Terwijl zich in de Tweede Kamer een meerderheid aftekent voor een ‘kraakverbod’, telt ons land nog altijd tientallen ’vrijplaatsen’. Panden – ooit afgepakt van de eigenaren – waar andere wetten en regels gelden dan voor de rest van Nederland. Vrijplaats Koppenhinksteeg is zo’n anarchistisch bolwerk in hartje Leiden. Het is de thuishaven van de links-extremistische actiegroep ’Eurodusnie’. De gemeente, die tien jaar lang heeft toegekeken, wil het afgepakte bezit nu voor E 1 weggeven. Ook wil ze alle illegale activiteiten met terugwerkende kracht legaliseren én E 1,1 miljoen doneren voor een opknapbeurt en subsidie om te wennen aan het betalen van huur… Ondertussen is de buurt de vrijplaats méér dan zat. Anarchie in Leiden.
Gemeente gedoogt én betaalt links-extremistisch bolwerk
ANARCHIE IN LEIDEN
Buurt is krakers zat die wél zonder vergunning kunnen verbouwen en café drijven
door MARTIJN KOOLHOVEN
LEIDEN, zaterdag
Bij offsetdrukkerij Nautilus zit de schrik er nog altijd goed in. Bert en Betty Lever van dit grafische bedrijfje in de binnenstad van Leiden durven nog steeds niet vrijuit te spreken over de ’verovering’ door de krakers van het naastgelegen bedrijfspand, dat diende als opslagplaats voor papier en inkt. Maar uit hun noodkreet aan de gemeente, oktober 2005, blijkt wat Bert en Betty hebben meegemaakt. ’De verovering van Koppenhinksteeg 4 door krakers is destijds op een dusdanige gewelddadige manier gegaan, dat de huidige gebruikers geen enkele aanspraak kunnen maken op voortzetting van hun activiteiten in dat pand. Wij zijn buitengesloten, waarbij onze spullen bij het grofvuil belandden’, zo schrijven Bert en Betty de gemeente. Dat was 2005. In dezelfde ruimte waar eens de vellen papier en inktrollen lagen opgestapeld, is nu het kraakcafé Bar en Boos gevestigd, waar het voor linkse actievoerders zonder horecavergunning goed zuipen is tot het ochtendgloren. Niet gehinderd door enige controle van overijverige gemeenteambtenaren. Immers, wat valt er te controleren als er toch geen vergunning is? Omwonenden klagen wel over geluidsoverlast, maar de politie wordt, zo zeggen ze tegen deze krant, door de politiek tegengehouden op te treden.
Offsetdrukkerij Nautilus is buurman van de vrijplaats Koppenhinksteeg, een anarchistisch bolwerk dat al ruim tien jaar onderdak biedt aan linkse actievoerders, alternatieve horecazaken, een ’weggeefwinkel’, een hulppost voor illegalen én een alternatieve vechtschool, gericht op de ’verdediging tegen koloniale overheersers’.
Illegaal eethuis
Ook de ’Linkse Kerk’ zit in de Leidse vrijplaats. Dat is een illegaal café en eethuis waar je voor ¤4,50 kunt dineren, ontmoetingsplek voor anarchisten en activisten voor wie GroenLinks nog te rechts is. Achter de Linkse Kerk is sinds kort een vrijplaats voor artiesten gevestigd, de ’Marinus van der Lubbezaal’ (70 vierkante meter), vernoemd naar de brandstichter van het Rijksdaggebouw in Berlijn in 1933. De vrijplaats is ook de thuishaven van de links-extremistische actiegroep ’Eurodusnie’, onder meer verantwoordelijk voor het ’taarten’ van toenmalig minister Zalm (Financiën) en voormalig VVD-leider Frits Bolkestein.
Inlichtingendiensten beschouwen de vrijplaats als een van de belangrijkste centra van anarchistisch Nederland. Eurodusnie-voorman en woordvoerder van de krakers, Marco van Duijn, werd juni vorig jaar door de Duitse grenspolitie tegengehouden toen hij onderweg was naar de gewelddadige massademonstraties tijdens de G8top in het Duitse Rostock. . Na vijf uur stuurden de Duitsers hem met een ’Einreiseverweigerung’ terug naar zijn vrijplaats in Leiden. Aardig detail: Eurodusnie ontving in 2005 een rijkssubsidie van ¤40.000 om protest te organiseren tegen de invoering van de Europese grondwet…
Het in 1998 door krakers bezette onderkomen, dat een officiële monumentenstatus heeft, is in de loop der jaren zonder één enkele vergunning ingrijpend verbouwd. De gemeente Leiden, eigenaar van het pand, stond erbij en keek ernaar. „Zonder een vergunning waren ze al begonnen met slopen”, zo herinnert Hans Reijnen zich, architect en overbuurman van de Linkse Kerk. „Als architect weet ik dat als ik een monument wil verbouwen, ik maanden, zo niet een jaar, bezig ben om de vereiste vergunningen te krijgen. Ik belde de gemeente en die zei: het komt allemaal wel goed. Ongelooflijk toch?”
Jaap van Meijgaarden, voorzitter van de buurtvereniging Pancras-West, waar de vrijplaats is gelegen: „Het principe van ’gelijke monniken, gelijke kappen’ geldt niet voor de gemeente Leiden, die uitzonderingen maakt voor krakers.”
Anarchie in Leiden. Zo ook met de kroegen van de krakers, die opengingen zonder de vereiste papieren. Toegegeven: bij de opening van de Linkse Kerk greep de gemeente even in omdat ze vond dat het pand niet brandveilig was. Maar deze ’sluiting’ was slechts van korte duur: 24 uur. „Een gewone horecaondernemer loopt na drie overtredingen het risico zijn vergunning kwijt te raken, maar hier kijkt de gemeente de andere kant op”, aldus een getergde boekhouder Robert Metzelaar, die enkele deuren verder woont.
Hans Reijnen bitter: „De gemeente heeft Bar en Boos gelijkgeschakeld met de gewone Leidse horeca. Dat betekent dat de bezoekers van Bar en Boos tot zes uur ’s ochtends mogen doorgaan. De bassen van Bar en Boos dreunen de hele nacht door!” Galeriehoudster Irma Roefs, die twee deuren verder woont: „Voor de politie is het óók frustrerend. Als ik ze bel, dan zeggen ze: ’We kunnen niets doen, het is een besloten club’.”
Robert Metzelaar: „Het is een woonbuurt met heel oude huizen. We hebben enkelsteens muren. Je hoort alles. Ik kan mij op geen enkele manier verweren tegen hun geluidsoverlast. Omdat onze huizen monumenten zijn, mogen we, begrijpelijk, geen dubbel glas zetten. Mijn dak uit 1600 mag ik niet isoleren. Dat wist ik allemaal toen ik hier kwam wonen, maar ik wist óók dat er hier in de binnenstad niet méér horeca zou komen!”
De gemeente Leiden draagt de krakers zelfs zo’n warm hart toe, dat ze de hele vrijplaats wil legaliseren, inclusief de nu illegale horeca-activiteiten. Deze hele operatie moet uiterlijk 2010 zijn afgerond, zo staat in de beleidsstukken.
• Anarchistencollectief Eurodusnie organiseerde met enkele andere organisaties in 1999 in Den Haag een demonstratie tegen een verenigd Europa, waarbij het tot een treffen kwam met de politie.
FOTO: ANP
• Omwonenden van het Leidse krakersbolwerk, die de overlast helemaal beu zijn. De plannen van het illegale café Bar en Boos om een terras te openen, zijn de druppel die de emmer doet overlopen.
FOTO: BOB HUISMAN
• Een deel van het monumentale pand in de Leidse binnenstad, waar krakers ongehinderd hun gang kunnen gaan. Overdracht, renovatie en huurgewenning gaat meer dan ¤2 miljoen gemeenschapsgeld kosten.
FOTO: BOB HUISMAN
• Minister Gerrit Zalm werd in 1999 door Eurodusnie-actievoerders bekogeld met taart.
FOTO: HANS PETERS
Om een normaal beheer van de vrijplaats mogelijk te maken, wil de gemeente het complex voor het symbolische bedrag van ¤1 overdragen aan woningstichting Ons Doel. De ozb-waarde van de vrijplaats, groot circa ¤700.000, wordt daarmee in één keer cadeau gedaan. De stichting rekende de gemeente in juli 2006 voor dat renovatie van de vrijplaats circa ¤1,1 miljoen zal gaan kosten. Ons Doel verplicht zich een, aldus de stukken, ’door de krakers gewenste huur van ¤40.000’ te compenseren. Drie jaar ’huurgewenning’ begroot Ons Doel op ¤460.000, welk tekort de gemeente zal bijpassen volgens de ’overeengekomen raamovereenkomst’, zo blijkt uit correspondentie tussen de woningstichting en de gemeente, waarover deze krant beschikt.
Terras
„In totaal dus wordt er dus circa ¤2 miljoen gemeenschapsgeld cadeau gedaan voor een rijksmonument dat tien jaar geleden is gekraakt”, zegt Jaap van Meijgaarden van de buurtvereniging. De druppel is het voornemen van de Linkse Kerk om komende zomer voor de deur een terras te openen. Buurtbewoner Robert Metzelaar: „Eerst de kroeg, nu het terras. We hebben geageerd, maar we worden van beide kanten uitgelachen: zowel door de krakers, als door de gemeente!”
Van Meijgaarden: „Als het eenmaal gelegaliseerd is, krijgen we het nooit meer weg. Op een bijeenkomst heb ik toenmalig verantwoordelijk wethouder Witteman (PvdA) gevraagd wáárom de gemeente niet optrad. Zijn antwoord was: ’Je denkt toch niet dat ik er maandenlang een cordon ME omheen leg om te handhaven?’” Tjeerd van Rij was zelf, voor de PvdA, tien jaar lang wethouder voor Ruimtelijke Ordening (1990-2000) in Leiden. Hij is bestuursrechter in Den Haag en hij woont om de hoek van de vrijplaats. Hij beschuldigt de krakers van woordbreuk. „Ik kwam aanfietsen toen het net was gekraakt en Marco van Duijn zei mij toen: ’Ik beloof je dat we er uitgaan als je het nodig hebt voor woningbouw’. Maar Van Duijn heeft zich daar niet aan gehouden en is aan de opbouw van zijn imperium begonnen.”
Van Rij scherp: „Als de gemeente in het bestemmingsplan vastlegt dat in een buurt geen horeca meer mag komen, dan moet de gemeente zich daar ook aan houden.” Zelf is hij in 2000 vertrokken, maar de houding van zijn opvolgers kwalificeert Van Rij met: „Laf. Angst. Geen rechte rug. Als de gemeente haar eigendom wil terugnemen, dan kan dat. In Amsterdam kunnen ze toch óók kraakpanden ontruimen?”
Inmiddels is de gemeente in verschillende bezwaarprocedures, die zijn gevoerd door de buurtvereniging, genadeloos op de vingers getikt. Zowel de Raad van State als de Leidse commissie beroep- en bezwaarschriften velden een vernietigend oordeel. Deze commissie: „Op een gegeven moment is het geduld op, dit is gênant voor iedereen, maar de gemeente hóórt te handhaven…”