Recht te zwijgen bestaat niet meer

quote:

'Recht te zwijgen bestaat niet meer'
door Jacqueline Steenwijk


Woensdag 1 augustus 2007 - Justitie maakt gebruik van het Vreemdelingenrecht om ervoor te zorgen dat Nederlanders zich legitimeren. Er dreigt vreemdelingenbewaring als iemand zijn identiteit niet prijsgeeft.
Zie ook:
Cel dreigt voor ID-weigeraar


De twee als clowns verklede actievoerders Quatsch & Pukkie.
foto Phil Nijhuis/ GPD


Een beetje alternatief, zo ziet de twintigjarige Utrechtse clown Pukkie eruit zonder zijn clownskostuum. Hij draagt donkere kleren en een ring door zijn lip. Zijn 25-jarige Amsterdamse collega-clown Quatsch is het type blond met lichte ogen. Beiden zijn Nederlanders. Toch werden ze begin juli overgedragen aan de vreemdelingenpolitie.

Wat begon als een ludieke actie tegen de gedwongen sluiting van een weggeefwinkel, eindigde met de dreiging van een enkele reis

detentiecentrum Zeist. De twee werden in het winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht aangehouden, omdat ze verkleed als clowns gratis kleding uitdeelden aan passanten. De politie sommeerde ze te vertrekken. Dat deden ze te langzaam en dus overtraden ze de wet: ze negeerden een ambtelijk bevel.

Het tweetal eindigde op het politiebureau, waar Pukkie en Quatsch vervolgens weigerden hun identiteit bekend te maken. Uit principe.

"In Nederland heb je het recht te zwijgen, ook over je identiteit. Je hoeft namelijk niet mee te werken aan je eigen veroordeling. Dat is een basisrecht in onze rechtstaat", zegt de Amsterdammer, die ook nu zijn naam geheim wil houden. Verdachten die van het zwijgrecht gebruik maken worden altijd naamloos vervolgd. Ze krijgen een boete of gaan de cel in.

"Daarna hoort het klaar te zijn." Maar niet meer dus. Nadat het strafrechtelijke onderzoek was afgelopen, kregen de twee te horen dat ze zes uur de tijd kregen om hun paspoort te laten zien. "Deden we dat niet, dan werden we in vreemdelingenbewaring genomen", zegt de Amsterdammer. Ze gaven toe, net als acht andere Nederlanders twee maanden eerder, die een fietsdemonstratie hielden in Utrecht.

In de Domstad is dit sinds enige tijd beleid. Wie weigert zich te legitimeren, gaat door naar de vreemdelingenpolitie. Eerder zette het Amsterdamse korps een Nederlands ogende activist voor drie maanden vast omdat hij weigerde zich te identificeren. Ook een Brit, die hier legaal vertoefde, zag de bajesboot van Rotterdam drie weken van binnen. De man weigerde uit principe zich te legitimeren.

Korpsen dragen mensen over aan de vreemdelingenpolitie om hen hun naam te ontfutselen. "Dat is puur misbruik van bevoegdheden", zegt hoogleraar strafrecht Peter Tak van de Radboud Universiteit Nijmegen. "Wat is dit voor onzin? Word je tegenwoordig geacht een illegale vreemdeling te zijn, tot je bewijst dat je Nederlander bent?"

Tak zegt best te begrijpen dat de politie moeite heeft met het recht op zwijgen. "Maar het zwijgrecht breken door gebruik te maken van de Vreemdelingenwet gaat echt te ver. Die wet is bedoeld voor vreemdelingen, niet voor Nederlanders." Ook hoogleraar Vreemdelingenrecht Anton van Kalmthout spreekt van oneigenlijk gebruik van de wet. Justitie heeft de taak vast te stellen of iemand wel of niet Nederlander is. "Daar is zijn naam niet voor nodig. Dat kan ook best door vragen te stellen over iemands schoolverleden. Bestaan die scholen, kent hij de adressen?"

Toch voelt de vreemdelingenpolitie van Utrecht zich gesteund door de wet. Volgens hulpofficier Fokke Kamp is de Vreemdelingenwet namelijk bedoeld om de identiteit van personen vast te stellen. "Daar vallen Nederlanders dus ook onder." Bovendien voorkomt het volgens hem willekeur. "Of iemand er nu wel of niet Nederlands uitziet, doet er niet meer toe. Iedereen wordt gelijk behandeld." Kamp verwijst naar een uitspraak van de Raad van State. Die oordeelde in de zaak van de Amsterdamse activist dat een Nederlands uiterlijk en het spreken van de Nederlandse taal niet voldoende is om te stellen dat iemand niét illegaal is.

Volgens woordvoerder Miek Wijnberg van het Meldpunt Misbruik Identificatieplicht is echter sprake van een jacht op mensen uit het linkse spectrum. Zo kent ze nog zo'n tien andere zaken. In alle gevallen ging het om linkse activisten.

"Alleen door te dreigen met vreemdelingendetentie krijgen ze die namen."

Medewerking weigeren kan namelijk onder de Vreemdelingenwet niet, zo bemerkten de twee Utrechtse 'clowns'. "Onder deze wet heb je de plicht om mee te werken. Zwijgrecht telt hier niet. Wie zijn naam niet geeft, blijft in detentie. Hoe lang dat ook duurt", weet de Utrechtse clown Pukkie inmiddels.

"Nu weet ik hoe het voelt om rechteloos te zijn."