeet zelf. Vervolgens heeft men dit spectrum uitgespreid en de absorptie- en emissielijnen van elkaar gescheiden en deze vergeleken met theoretische modellen. Zo wist men het bestaan te onthullen van kooldioxide in de atmosfeer van de planeet.

Kooldioxide is één van de vier “biomarkers” van een leefbare (hoewel niet persé bewoonde) planeet. De andere drie zijn water, methaan en zuurstof – en nu is zuurstof hiervan de enige waarvan het bestaan in de atmosfeer van een exoplaneet nog aangetoond moet worden. Overigens betekent het voorkomen van één of meerdere van deze biomarkers niet persé dat het om een leefbare planeet gaat. Het zijn vooral de verhoudingen tussen deze vier biomarkers die van belang zijn bij het vaststellen van de levensvatbaarheid van een planeet.

De verhouding van kooldioxide in de atmosfeer van HD 189733 b is overigens vastgesteld op ongeveer 0,00001 deeltjes op 1 waterstofdeeltje (waterstof is het meest voorkomende element in vrijwel alle gasplaneten). Deze verhouding is zeker geen aanwijzing voor een levensondersteunende atmosfeer - overigens is de temperatuur van deze atmosfeer sowieso veel te hoog voor het bestaan van leven zoals wij dat kennen.



Bron: Nature

(Astrostart)

12-12-2008

Bestaan exo-manen kan aangetoond worden



Een nieuw Brits onderzoek heeft uitgewezen dat het mogelijk is om manen te detecteren bij exoplaneten. Volgens het onderzoek kunnen manen hun bestaan kenbaar maken door de invloed die ze hebben op de omloopbanen van de planeten, die hierdoor zachtjes gaan "wiebelen". Dit wordt dan weer zichtbaar in de omloopsnelheid van de planeten, een effect dat met de huidige technologie gemeten kan worden. Op die manier kan men niet alleen het bestaan van de maan aantonen, maar ook diens massa en afstand tot de moederplaneet bepalen!

Van de 300 exoplaneten die aan de wetenschap bekend zijn, bevinden zich ongeveer 30 in de leefbare zone rond de ster (de zone waarin vloeibaar water aan het oppervlak kan voorkomen). Helaas zijn deze 30 planeten allemaal gasreuzen zoals Jupiter en dit zijn minder waarschijnlijke objecten voor het bestaan van leven ten opzichte van rotsachtige werelden met een vast oppervlak.

Nu zijn gasreuzen in het zonnestelsel echter in het bezit van verscheidene grote manen die overeenkomsten vertonen met rotsplaneten. De kans is groot dat dit ook voor exoplaneten geldt, zodat exo-Jupiters in de leefbare zone wellicht omringd worden door massieve, "aardse" manen. Dat betekent dat exoplaneten in de leefbare zone weliswaar weinig kans maken op het ondersteunen van leven, maar dat massieve en aarde-achtige manen van deze planeten toch kunnen zorgen voor levensvatbare werelden!



Bron: Royal Astronomical Society

(Astrostart)

17-12-2008

Koude super-aardes kunnen leven herbergen



Wetenschappers hebben de zoektocht naar buitenaards leven uitgebreid met planeten die weinig leefbaar lijken. Koude super-aardes (grote “sneeuwbal”-planeten die wetenschappers ontdekt hebben in de buitenwijken van verschillende zonnestelsels) blijken in staat te zijn om leven te ondersteunen, zo blijkt uit recent onderzoek. Experts vermoeden dat dergelijke planeten behoorlijk algemeen zijn – volgens sommige schattingen komen super-aardes voor bij één-derde van de planetenstelsels.

Ondanks de naam hebben super-aardes weinig overeenkomsten met de aarde zoals wij die kennen – behalve dan het feit dat ze een vast oppervlak hebben. Een superaarde die op relatief grote afstand van de moederster staat zal bedekt zijn met ijs en een vrij dikke atmosfeer kunnen hebben – misschien wel veel dikker dan die van de aarde. Recent onderzoek heeft nu uitgewezen dat een dergelijke planeet een oceaan van water zou kunnen herbergen, mits deze voldoet aan één van een drietal criteria. De planeet moet namelijk een maximale leeftijd hebben, een minimale massa hebben of een minimale luchtdruk hebben.

Huidige zoektochten naar buitenaards leven richten zich vooral op planeten die zich bevinden in de zogenaamde “leefbare zone” van een ster, de zone waar vloeibaar water aan het oppervlak kan voorkomen (en water is essentieel voor het leven zoals wij dat kennen). Het is echter een feit dat water voorbij de leefbare zone veel algemener kan zijn, meestal in de vorm van ijs. Ons zonnestelsel is hierop geen uitzondering: de kernen van de vier reuzenplaneet bestaan deels uit ijs, vele manen van deze planeten bestaan deels uit ijs en daarnaast bestaan er voorbij Neptunus ontelbare ijsdwergen.

Wetenschappers vermoeden zelfs dat het merendeel van het water op aarde afkomstig is uit de buitendelen van het zonnestelsel en vervolgens door kometen en andere kleine objecten op aarde terecht is gekomen. Dus in plaats van te zoeken naar warme planeten die toevallig aan water zijn gekomen, hebben enkele astronomen de aandacht gericht op koude super-aardes die ter plekke aan hun water gekomen zijn.

De astronomen hebben ontdekt dat grote super-aardes (ongeveer 10 aardemassa’s) voldoende interne warmte bevatten om onder het ijs een vloeibare oceaan te herbergen, ondanks het feit dat deze planeten vijf keer verder van hun moederster staan dan de aarde. Super-aardes van lagere massa zijn tot hetzelfde in staat, mits ze relatief jong zijn (naarmate een planeet ouder wordt koelt deze immers af). Ten slotte kan een super-aarde met een zeer dikke atmosfeer voldoende warmte vasthouden (middels het broeikaseffect) om een vloeibare oceaan te herbergen, wellicht zelfs aan het oppervlak!

Hoewel inmiddels meer dan 300 exoplaneten aan de wetenschap bekend zijn, zijn dit vooral gasreuzen zoals Jupiter. Kleine, rotsachtige planeten (vergelijkbaar met de aarde of Mars) zijn (nog) niet bekend bij andere sterren – het is bijzonder lastig om deze te detecteren. Het detecteren van super-aardes gaat dan wat makkelijker, inmiddels zijn er een redelijk aantal ontdekt.

De grote vraag is nu: als deze planeten leven bevatten, hoe kunnen we dit te weten komen? Wetenschappers hebben al moeite genoeg om te achterhalen of de Jupitermaan Europa leven bevat, laat staan bij planeten op honderden lichtjaren afstand! Het enige antwoord is dan ook: we zullen geduld moeten hebben – totdat onze technologie geavanceerd genoeg is.



Bron: EurekAlert!

(Astrostart)

21-12-2008

Bestaan er vier soorten leefbare planeten?



Het ontstaan van leven en de leefbaarheid van werelden buiten de aarde behoren tot de grootste mysteries van de moderne wetenschap. Veel onderzoek is er aan deze onderwerpen gewijd, helaas zonder definitieve antwoorden op te leveren. De gerenommeerde planeetdeskundige en exobioloog Jan-Hendrik Bredehoft heeft nu een hypothetisch model opgesteld, waarbij leefbare planeten (met “leefbaar” bedoel ik “leven zoals wij dat kennen”, dus gebaseerd op koolstof als bouwsteen en water als oplosmiddel) in vier categorieën verdeeld worden.

Deze vier groepen zijn: aarde-achtig, Mars-achtig, Europa-achtig en waterwerelden. Ieder van deze planeten is op zijn eigen manier in staat om een vorm van leven te ondersteunen. Werelden zoals de aarde vormen de “topklasse”, waarbij het bestaan van leven in alle facetten tot de mogelijkheden behoord (zoals wordt aangetoond door het simpele feit dat ik dit artikel schrijf en jullie het lezen). Aardse werelden hebben een geschikte atmosfeer, vloeibaar water in overvloed, matige verschillen in temperatuur en een stabiel klimaat: perfect voor het bestaan van complex, meercellig leven.

De tweede klasse wordt gevormd door planeten die vroeger meer aarde-achtig waren, maar vervolgens steeds minder gastvrij zijn geworden. Goede voorbeelden zijn Venus en Mars, die ieder op hun eigen manier verandert zijn van een aardse wereld in een hete hel (Venus) of een koude woestenij (Mars). Echter zou op beide planeten het leven stand kunnen houden in specifieke omgevingen, zoals ondergrondse waterreservoirs of een dunne atmosferische laag met geschikte eigenschappen (zoals relatief waterrijke en hoge wolken op Venus).

Astronomen zijn namelijk van mening dat het leven uiterst standvastig is en dat het, zodra het ontstaan is, zeer moeilijk weer kan verdwijnen. Gedurende de geschiedenis van de aarde heeft onze moederplaneet immers meerdere natuurrampen gekend die ongekend verwoestend waren, maar deze hebben meestal geleidt tot een toename in biodiversiteit en zeker niet tot het vernietigen ervan.





Planeten die vloeibaar water bevatten dat onder een oppervlak van ijs voorkomt, in plaats van aan het oppervlak zelf, vormen de derde klasse van levensvatbare werelden. De Jupitermaan Europa vormt een schoolvoorbeeld in onze lokale kosmische omgeving. Zou hier leven kunnen bestaan? Dit denkbeeld is objectief gezien nogal bijzonder, aangezien dergelijke werelden meestal niet passen in het gemakkelijke concept van de leefbare zone. Europa bevindt zich bijvoorbeeld buiten de zone waarin vloeibaar water aan het oppervlak van een wereld kan voorkomen.

Dit neemt echter niet weg dat het leven nog steeds potentie heeft op dergelijke werelden. Het traditionele concept van de leefbare zone gaat uit van sterren als de primaire bron van energie in planetenstelsels. Bij ijzige werelden zoals Europa spelen aanvullende factoren echter een rol, zoals de zwaartekracht van een andere wereld.

Dergelijke effecten kunnen significant zijn als twee of meer werelden een bijzondere gravitationele relatie hebben met elkaar (bijvoorbeeld een massieve planeet met grote ijzige manen of twee planeten waarbij de omloopbanen elkaar zeer dicht naderen). Als deze zwaartekrachtband groot genoeg is, zal dit resulteren in getijdenkrachten die het inwendige van een ijswereld kunnen kneden en opwarmen. Hierbij zal de primaire bron van energie van binnenuit komen (in plaats van buitenaf) en kan een oceaan van vloeibaar water voorkomen onder een dikke ijskorst.





De vierde categorie van levensvatbare planeten bestaat uit werelden die vrijwel geheel uit water bestaan. Dit soort hypothetische werelden zijn even groot als de rotsplaneten in ons zonnestelsel (van Mercurius tot de aarde) en herbergen uitgestrekte oceanen. In tegenstelling tot de oceanen op aarde, staat het water op deze planeet nooit in direct contact met silicaten of andere rotsen. In plaats daarvan kunnen deze planeten geheel uit water bestaan (met een kern van ijs onder hoge druk), of in het bezit zijn van een watermassa dat door dikke lagen van exotisch hogedruk-ijs gescheiden wordt van de rotsachtige kern.

Dergelijke werelden lijken veelbelovend te zijn voor het bestaan van leven, maar Bredehoft is pessimistisch. Het ontstaan van leven is namelijk afhankelijk van bepaalde concentraties van koolstof (de bouwsteen van het leven zoals wij dat kennen), dat onder geschikte omstandigheden (zoals warme getijdenpoelen of hydrothermische schoorstenen in de diepzee) kan leiden tot het ontstaan van levende cellen. Bij waterplaneten is de totale hoeveelheid water echter zo enorm, dat alle koolstofcomponenten enorm verdunt zijn. Om toch het ontstaan van leven mogelijk te maken, moet de concentratie aan koolstofverbindingen op deze planeten ongelooflijk hoog zijn.



Bron: SPACE.com

(Astrostart)

06-01-2009

Planeetvorming goed mogelijk bij dubbelsterren



Een recent onderzoek heeft uitgewezen dat dubbelsterren even gemakkelijk planeten kunnen vormen dan enkelvoudige sterren, in tegenstelling tot wat lange tijd beweerd werd. De onderzoekers hebben namelijk de vingerafdrukken gevonden van koolmonoxide en waterstofcyanide bij de variabele dubbelster V4046-Sagittarius. Dit geldt als direct bewijs voor planeetvorming: als de vorming van planeten het vuur is, vormen koolmonoxide en waterstofcyanide de rook.

De twee sterren, die samen V4046-Sgr vormen, zijn slechts 10 miljoen jaar oud en draaien in slechts 2,5 dag rondom elkaar heen. De onderlinge afstand bedraagt slechts 10 keer de diameter van de zon, wat in kosmische termen minder dan een haartje is. De twee componenten staan zelfs zo dicht bij elkaar, dat ze één enkele planeetvormende schijf delen. Dat betekent dat de interacties en processen binnen deze schijf weinig verschillen van degene die voorkomen bij planeetvormende schijven rondom enkelvoudige sterren.

Het team van wetenschappers gaat nu proberen om daadwerkelijk planeten te detecteren bij V4046-Sgr en hopen ze zelfs direct te fotograferen. De recente directe foto’s van de planeet bij Fomalhaut en de drie planeten bij HR 8799 heeft laten zien dat de huidige technologie voldoende gevorderd is om het direct waarnemen van exoplaneten mogelijk te maken. Het team hoopt dan ook het eerste te zijn dat een foto maakt van een exoplaneet bij een dubbelster.


Wemelt het van de Tatooine 's in het heelal?

Bron: Rochester Institute of Technology

(Astrostart)

14-01-2009

Warme gloed exoplaneet vanaf de grond gemeten



Het is astronomen gelukt om met een telescoop vanaf de aarde warmtestraling van twee verschillende exoplaneten waar te nemen. De resultaten worden deze week gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics door twee onafhankelijke onderzoeksgroepen, waarvan één van de Universiteit Leiden. De gemeten straling duidt er op dat op de ‘Leidse planeet’ een temperatuur heerst van meer dan 1700 graden Celsius.

Het team van de Sterrewacht Leiden, bestaande uit Ernst de Mooij en Ignas Snellen, heeft met behulp van de William Herschel Telescope op het Canarische Eiland La Palma voor het eerst vanaf de aarde een zogenoemde secundaire eclips waargenomen van de planeet die draait rond de ster TrES-3, op een afstand van 800 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Hercules.

De planeet schuift eens in de 31 uur precies voor zijn moederster langs en verduistert daarbij een klein beetje van het sterlicht. De Leidse astronomen hebben de secundaire eclips gemeten, het moment dat de planeet achter de ster langsschuift, waarbij het planeetlicht wordt verduisterd. Dit licht komt van de warme gloed van de planeet. De planeet is zo warm omdat hij heel dicht bij de ster staat, 40 keer dichter bij zijn ster dan dat de aarde bij de zon staat.

Ernst de Mooij, die het onderzoek geleid heeft, is erg blij met het behaalde resultaat: "Voorheen zijn er met de Spitzer-satelliet van NASA al waarnemingen verricht aan enkele exoplaneten, maar allemaal op lange golflengtes, waar de straling van de planeet minder interessant is". Ignas Snellen vervolgt: "Onze nieuwe waarnemingen openen een heel nieuw stuk spectrum, niet waarneembaar met de Spitzer-telescoop. Deze geven inzicht in de opbouw van de planeetatmosfeer”. De waarnemingen duiden op de aanwezigheid van een thermische inversielaag, waarbij de bovenste lagen van de atmosfeer warmer zijn dan die daaronder, een proces dat ook vaak in de dampkring van de aarde voorkomt.


Secundaire eclips TrES-3b

De tweede studie is uitgevoerd door David Sing van het Observatoire de Paris, en Mercedes Lopez-Moralez van het Carnegie Institution of Washington. Zij bestudeerden exoplaneet OGLE-TR-56b. Deze waarnemingen zijn op nog kortere golflengten gedaan en duiden op een nog hetere planeet dan TrES-3b.

Bron: Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie

(Astrostart)

19-01-2009

Kleinste exoplaneet lijkt niet veel zwaarder dan de aarde

AMSTERDAM - In juni 2008 maakten sterrenkundigen de ontdekking bekend van een kleine planeet bij een kleine ster of bruine dwerg op 3000 lichtjaar afstand. De massa van de exoplaneet, met de aanduiding MOA-2007-BLG-192Lb, werd toen nog geschat op drie aardmassa's.

Het heeft er nu echter alle schijn van dat de planeet nog aanzienlijk lichter is dan dat. De weegschaal staat nu op 1,4 aardmassa. De planeet werd ontdekt met behulp van microlensing.

Daarbij passeert een ster vanaf de aarde gezien precies vóór een andere ster langs. Het licht van de achtergrondster wordt dan afgebogen door de zwaartekracht van de voorgrondster, wat in een enkele dagen durende helderheidstoename van de verre ster leidt.

Extra helderheidspiekje

Als er bij de voorgrondster een planeet staat, geeft de zwaartekracht daarvan gedurende een paar uur nog een extra helderheidspiekje. Het is niet eenvoudig om uit die helderheidspieken af te leiden hoe zwaar de beide hemellichamen zijn.

Aanvankelijk gingen de onderzoekers er nog van uit dat de ster een bruine dwerg was - een mislukte ster eigenlijk. Maar recentere waarneming wijzen erop dat de ster waarschijnlijk zwaarder is: het zou gaan om een rode dwerg.

Voorjaar

En in dat geval is de massa van de planeet ruim twee keer zo klein als tot nog toe werd aangenomen. Dit voorjaar zal met de Very Large Telescope opnieuw naar de ster worden gekeken, om zijn massa nauwkeurig vast te stellen.

(nu.nl)

20-01-2009

Waar kunnen we ons zusje vinden?


Illustratie van een exo-aarde.

Sommige sterrenkundigen twijfelen er niet aan: buitenaards leven moet binnen afzienbare tijd kunnen worden aangetoond. 'Er bestaan absoluut exo-aardes.' Naar de sociologische gevolgen kunnen we slechts gissen.

Carsten Dominik windt er geen doekjes om. De ontdekking van buitenaards leven is het mooiste wat hij zich kan voorstellen. Dominik is bijzonder hoogleraar exoplaneten aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is ervan overtuigd dat er binnen vijf à tien jaar een planeet bij een andere ster wordt gevonden die als twee druppels water op de aarde lijkt. Dan is het nog maar een relatief kleine stap om aan te tonen dat daar iets op leeft. ‘Het is een van de grote vragen die ik graag beantwoord zou zien,’ zegt Dominik. ‘Als ik die ontdekking nog mee mag maken, kan ik gelukkig sterven.’

Grote woorden, maar het gaat dan ook om een grote gebeurtenis. En Dominik is bepaald niet de enige die er zo tegenaan kijkt. ‘We hebben het doel duidelijk voor ogen; we zien het einde van de tunnel,’ zegt Stéphane Udry van de Universiteit van Genève. ‘Ik verwacht dat er binnen vijfentwintig à vijftig jaar buitenaards leven ontdekt kan worden. Hoe snel het zal gaan hangt voornamelijk af van de politiek, want er zijn nieuwe, dure instrumenten en ruimtetelescopen voor nodig.’ Naar de sociologische implicaties van zo’n ontdekking kan Udry slechts gissen, maar dat de maatschappij er op den duur door zal veranderen, lijdt volgens hem geen twijfel.

Eind negentiende eeuw, toen er driftig gespeculeerd werd over intelligente bewoners op Mars, waren veel wetenschappers er ook van overtuigd dat de ontdekking van buitenaards leven om de hoek lag. Maar Udry is niet bang voor een nieuwe deceptie. ‘Er is zo veel vooruitgang geboekt,’ zegt hij. ‘We weten nu dat alle elementen die nodig zijn voor het leven geproduceerd worden in het inwendige van sterren. En we hebben inmiddels bij honderden sterren planeten ontdekt. Stapsgewijs zijn we de ideeën over buitenaards leven nu aan het ondersteunen en bewijzen met behulp van harde feiten.’

Dat de aarde niet uniek is, staat vast. Udry’s collega’s Michel Mayor en Didier Queloz ontdekten in 1995 voor het eerst een planeet bij een andere ster die veel op de zon lijkt. Sindsien zijn er meer dan driehonderd van zulke exoplaneten gevonden. ‘Het onderzoeksgebied heeft echter heel veel verrassingen opgeleverd,’ zegt Dominik. Veel planetenstelsels hebben heel andere eigenschappen dan ons eigen zonnestelsel, dus er is nog steeds niet duidelijk hoe zeldzaam kleine, waterrijke planeten als de onze zijn. ‘Er bestaan absoluut exo-aardes. De vraag is alleen hoe talrijk die zijn en dus hoe dichtbij we ze kunnen aantreffen.’

Een tot de verbeelding sprekende gedachte: elders in het Melkwegstelsel wemelt het van de planeten met zeeën en oceanen, met gletsjers en vulkanen, met rivierdelta’s en zandduinen, met bergbeekjes en regenbogen. Tweelingzusjes van de aarde, waar ook ooit organische moleculen uit de kosmos op neerdwarrelden, en waar – net als op onze eigen planeet – in een ver verleden leven kan zijn ontstaan. Wat lange tijd tot het domein van de sciencefiction behoorde, komt nu binnen bereik van de wetenschap. Dominik: ‘De vraag naar het bestaan van buitenaards leven is de drijvende kracht voor iedereen die onderzoek doet aan exoplaneten.’

Kleine planeten zoals de aarde zijn tot nu toe nog steeds niet ontdekt. Grote, zware reuzenplaneten vallen veel meer op. Minstens zo groot als Jupiter, en in veel gevallen een stuk zwaarder. Ze verraden hun aanwezigheid doordat ze met hun zwaartekracht schommelingen veroorzaken in de positie van de ster waar ze omheen draaien. Of, wanneer we toevallig van opzij tegen hun baan aankijken, doordat ze elke omloop voor hun moederster langs bewegen. Tijdens zo’n planeetovergang lijkt de ster daardoor een paar uur lang iets zwakker dan normaal. Beide zoektechnieken zijn vooral gevoelig voor grote, zware planeten in heel kleine omloopbanen. Zulke ‘hete Jupiters’ (ze kunnen temperaturen hebben van meer dan duizend graden) zijn gevonden bij ruwweg één op de vijf zonachtige sterren.

In zo’n stelsel komen waarschijnlijk geen aarde-achtige planeten voor, legt Dominik uit. Zeker niet in de zogeheten ‘bewoonbare zone’ rond de ster, op een afstand waar het niet te heet en niet te koud is, zodat er vloeibaar water kan voorkomen – volgens de meeste astrobiologen een voorwaarde voor de vorming van leven. De reden is dat de hete Jupiters vermoedelijk op veel grotere afstand van de ster ontstonden, en later naar binnen spiraalden. Als er in de binnengebieden van zo’n planetenstelsel al tweelingzusjes van de aarde voorkwamen, zijn die door de zwaartekracht van de migrerende reuzenplaneet uit hun baan geslingerd.

In andere planetenstelsels staan de gevonden reuzenplaneten op grotere afstand, maar vaak bewegen ze dan in langgerekte banen. Ook dan is er weinig ruimte voor een exo-aarde in een stabiele omloopbaan in de bewoonbare zone. Geen wonder dus dat astronomen opgewonden raakten toen een paar weken geleden de eerste echte foto werd gepubliceerd van een ander planetenstelsel, bij de ster HR 8799, op 128 lichtjaar afstand van de zon. Dat bleek namelijk een stelsel te zijn met drie zware planeten in heel wijde banen – een groot uitgevallen kopie van ons eigen zonnestelsel. Alle ruimte dus voor een aarde-achtige planeet op kleinere afstand van de ster.

Maar wie op zoek is naar leven, hoeft zich bij die speurtocht natuurlijk niet te beperken tot aarde-achtige planeten bij zon-achtige sterren. Ook bij zwakke, rode dwergsterretjes (die enorm veel talrijker zijn dan sterren zoals de zon) kunnen planeten voorkomen. Bij zo’n koele dwergster ligt de bewoonbare zone op veel geringere afstand, en een kleine planeet in die zone is makkelijker te vinden: de lichtgewicht moederster wordt sneller aan het schommelen gebracht, en ook de kans op het waarnemen van planeetovergangen is groter. Udry en zijn collega’s ontdekten anderhalf jaar geleden inderdaad een soort ‘superaarde’ (ongeveer vijf keer zo zwaar als onze thuisplaneet) in de bewoonbare zone van de dwergster Gliese 581. Een wereld met een vast oppervlak, waar in principe vloeibaar water zou kunnen voorkomen.

Maar voor de Zwiterse planetenjagers is dat nog lang niet genoeg. Udry: ‘Zelfs als we een planeet vinden die even groot en zwaar is als de aarde, en in precies de goede baan beweegt, dan is nog steeds niet gezegd dat er iets leeft. En dat is de vraag waar het uiteindelijk echt om draait.’ Zelf is hij er ‘sinds zeer jonge leeftijd’ al van overtuigd dat er op tal van plaatsen in het heelal leven voorkomt. ‘Het is een soort geloof,’ geeft hij toe. ‘Ik kan me eenvoudigweg niet voorstellen dat wij zo uniek en speciaal zijn.’ Hij hoopt vurig de ontdekking zelf nog mee te maken. ‘Ik ben inmiddels 47, dus ik durf er niet meer echt op te rekenen, maar ik heb nog wel goede hoop.’

Overigens zien theoretici steeds meer mogelijkheden voor ‘levende planeten’, ook buiten de klassieke bewoonbare zone. Planeten die eigenlijk te ver van hun ster staan, kunnen toch warm gehouden worden door grootschalige vulkanische activiteit. Bevroren superaardes in de buitendelen van een planetenstelsel – grote ijswerelden waarvan er enorm veel in het heelal moeten voorkomen – hebben misschien een ondergrondse oceaan van vloeibaar water, op temperatuur gehouden door de inwendige warmte die nog resteert uit de ontstaansperiode. In zo’n oceaan zouden micro-organismen kunnen leven.Ook op de manen van sommige grote exoplaneten kan leven voorkomen.

Blijft de vraag hoe je de aanwezigheid van leven op een verre exoplaneet kunt aantonen. Het zou natuurlijk mooi zijn als we radioboodschappen opvangen van buitenaardse beschavingen, aldus Udry, maar die kans lijkt wel heel klein. Het ligt veel meer voor de hand dat leven – in welke vorm dan ook – zich verraadt door de samenstelling van de dampkring van de betreffende planeet. Als daar zuurstof, ozon en methaan in voorkomt, kan het eigenlijk niet anders of de planeet moet biologische activiteit vertonen – andere mogelijkheden zijn niet bekend. ‘Als we zoiets vinden, is er vast wel weer iemand die met een alternatieve verklaring komt,’ zegt Dominik, ‘maar voor mij zou er sprake zijn van een extreem sterke aanwijzing.’

De vondst van een tweede aarde zal waarschijnlijk nog een paar jaar op zich laten wachten, maar verrassingen zijn niet uitgesloten. ‘Tot nu toe wordt dit vakgebied gekenmerkt door de ene meevaller na de andere,’ aldus Dominik. Misschien wordt de eerste exo-aarde volgend jaar al ontdekt door de Amerikaanse kunstmaan Kepler, die voorjaar 2009 gelanceerd wordt. En anders door de extreem gevoelige spectrograaf Super-HARPS die Stéphane Udry en zijn collega’s ontwikkelen voor gebruik op de Europese Very Large Telescope in Chili. Maar om daadwerkelijk metingen te verrichten aan de dampkring van zo’n planeet, heb je een compleet nieuwe generatie van instrumenten nodig. Udry: ‘Dat lukt alleen met heel grote telescopen in de ruimte.’

Voor Carsten Dominik zou de ontdekking van buitenaards leven een fantastische belevenis zijn. ‘Toen ik jong was, las ik de boeken van de Duitse popularisator Hoimar von Ditfurth, zoals "Kinder des Weltalls",’ vertelt hij. ‘Daarin legde hij uit dat wij ons bestaan niet los kunnen zien van het heelal, maar dat wij een wezenlijk onderdeel vormen van de evolutie van de kosmos. Dat vind ik een mooie gedachte, die enorm versterkt zou worden als we elders in het heelal ook leven vinden. Dan weet je namelijk zeker dat het leven op aarde geen onwaarschijnlijk toevalsproduct is.’

(allesoversterrenkunde)

29-01-2009

Exoplaneet wordt elke 111 dagen 'gekookt'

AMSTERDAM - Sterrenkundigen hebben temperatuurmetingen verricht aan een exoplaneet op 190 lichtjaar afstand van de aarde, die elke omloop gedurende enkele uren extreem sterk wordt verhit door zijn moederster.

De planeet, HD 80606b geheten, beweegt in een zeer langgerekte baan met een omlooptijd van 111,4 dagen.

In het verste punt van zijn baan bevindt hij zich op ca. 130 miljoen kilometer afstand van de ster (bijna even ver als de afstand tussen de zon en de aarde); in het binnenste punt van zijn baan bedraagt de afstand slechts 4,5 miljoen kilometer.

Temperatuur

Daar is de baansnelheid ook het hoogst. In minder dan een dag slingert hij zich rond de ster, maar tijdens die periastronpassage neemt de temperatuur enorm snel toe.

Uit de metingen, verricht met de Spitzer Space Telescope door astronomen van de Universiteit van Californië in Santa Cruz, blijkt dat de temperatuur van de planeet in zes uur tijd stijgt van ruim 500 graden tot ruim 1200 graden.

(nu.nl)

02-02-2009

Spitzer ziet exoplaneet met extreme temperatuurverschillen



Astronomen hebben waarnemingen verricht van een verre exoplaneet die dicht langs de moederster is gescheerd en hierbij enorm in temperatuur is gestegen. De verkregen gegevens zijn in een computersimulatie gestopt, die vervolgens een realistisch model van de atmosfeer heeft gegenereerd. Dit model levert belangrijke aanwijzingen over de atmosferische eigenschappen van de planeet en kan astronomen veel leren over de atmosferische processen bij exoplaneten in het algemeen.

De onderzoekers hebben gebruik gemaakt van de Spitzer Space Telescope om infrarood waarnemingen te verrichten. Deze infraroodemissie is afkomstig van de hitte van de planeet en is enorm toegenomen naarmate de planeet de moederster dicht naderde. In slechts zes uur tijd steeg de temperatuur van 800 naar 1500 graden Kelvin.

De planeet is kwestie staat bekend als HD 80606b en staat op een afstand van 200 lichtjaar. De planeet weegt vier keer zoveel als Jupiter en heeft de meest excentrische (onregelmatige) omloopbaan van alle bekende planeten. Gedurende de omloopperiode van 111,4 dagen bevindt de planeet zich meestal op een relatief comfortabele afstand van 0,8 AU tot de moederster (dit is binnen het zonnestelsel vergelijkbaar met een positie tussen Venus en de aarde). Echter brengt de onregelmatige omloopbaan de planeet soms binnen 0,03 AU van de moederster, waarbij de planeet vlak langs de moederster beweegt en vervolgens weer naar buiten geslingerd wordt. Dit proces duurt minder dan één dag.

Gedurende de kortste afstand tussen de planeet en de moederster is het zonlicht maar liefst 825 keer sterker dan gedurende de verste afstand. Als je boven de wolken van de planeet zou kunnen zweven, zou je de zon steeds sneller en sneller in omvang zien toenemen, totdat deze in helderheid is gestegen met een factor van bijna 1000. De waarnemingen van Spitzer hebben uitgewezen dat de atmosfeer van de planeet zeer snel reageert op warmtewisselingen en zeer snel warmte kan opnemen en uitstoten. Dat betekent dat bij een plotselinge toename in temperatuur de atmosfeer direct reageert, waarbij enorme wereldwijde stormen gegenereerd worden.

Bekijk hier een animatie van de thermische stormen!


Op de onderstaande animatie is de planeet HD8060b zichtbaar. Deze gloeit oranje als gevolg van de enorme hitte. Een extreme storm is zich aan het vormen als reactie op de temperatuur, terwijl het licht van de ster gereflecteerd wordt in de vorm van een blauwe sikkel.

Bron: University of California - Santa Cruz

(Astrostart)

03-02-2009

Kleinste exoplaneet ooit ontdekt



De Franse ruimtetelescoop COROT heeft een rotsachtige exoplaneet ontdekt, de kleinste die ooit buiten ons zonnestelsel is aangetroffen. De opmerkelijke planeet is slechts twee keer zo groot als de aarde en draait rondom een zonachtige ster. De planeet draait in slechts 20 uur rondom de moederster en heeft daarmee één van de kortste omloopbanen van alle exoplaneten. Als gevolg hiervan bedraagt de temperatuur op de planeet ongeveer 1000 tot 1500 graden Celsius!

Op dit moment zijn ongeveer 330 exoplaneten bekend, waarvan het merendeel bestaat uit grote gasplaneten, vergelijkbaar met Jupiter of Neptunus in ons zonnestelsel. De nieuwe exoplaneet, COROT-Exo-7b, is echter radicaal anders dan de meeste exoplaneten. De diameter van de planeet bedraagt minder dan het dubbele van de diameter van de aarde. Daarnaast is de planeet waarschijnlijk van rotsachtige aard, waarbij het oppervlak (als gevolg van de verschroeiende hitte) één enorme oceaan van lava zal vormen.



Er bestaat echter een kans dat de planeet tot een andere klasse behoort, namelijk die van de extreem waterrijke rotsplaneten. In dat geval zal de lava-oceaan omhuld zijn met een dikke deken van waterdamp. Aangezien water een krachtig broeikasgas is, zou dat betekenen dat de temperatuur op COROT-Exo-7b nog veel hoger zal uitvallen – wellicht 2000 graden of meer. Er bestaat dus een kans dat de planeet werkelijk een super-Venus zal zijn, een ware kosmische hellezee.

Slechts zeer weinig exoplaneten hebben een massa die vergelijkbaar is met die van de rotsplaneten in het zonnestelsel: Mercurius, Venus, de aarde en Mars. Dat komt doordat rotsachtige planeten zeer moeilijk te detecteren zijn, gezien hun geringe grootte. De meeste methodes die gebruikt worden zijn indirecte methodes, waarbij slechts de massa en omloopbaan van de planeet vastgesteld kan worden.

COROT is echter ontworpen om planeten te ontdekken die voor hun moederster langs trekken. Deze zogenaamde overgangsplaneten doen het licht van de moederster periodiek afzwakken, hoewel in zeer geringe mate. De gevoelige “ogen” van COROT bespeuren dit echter direct en resulteren zelfs in het vaststellen van de omvang van een ontdekte exoplaneet.



De inwendige structuur van COROT-Exo-7b is voorlopig raadselachtig. In het meest waarschijnlijke geval gaat het om een soort gesmolten super-Mercurius, een rotsachtige wereld die is opgebouwd uit silicaten. Er bestaat echter een kans dat de planeet tot dezelfde categorie behoort als de ijsplaneten en oceaanplaneten. Dit soort planeten hebben een rotsachtige kern, maar een enorme mantel van water in de algemene zin van het woord. De meeste waterplaneten zullen ijsplaneten zijn, aangezien de temperatuur op kortere afstand van de moederster de vorming van waterplaneten zal verhinderen.

IJsplaneten zouden echter kunnen migreren richting de moederster, waarbij oceaanwerelden gevormd worden. Dit soort werelden bestaan voor het grootste deel uit een enorme, vrijwel bodemloze oceaan van duizenden kilometers diep, welke de gehele planeet bedekken. Als een dergelijke wereld nog verder zal migreren, zal deze uiteindelijk verworden tot een stoomplaneet, waarbij een gesmolten kern omringd wordt door een gigantische wolk van stoom en superkritisch water.

Bron: European Space Agency

(Astrostart)

05-02-2009

'Op duizenden planeten bestaat buitenaards leven'

Ierse wetenschappers hebben berekend dat op 37.964 planeten in de Melkweg buitenaardse, intelligente wezens zouden kunnen leven.


Op de planeten zouden talloze 'aliens'

Dat melden diverse Britse media. Volgens de BBC is het werk gepubliceerd in het tijdschrift International Journal of Astrobiology.

De Ierse Astrobioloog Duncan Forgan, werkzaam aan de The Royal Observatory in Edinburgh, maakte een computerprogramma dat alle gegevens van 330 planeten onderzocht op geschiktheid voor 'intelligent leven'.

Leefbaarheid
Het programma heeft rekening gehouden met factoren als temperatuur, de beschikbaarheid van water en mineralen.

Volgens Forgan gaat het niet om klein leven, zoals amoebes, maar om soorten minstens zo ontwikkeld als de mens.

Contact
De Ier gelooft dat het nog zeker 300 jaar duurt voordat de mens contact zal maken met het de ruimtewezens.

Veel van de planeten die de wetenschappers hebben bestudeerd zijn veel ouder dan de aarde en op basis daarvan beweert Forgan dat de beschavingen daar 'nog geavanceerder zijn'.

Vorig jaar constateerden Amerikaanse wetenschappers nog dat er leven mogelijk is op honderden planeten.


Door Maartje Willems

(Elsevier)